यसकारण आउँदैन नेपालमा लगानी ! लगानी सम्मेलन कि ग्लानी सम्मेलन ?
इन्द्र रिजाल
चैत १६, २०७५ शनिबार १८:४३:०
न्युन श्रम उत्पादकत्व, सूचकांकमा कमजोर उपस्थिति, भारतको मेक इन इण्डिया नीति र चीनको मेड इन चाइना नीति, कामदार निर्यात गर्ने नेपाल सरकारको नीतिका कारण नेपालमा विदेशी लगानी भित्रिने सम्भावना अति न्युन छ
काठमाडौं । नेपाल बुझेका विज्ञहरु लगानी सम्मेलनलाई सप्ताह लगाउँदै दान उठाउने आम नेपाली प्रचलनसँग जोड्दै फेसबुक र टुईटरका वालहरु भर्न थालेका थिए । यो लगानी सम्मेलन पनि सप्ताहमा झैं दान घोषणा गर्ने तर पछि सुको नझार्ने दानवीरहरुको अवस्थासँग जोड्न थाल्दै तुलना गर्न थालिएको छ । विशेष गरी यो लगानी सम्मेलन एनआरएनहरुका लागि आफन्त भेट्ने मेलोमेसो, विदेशीहरुका लागि नेपालमा विदा मनाउने बहाना र सरकारका लागि के के न गरे भनेर सगरमाथा र रारामा मन्त्रीपरिषद बैठक राखेर गरिएको प्रचारबाजी झैं प्रचारप्रसार गर्ने अवसर भएको प्रसंग सामाजिक सञ्जालहरुमा यततत्र भेटिन्थे ।
लगानी सम्मेलन हो कि ग्लानी सम्मेलन हो भनेर फरक छुट्याउनु नै गाह्रो भईरहेको थियो । उद्योगमन्त्री बिनाको लगानी सम्मेलन दुलाहा बिनाको जन्ती जस्तै देखिएको गुनासो गर्दै थिए चियाखाने बेलामा यस पंक्तिकारसँग गफिएका एकजना भलादमी नेपाली उद्यमी । भारतबाट विद्युत आयात गरेर गरेर बालिएको बत्तीमुनी बसी भारतमा बिजुली निर्यात गर्ने हावदारी गफपनि सम्मेलनमा प्रशस्त सुनियो । दुईसय अर्ब रुपैंयाको कृषिजन्ज वस्तुहरुको आयात गर्ने देशबाट कृषिजन्य वस्तुहरुको निर्यात गरी कृषिक्रान्ति गर्ने सोम शर्माहरु पनि सम्मेलनस्थलमा प्रशस्तै थिए ।
नभन्दै लगानी सम्मेलन यस्तै भयो । लगानी सम्मेलनमा न आयोजकहरुको अनुहारमा तेजिलोपना थियो, न त आगन्तुकका मनमा कुनै उत्साह नै थियो । विचरा उद्योगमन्त्री एक निरीह प्राणी झैं सम्मेलनको पुछारमा दर्शकदीर्घामा बसेर तमासा हेरिरहेका थिए । उद्योगमन्त्रीलाई गरिएको यो घोर अपमान कसैलाई पनि पचिरहेको थिएन । सहकर्मी पत्रकारहरु पास वितरणमा पक्षपात भयो भन्दै गुनासो गरिरहेका भेटिन्थे । वक्ताहरुका सुगारटाई भाषणले श्रोताहरु हाईहाई काढेर बसी रहेका थिए ।
लगानी सम्मेलन हो कि ग्लानी सम्मेलन हो भनेर फरक छुट्याउनु नै गाह्रो भईरहेको थियो । उद्योगमन्त्री बिनाको लगानी सम्मेलन दुलाहा बिनाको जन्ती जस्तै देखिएको गुनासो गर्दै थिए चियाखाने बेलामा यस पंक्तिकारसँग गफिएका एकजना भलादमी नेपाली उद्यमी । भारतबाट विद्युत आयात गरेर गरेर बालिएको बत्तीमुनी बसी भारतमा बिजुली निर्यात गर्ने हावदारी गफपनि सम्मेलनमा प्रशस्त सुनियो । दुईसय अर्ब रुपैंयाको कृषिजन्ज वस्तुहरुको आयात गर्ने देशबाट कृषिजन्य वस्तुहरुको निर्यात गरी कृषिक्रान्ति गर्ने सोम शर्माहरु पनि सम्मेलनस्थलमा प्रशस्तै थिए ।
