टाइफाइड खोपले बालबालिका बिरामी परेपछि अनुसन्धान सुरु

१६ बैशाख, काठमाडौं । टाइफाइड रोगविरुद्धको खोप लगाएका केही बालबालिका बिरामी परेपछि त्यसको कारणबारे “अनुसन्धान“ सुरु गरिएको छ । नेपालमा पहिलो पटक अभियानकै रूपमा सुरु गरिएको उक्त खोप लगाएपछि केही बालबालिकामा सामान्य लक्षणसहितका समस्या देखिएको हो ।

तर दुईवटा घटनामा “अलि गम्भीर प्रकृतिका“ लक्षणहरू देखा परेपछि त्यसको कारण पत्ता लगाउन लगाउन अनुसन्धान सुरु गरिएको हो । काठमाडौंस्थित एउटा प्रमुख बाल अस्पतालका अनुसार त्यहाँ हाल दैनिक १० देखि १५ जनासम्म खोप लगाएपछि ज्वरो आएको बीबीसीमा प्रकाशित समाचारमा उल्लेख गरिएको छ ।

कस्ता लक्षण देखिएका छन ?

समाचारमा जनाइए अनुसार काठमाडौंस्थित कान्ति बाल अस्पतलामा हाल खोप लगाएपछि बिरामी भएको भन्दै दिनहुँजसो बालबालिकालाई ल्याउने क्रम देखा परेको छ ।

अस्पतालका निर्देशक डा. युवानिधि बसौलाका अनुसार उक्त अस्पतालको बहिरङ्ग विभागमा दैनिक १,००० जति बालबालिका बिरामी भएर आउने गरेका छन् । उनका अनुसार तीमध्ये हाल १० देखि १५ जना टाइफाइडको खोप लगाएपछि बिरामी भएका बालबालिका छन् ।

त्यसबारे स्वास्थ्य सेवा विभागको परिवार कल्याण महाशाखा र विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (डब्ल्यूएचओ) लाई पनि जानकारी गराइसकेको निर्देशक डा. बसौलाले बीबीसीसँगको कुराकानीमा बताए । खोप अभियान सुरु भएको एकाध दिनदेखि नै त्यस्तो समस्या लिएर बालबालिकालाई ल्याइने क्रम चलेको उनले बताए ।

अधिकारीहरूको भनाइ के छ ?

खोप कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेका स्वास्थ्य अधिकारीहरूले पनि खोप लगाएपछि बालबालिका बिरामी परेको जानकारी आएको बताएको बीबीसीले जनाएको छ । यद्यपि उनीहरू त्यस्ता बालबालिकामध्ये अधिकांशमा खोपका कारण हुने सामान्य लक्षण देखापरेको समाचारमा उल्लेख छ ।

स्वास्थ्य सेवा विभागको परिवार कल्याण महाशाखा प्रमुख डा. विवेककुमार लालले “विभिन्न स्थानबाट खोप लगाएपछि स्वास्थ्य समस्या देखिएको“ भन्ने खबर आएको बताए । तर त्यसमध्ये अधिकांश सामान्य लक्षण भएको उनको भनाइ छ । तर नेपालमा खोप ऐनले समेत खोपपछि देखिने त्यस्ता लक्षणहरूलाई निरन्तर निगरानी गर्दै त्यसको कारण खोज्नुपर्ने व्यवस्था गरेको उनको भनाइ छ ।

कानुनले नै नेपालमा सञ्चालित खोप लगाएपछि हुने त्यस्ता दुष्प्रभावको अभिलेख राख्ने तथा जानकारी दिने व्यवस्था गरेको लालले बताए । कानुनअनुसार नै खोप कार्यक्रम सञ्चालन पूर्वदेखि विज्ञ टोलीको गठन हुने र त्यसले खोप सञ्चालनपछि उत्पन्न यस्ता परिस्थितिमा अनुसन्धान गर्ने लाल बताउँछन् । अहिलेका हकमा पनि त्यस्तै गरिने उनको भनाइ छ ।

यो खोप अनुसन्धानका क्रममा नआएको र डब्ल्यूएचओले प्रयोग अनुमति दिइसकेको तथा कतिपयले प्रयोग गरिरहेकाले भ्रममा नपर्न उनले बीबीसीसँग कुराकानी गर्दै सबैलाई आग्रह गरेका छन् ।

के भन्छन् विज्ञ ?

