थाङ्ग्रामा कुहिएको काँक्रो झैं बनेको कांग्रेस

यज्ञप्रसाद भट्टराई

मानिस आफ्नो जात, कुल, धर्म, संस्कार, परम्परा, नैतिकता, सामाजिक मुल्य र मान्यताले यथार्थमा मानिस हुन्छ । तर नेपालमामाथि उल्लेख भएका कुनै पनि कुराहरुले नेपालीलाई छुन सकेको देखिएन । धर्म निरपेक्षताको मुद्धा बोेकेर राजनैतिक दाँईमा मडारिएकाहरु अझ भनौ धर्मलाई अफिम संझिनेहरु नै यो देशमा यथार्थमा सबैभन्दा धार्मिक आडम्बरी देखिए ।

जसलाई धर्म मान्नु छैन उसलाई धर्मका बारेमा सिकाउनु र बुझाउनु आवश्यक पनि छैन तर अलिकति पनि नैतिकताको ख्याल गर्ने, सामाजिक मुल्य, मान्यता, प्रथा र परम्पराहरुलाई जिवन्त राख्न सहयोगी भावना भएका ब्यक्तिहरुबाट भने अब नेतृत्व तहमा आएर यसलाई संरक्षण र सम्बद्धन गर्न ढिलाई गर्नु हुँदैन ।

नेपाली कांग्रेसले अब आफ्नो आगामी राजनैतिक मार्गचित्र स्पष्ट पार्न जरुरी भै सकेको छ । नेपाली जनताले नेपाली माटोमा, नेपाली परम्परा र धर्म संस्कारलाईसमेत कुनै विचलन नल्याईकन नेपालको उन्नति र प्रगतिका लागि जन्मिएको पार्टीको रुपमा अझै पनि नेपाली कांग्रेसलाई लिने गरेका छन् । देश, काल, परिस्थितिले हाम्रो कांग्रेसलाई कसैका आँखा लाग्नाले अहिले थाङ्ग्रामा कुहिएको काँक्रो झै बनेको छ कांग्रेस ।

कांग्रेस अहिले न त आफ्नो नीति यो हो भनेर जनता माझमा जान सकेको छ न त हामी यतिसम्म परिवर्तित र परिमार्जित भयौं भनेर राजनैतिक शिद्धान्तका बिषयहरुमा बहस चलाउन सक्ने अवस्थामा छ । छ त केबल २/४ जना कांग्रेसका नेताहरुद्धारा संसदमा सरकारको अझ भनौ प्रधानमन्त्रीका रुपमा बहाल रहेका के.पी. शर्मा ओलीको ठाडो बिरोध गर्न सक्ने । यसले केही दर्शक दीर्घामा रहेका सभासदहरुलाई केही समयको हाँसी मजाक हुने बाहेक अन्य कुनै फाईदा पुग्ला जस्तो मलाई लाग्दैन ।

बिरोध शब्दले सँधै नकारात्मक शन्देश मात्रै बोकेको हुँदैन । अरुले गरेका कामहरुमा खोट देखाउनु मात्रै बिरोध हैन । अरुले गरेका काम भन्दा राम्रो काम आफुले गरेर देखाउनु पनि बिरोध हो । सरकार र प्रतिपक्ष दलहरु बीच राजनैतिक रुपमा बिरोध हुनु नियमित रुपमा चल्ने प्रकृया हुन, चलिरहन्छन् । तर राजनितिमा प्रतिपक्षको काम भनेको सरकारको बिरोध मात्रै गरिरहने भन्दा पनि सरकारलाई दवाव दिने बिभिन्न गतिबिधिहरु सञ्चालन गर्नु महत्वपूर्ण हो ।

देशले पटक–पटका भएका राजनैतिक आन्दोलनहरुबाट कुनै उत्साहजनक उपलब्धिहरु भने हाँसिल गर्न सकेन । आस्थावान र निष्ठावान नेताहरुको संलग्नता र नेतृत्वदायी भूमिका भएकै कारणले २०४६ सालमा भएको संयुक्त जन आन्दोलनले पूर्णता पायो । जनताको प्रजातन्त्र प्रतिको अगाध आस्थाका कारण भएको २०४८ सालको निर्वाचन पछि बनेको सरकारले विकासको मार्गचित्र कोर्न शुरुवात गरेकै हो । विदेशीहरुको ईसारामा जन्माईएका त्यस पछिका राजनैतिक शक्तिहरुले देशमा बिकासको जह्रो गाडिनसम्म दिएनन् । फलस्वरुप देशमा राजनैतिक द्वन्द र भौतिक संरचना ध्वस्त बनाउनमै दशकौं खर्च गरियो ।