वास्तवमा वातावरण उपयुक्त हुने हो भने लगानी सम्मेलन गरी नै रहनुपर्दैन । लगानीको वातावरण राम्रो छैन भने दियो–कलश पुजे झैं पुजे पनि कोही लगानी गर्न आउनेवाला छैनन् भन्दै थिए एकजना टाईसुटधारी उद्यमी । एकजना बुद्धिजीवी गुनासो गर्दै थिए इण्डेक्सहरुको । सबै इण्डेक्सले नेपालको नकारात्मक छवि नै प्रस्तुत गर्छन अनि कसरी आउँछ विदेशी लगानी भन्दै कट्किदै थिए उनी । उनीसँग गफिन मन थियो तर भिंडमा कता हराए कता । छुस्स दाह्री पालेका दार्शनिक जस्ता देखिने एकजना सहभागी भन्दै थिए, स्वदेशका मजुदर विदेश पठाएपछि नेपालमा आउने उद्योगमा काम गर्न चाहि कुन देशबाट आउने रहेछन् श्रमिकहरु ? कुन्नी भन्दै थिए ती दार्शनिक सहभागी ।
र याे पनि पढ्नुहाेस् ः-
लगानी सम्मेलनसँगै पाकेको खिचडी
नेपाली श्रमिकको उत्पादकत्व नै खत्तम छ, बंगाली र इण्डियन मजुदर ल्यायो भने काम पनि बढी हुने र बन्द–हडतालको समस्या पनि नहुने भन्दै थिए एकजना उद्यमी जस्तो लाग्ने सहभागी । यस्तै गुनासा, उपदेश, आलोचना, व्यङ्य र आक्रोशहरु सम्मेलन अवधि भरी प्रशस्त सुन्न पाइयो । डायसमा सकारात्मक कुरा गर्ने मानिसहरु मात्रै थिए, फ्लोरमा थिए गुनासा नै गुनासाका गन्थनहरु ।
सारमा भन्नुपर्दा नेपालमा वैदेशिक लगानी नआउनुमा तलका चारवटा कारणहरु जिम्मेवार देखिन्छन् । यी चारवटा कारणहरु मुलुकमा रहिरहदाँ मुलुकमा लगानी सम्मेलन गर्नु भनेको सामाजिक सञ्जालहरुमा भनेझैं सप्ताह, विदा मनाउने मेसो, आफन्त भेटघाट गर्ने अवसर वाहेकहरु केही हुन सक्दैन ।
पहिलो कारण (न्युन श्रम उत्पादकत्व)
वैदेशिक लगानीकर्ताले लगानी गर्नुअघि ध्यान दिने विषय श्रमिक उत्पादकत्व हो । सबैभन्दा नेपाली कामदारको उत्पादकत्व अति न्युन नेपाल, भारत र चीनका बीचमा अवस्थित छ । नेपाल आउने लगानी यी दुई देशको स्थितिप्रति निर्भर रहन्छ । भारत र चीनका कामदारको तुलनामा नेपाली श्रमिकको उत्पादकत्व अत्यन्त न्युन छ । उत्पादकत्व कमी हुनु भनेको उद्योगको लागत वृद्धि हुनु हो । यसकारण भारत र चीनको जस्तो श्रमिक उत्पादकत्व बढी भएका मुलुक हुँदाहुँदै कुनैपनि उद्यमी नेपालमा लगानी गर्न आउँदैन । तल दिएको ग्राफले नै भन्छ नेपालमा वैदेशिक लगानी आउँदैन ।
दोश्रो कारण ( सूचकांकमा कमजोर उपस्थिति)
सुचकांकमा कमजोर उपस्थिति :- विदेशी उद्यमीहरुले नेपालमा लगानी गर्नुअघि विभिन्न सूचकांकमा नेपालको स्थान र अंकलाई हेर्ने गर्दछन् । विभिन्न निकायहरुले प्रकाशन गर्ने सूचकांकहरुमा नेपालको स्थान पुछारतिर मात्र भेटिन्छ । वैदेशिक लगानीकर्ताहरुले लगानी गर्नुपूर्व सबैभन्दा बढी हेर्ने विश्व बैंकबाट प्रकाशित हुने इज अफ डुईङ विजिनेश प्रतिवेदन हो । सन् २०१९ मा प्रकाशित विश्व बैंकको प्रतिवदेनका अनुसार नेपाल ११० औं स्थानमा छ । नेपालभन्दा पछि विश्वका करिव ९० देशहरु मात्र छन् । जबकि भुटानको स्थान ८१ औं, भारतको स्थान ७७ औं र श्रीलंकाको स्थान १०० औं रहेको छ । हामै जस्तै भूपरिवेष्ठित मुलुक भुटान ८१ औं स्थानमा रहनु र हामी ११० स्थानमा रहनुले पनि विदेशीहरुले नेपालमा लगानीको वातावरण कस्तो होला भनेर सहजै अनुमान लगाउन सक्दछन् । दि हिमालयन टाइम्सका अनुसार सन् २०१७ मा १२२ औं स्थानमा रहेको नेपालको स्थान सन् २०१८ मा १२४ औं स्थानमा झरेको छ । यो इण्डेक्स बढी भएको मुलुकमा विदेशी उद्यमीहरुले लगानी गर्न रुचाउँदैन ।
र याे पनि पढ्नुहाेस् ः-
माथिको आदेश भन्दै वैदेशिक लगानी बन्द गर्ने विधेयक पारित !