नेपालमा हाल प्रयोग भइरहेको टाइफाइडविरुद्धको खोपको अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानमा संलग्न तथा त्यसको प्रमुख अध्ययनकर्ता चिकित्सक डा. बुद्ध बस्न्यात “लाखौँलाई खोप दिँदा केहीमा असर देखिने“ बताएका छन् । तर उनका भनाइमा गम्भीर प्रकृतिका असरहरू देखिनुको कारण खोप नहुन सक्ने हुन्छ ।

उनले भने, “धेरैलाई दिन थालेपछि अरू रोगका कारण पनि कतिपय असर हुन सक्छन् । भ्याक्सीनले नै ग¥यो भनेर किटेर भन्न सकिँदैन र गरेन पनि भन्न सकिँदैन।“ यद्यपि उनी गम्भीर प्रकृतिका असरहरू उक्त खोपले पारेको भन्नेमा विश्वास गर्दैनन् । त्यो बालबालिकामा पहिलेदेखि नै भइरहेको अन्य समस्याका कारण उत्पन्न भएको हुनसक्ने उनको मत छ ।

उनले भने, “यसले ध्यानाकर्षित गर्नु महत्त्वपूर्ण छ तर भ्याक्सीनले नै ग¥यो भन्ने निष्कर्षणमा पुग्नु हुँदैन।“ “यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिनुपर्छ र त्यसलाई अध्ययनका रूपमा लिनुपर्छ। अनि खोप लगाउने कार्यलाई जारी राख्नुपर्छ।“

कुन खोप दिइँदैछ ?

नेपालले गाभी विश्वव्यापी खोप सञ्जाल, विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन, यूनिसेफलगायत विभिन्न साझेदारमार्फत् टाइफाइड कन्जुगेट खोप (टीसीभी) दिन सुरु गरेको हो । परिवार कल्याण महाशाखा प्रमुख लालका अनुसार हाल बायोलजिकल इलिमिटेड र भारत बायोटेक कम्पनीका खोपहरू उपलब्ध छन् ।

उनले भने, “यी दुवै खोपहरू विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनबाट स्वीकृति प्राप्त खोपहरू हुन् र नेपालमा अहिले चाहिँ बायोलजिकल इलिमिटेडको खोप प्राप्त भएको छ । “ राष्ट्रिय खोप कार्यक्रमअन्तर्गत टाइफाइड खोपका निम्ति गाभीको सहयोग प्राप्त गर्ने नेपाल चौथो मुलुक हो ।

यसअघि पाकिस्तान, लाइबेरिया र जिम्बाब्वेले गाभी र उसका साझेदार संस्थाबाट उक्त खोप सहयोगमा प्राप्त गरिसकेको यूनिसेफ नेपालले खोप अभियान सुरु हुने बेलामा जारी गरेको वक्तव्यमा उल्लेख छ ।

नेपालमा कति जनालाई हुन्छ टाइफोइड ?

अहिले नेपालमा कुल ५० हजार खोप केन्द्रबाट टाइफाइडको खोप दिने कार्य जारी रहेको अधिकारीहरूले बताएका छन् । यो अभियानमा १५ महिनादेखि १५ वर्षसम्मका करिब ७५ लाख बालबालिका समेटिने गर्छन् । त्यसमध्ये करिब दुईतिहाइ जतिले खोप पाइसकेको बताइएको छ ।

विभिन्न सरकारी तथा गैरसरकारी संस्थाहरूका विवरण अनुसार नेपालमा बर्सेनि टाइफाइडबाट करिब चार लाख ५० हजार व्यक्तिहरू सङ्क्रमित हुने गर्छन् । त्यसमध्ये कम्तीमा एक हजार मानिसहरूको उक्त रोगका कारण निधन हुने गर्छ । मृत्यु हुनेमध्ये ६० प्रतिशत बालबालिका हुने गरेको बताइन्छ ।

के हो टाइफोइड ?

साल्मोनेला टाइफाई नामक ब्याक्टेरियाका कारण टाइफाइड हुन्छ । उक्त ब्याक्टेरियाले दूषित पारेको खानेकुरा र पानीबाट यो रोग सर्छ । सरसफाइ कम हुने र स्वच्छ पानीको अभाव हुने स्थानमा टाइफाइड फैलिने भएकाले यसलाई गरिबीको रोग पनि भनिन्छ ।

टाइफाइडका लक्षण यस्ता हुन्छन्
लामो समयसम्म ज्वरो आउनु
टाउको दुख्नु
वाकवाक लाग्नु
भोक हराउनु
कब्जियत हुनु वा कहिलेकाहीँ पखाला लाग्नु

टाइफाइडले घातक जटिलता निम्त्याउन सक्छ । टाइफाइड भएका १०० जनामध्ये एक जनामा आन्तरिक रक्तश्राव भएर ज्यान जान सक्छ । विश्वस्वास्थ्य सङ्गठनका अनुसार टाइफाइड गराउने जीवाणुले एन्टिबायोटिकहरूविरुद्ध प्रतिरोध क्षमता विकास गर्न थालेको छ ।