सिंगो कांग्रेसमा, कांग्रेसको संगठन विभागमा र नेपाली कांग्रेसको नीति, शिद्धान्त र दर्शन लेख्ने बिज्ञहरुका बीचमा कहिल्यै छलफलको बिषय बन्न सकेन । यसको फाइदा आफैंले बोकेर प्रजातन्त्रको बैतरणी नदी पार गराएका कम्यूनिष्ट पार्टीहरुले लिन पुगे । राजनैतिक दलहरुले आफ्नो नीति तथा कार्यक्रमहरु कार्यान्वयन गराउने उपयुक्त थलो भनेको जनताको मन जितेर जनमतद्वारा स्विकृति लिई सरकार बनाउनु नै हो । सरकारमा रहँदा जनताका समस्या, अप्ठ्यारा, असुबिधा, अभाव र थप सुबिधा प्रदान गर्ने खालका कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्न सक्नु पर्दछ । सरकारका कार्यक्रमले गरिब भोका, नाङ्गा, किसान, मजदुरलाई छुन सक्नुपर्छ ।

यसले आम नेपाली नागरिकमा राजनैतिक दलहरु भनेका सके जनता झुक्याएर आफुले लुटेर खाने, झुक्याएर खाने नसके भएको राष्ट्रिय सम्पत्ति र संरचना भत्काउने औजारका रुपमा मुल्यांकन गरे । आफुमाथि लागेको यस्तो दाग पखालेर सङ्गलो बनाउने काममा राजनैतिक दलहरु कहिल्यै अग्रसर भएनन् ।

अहिले मुलुक आर्थिक स्थितिले धरासायी, धार्मिक हिसाबले द्वन्दात्मक, विकासको हिसाबले कछुवाको गतिमा र महामारीको हिसाबले मरणासन्न अवस्थामा छ । यहि समयमा छिमेकी राष्ट्रहरुलेसमेत नेपाली भुभाग कोट्याउने, चोईट्याउने र खाडल बनाउने अभियान चलाउँदैछन् । यस्तो अवस्थामा देशमा रहेका राजनैतिक दलहरुले दल भन्दा ठूलो राष्ट्र, सिद्धान्तभन्दा ठूलो राष्ट्रियता भनेर सामुहिक ऐक्यबद्धता जनाउन जरुरी छ ।

सरकारले पनि बालुवाटार भित्रबाट प्रचार गरिने राष्ट्रियताका फोस्रो नारा भन्दा देशको सीमा सुरक्षालाई आप्mनो मुल एजेण्डा बनाउन जरुरी छ । देशमा संकट आएको बेला देशभन्दा ठूलो शिद्धान्त हुनै सक्दैन । अहिले सबै मिलेर पहिला राष्ट्र बचाउँन जरुरी छ । राष्ट्र रहे राजनीति पछि गरौंला भन्ने सोच राजनैतिक दलहरुमा आउनु जरुरी भैसकेको छ ।

२०४६ सालसम्म नेपाली कांग्रेसमा तमाम नेपालीको जुन आस्था र विश्वास थियो, २०६३ सम्म आईपुग्दा किन सिनित्तै घटेर पिँधमा पुग्यो ? भन्ने बिषयमा सिंगो कांग्रेसमा, कांग्रेसको संगठन विभागमा र नेपाली कांग्रेसको नीति, शिद्धान्त र दर्शन लेख्ने बिज्ञहरुका बीचमा कहिल्यै छलफलको बिषय बन्न सकेन । यसको फाइदा आफैंले बोकेर प्रजातन्त्रको बैतरणी नदी पार गराएका कम्यूनिष्ट पार्टीहरुले लिन पुगे ।

राजनैतिक दलहरुले आफ्नो नीति तथा कार्यक्रमहरु कार्यान्वयन गराउने उपयुक्त थलो भनेको जनताको मन जितेर जनमतद्वारा स्विकृति लिई सरकार बनाउनु नै हो । सरकारमा रहँदा जनताका समस्या, अप्ठ्यारा, असुबिधा, अभाव र थप सुबिधा प्रदान गर्ने खालका कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्न सक्नु पर्दछ । सरकारका कार्यक्रमले गरिब भोका, नाङ्गा, किसान, मजदुरलाई छुन सक्नुपर्छ । जनतालाई दुःख पर्दा सरकार जनताका घाउमा मल्हम बन्न सक्नु पर्छ ।

तर जब–जब कांग्रेस सरकारमा जान्छ तब–तब सत्ता मोहमा गर्नै नहुने हर्कतहरु गरेर देखाउने गरेको छ । सत्ता रोहणको लालिपपमा अल्झिएर रेणु दाहाललाई बुई बोक्नसमेत पछि नपरी बिटुलिएको कांग्रेस केही सुध्रेला कि भनौं भने बाबुराम भट्टराईजस्ता साम्प्रदायिक नारा बोक्ने व्यक्तिलाई राजनैतिक बैतरणी तार्न अग्रसर देखिन्छ । सत्ता कसैकी छोरी बोकेर या कुनै व्यक्ति बिशेष या कसैको नासोलाई खुसी पारेर प्राप्त हुने चिज हैन यो त तमाम जनताको मन जितेर प्राप्त हुने कुरा हो भन्ने सामान्य ज्ञानसमेत नेपाली कांग्रेसमा के हराउँदै गएको हो त ??