तेश्रो कारण (भारतको मेक इन इण्डिया नीति र चीनको मेड इन चाईना नीति)
भारतले मेक इन इण्डिया नीति र चीनले मेड इन नीति चाईना नीति लिएका छन् । यी दुवै मुलुकमा कसरी विदेशी लगानी भित्र्याउने भनेर ठूलो प्रतिस्पर्धा चलिरहेको छ । यी दुई देशमा रहेको अर्बभन्दा बढी जनसंख्याको बजारलाई छोडेर तीन करोड जनसंख्या भएको बजारमा कुनचाहिँ विदेशी उद्यमी लगानी गर्न आउँला र ?
चौथो कारण (कामदार निर्यात गर्ने नेपाल सरकारको नीति)
कामदार निर्यात गर्ने नेपाल सरकारको नीति नै रहेको छ । दक्ष कामदार जापानतिर, अर्धदक्ष कामदार द.कोरियातिर, अदक्ष कामदार जति खाडी र मलेशियातिर निर्यात गर्ने गरी नेपालका राज्यसंयन्त्रहरु परिचालित छन् । नेपालको आर्थिक कुटनीतिमा पनि श्रम निर्यात पहिलो प्राथमिकतामा पर्नें गरेको छ । नेपालमा भएका उद्योगहरु त मजदुर अभावमा बन्द हुने अवस्थामा पुगेका छन् भने विदेशीहरुले खोल्ने उद्योगमा कहाँबाट श्रमिकहरु आपूर्ति गर्ने हो ? आश्चार्यको विषय भएको छ । श्रमिक निर्यात गरेर नेपालमा उद्योग खोल्न आउ भनी विदेशीलाई आव्हान गर्नु विश्वको आठौं आश्चार्य जस्तै भएको छ ।
र याे पनि पढ्नुहाेस् ः-
नेपाल लगानी सम्मेलन : थाहा पाउनै पर्ने कुराहरू
इन्द्र रिजाल
इन्द्र रिजाल नेपालबहस डटकमका प्रधान सम्पादक हुन् । अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउने वरिष्ठ पत्रकार रिजालले आर्थिक, राजनीतिक तथा सामाजिक परिवेशका विषयवस्तुको यर्थाथमुखी चित्रण गर्छन् ।
लेखकबाट थपमदिरा र सुर्तीजन्य वस्तुमा कर वृद्धि
जेठ १५, २०८१ मंगलबार
बजेटबारे नेताहरूको मिश्रित प्रतिक्रिया : कोही भन्छन्- राम्रो, कोही भन्छन् नराम्रो !
जेठ १५, २०८१ मंगलबार
सूचना प्रविधि आर्थिक विकासको रुपान्तरणकारी क्षेत्रमा समावेश
जेठ १५, २०८१ मंगलबार
सशस्त्रमा आईजीपी अर्याल विरुद्ध मोर्चाबन्दी !
नेपालबहस संवाददाता
जेठ १६, २०८१ बुधबार
के हो गृहमन्त्री लामिछानेको महिनावारी फण्डा ?
नेपालबहस संवाददाता
जेठ १५, २०८१ मंगलबार
सीमा सुरक्षा प्रहरी चौकी
नेपालबहस संवाददाता
जेठ १४, २०८१ सोमबार
झापामा हुरीबतासले करोडौँको क्षति, विद्युत् आपूर्ति बन्द
जेठ १६, २०८१ बुधबार
विकल पौडेललाई थुनामा पठाउने अदालतको आदेश
जेठ १६, २०८१ बुधबार
अन्तर्राष्ट्रिय मातृभाषा पत्रकारिता सम्मेलनको तयारी
जेठ १७, २०८१ बिहिबार
नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीको उमेरहद अध्ययन गर्न गृह मन्त्रालयले बनायो कार्यदल
जेठ १७, २०८१ बिहिबार
पेशी दोहोरिने प्रकरणः अदालतको सिस्टमबाटै हुन्छ कि नियतबस गरिन्छ ?
जेठ १७, २०८१ बिहिबार
भानुभक्त जन्मस्थल विकास समितिको स्वामित्व ग्रहणको समस्याले अन्योल
जेठ १७, २०८१ बिहिबार
संयुक्त राष्ट्रसंघका अधिकारीहरूद्वारा अफगानिस्तानमा महिलाको अवस्थाबारे चिन्ता व्यक्त
जेठ १७, २०८१ बिहिबार