जंगलमा चर्न गएका गाई, भैसी, भेडा, बाख्रा, चौरी लगायतका जनावरहरु जंगलमा रहँदासम्म एकै ठाउँमा मिलेर चर्ने गर्दछन् । ति जनावरहरु जव घर फर्कछन् तिनिहरु आ–आफ्नै गोठमा बस्छन्, पस्छन् । आफ्नो बासस्थान बिर्सिएर अर्काको गोठमा कहिल्यै पनि पस्दैनन । बाख्रा भेडाको गोठमा पस्दैन, भैसी गाईको गोठमा बस्दैन । तर नेपालमा नेपाली कांग्रेस मात्र यस्तो उभयचर दल देखियो जुन आफ्नो राजनैतिक शिद्धान्त एकापट्टी मिल्काएर अर्काको गोठमा घुस्रिदै बास माग्न पुग्यो । आफ्नो बासस्थान छोडेर अर्काको बासस्थानमा घुस्रिन जाँदा आईपरेका असहजता र अप्ठ्याराहरुलाई भने नेपाली कांग्रेसले पक्कै पनि अनुभव गर्यो नै होला ।

एक पटक आन्तरिक पार्टी पङ्गतीमा मत सर्बेक्षण गरेर हेर्न सक्ने कांग्रेसमा हिम्मत छ भने पार्टीको महाधिबेशन भन्दा पहिला पार्टीका नेता तथा कार्यकर्ता साथै पार्टीका मतदाता र सुभेच्छुकहरु कांग्रेसले अंगिकार गरेको गणतन्त्रात्मक राजनैतिक व्यवस्थामा कत्तिको सन्तुष्ट छन् ? भनेर जनमत सर्भेक्षण गर्न जरुरी छ ।

अहिले पनि तमाम नेपाली कांग्रेसका कार्यकर्ताहरुमा वीपी कोईरालाको प्रजातान्त्रिक समाजबादको पक्षमा देखिन्छन् । जनताको चाहना एकातिर कांग्रेसको गति अर्को तिर भएर पो कांग्रेसको यो अधोगति भएको हो कि ? एकपटक गम्भिर भएर सोच्ने बेला आएन र ??

एकै घरका जंगलमा चर्न गएका गाई, भैसी, भेडा, बाख्रा, चौरी लगायतका जनावरहरु जंगलमा रहँदासम्म एकै ठाउँमा मिलेर चर्ने गर्दछन् । ति जनावरहरु जव घर फर्कछन् तिनिहरु आ–आफ्नै गोठमा बस्छन्, पस्छन् । आफ्नो बासस्थान बिर्सिएर अर्काको गोठमा कहिल्यै पनि पस्दैनन ।

बाख्रा भेडाको गोठमा पस्दैन, भैसी गाईको गोठमा बस्दैन । तर नेपालमा नेपाली कांग्रेस मात्र यस्तो उभयचर दल देखियो जुन आफ्नो राजनैतिक शिद्धान्त एकापट्टी मिल्काएर अर्काको गोठमा घुस्रिदै बास माग्न पुग्यो । आफ्नो बासस्थान छोडेर अर्काको बासस्थानमा घुस्रिन जाँदा आईपरेका असहजता र अप्ठ्याराहरुलाई भने नेपाली कांग्रेसले पक्कै पनि अनुभव गर्यो नै होला भन्ने मेरो ब्यक्तिगत अनुमान मात्रै हो ।

वीश्वेश्वरप्रसाद कोईरालाले पञ्चायतको समर्थन मात्रै गरेर राजनैतिक शती गएका भए यो देशमा पञ्चायत रहुञ्जेल प्रधानमन्त्री बन्न सक्थे । तर उनले नेपाली कांग्रेसको नीति र सिद्धान्तलाई कहिल्यै तिलाञ्जली दिएनन् । तिनै वीश्वेश्वरप्रसाद कोईरालाका अनुयायी सम्पूर्ण नेपाली कांग्रेसका नेता तथा कार्यकर्ताहरुले अब फेरि एकपटक वीश्वेश्वरप्रसाद कोईरालाले प्रतिपादन गरेको प्रजातान्त्रीक समाजबादको पक्षमा, विश्वको एकमात्र हिन्दू राष्ट्रका पक्षमा अझ स्पष्ट रुपमा भन्ने हो भने नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा २०४७ सालमा बनेको संबिधान पुर्नस्थापनाको पक्षमा, संबैधानिक राजतन्त्र र बहुदलिय प्रजातन्त्र आप्mनो बटमलाईन बनाएर जाने र यस बिषयमा सिंगो कांग्रेसले दह्रो खुट्टा टेक्न जरुरी भएन र ???