समाजवादी मोर्चाको हल्लाः कम्युनिष्टमा छट्पटी कि सिद्धान्त र काममा दह्रो बन्ने योजना ?

 
नेपालका कम्युनिष्ट शक्तिहरु अस्थिर मानसिकताबाट गुज्रिरहेका छन् । सबै कम्युनिष्ट घटकहरु एक भएर जानुपर्छ भनिरहने नेताहरुले अर्को दलका नेताको अस्तित्वलाई भने स्वीकार्न सक्दैनन् । यही कारण एक भएर पनि सँगै बसिरहन सक्दैनन् । भर्खरै पूर्वप्रधानमन्त्री तथा एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले प्रधानमन्त्री तथा माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई कम्युनिष्टमा उम्रिएको ऐजेरु भएको आरोप लगाए । उनले पूर्वप्रधानमन्त्री तथा एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपाललाई काम नलाग्ने व्यक्ति भनेका छन् । कुनै बेला उनलाई अपराधी पनि भने । दाहाल र नेपालले पनि केपी ओलीलाई विभिन्न आरोप लगाएका छन् । अहिले यी तीन नेताले हाँकिरहेका दलहरु एक भई नेकपा बनेर अघिल्लो आमचुनावपछि लगभग दुई तिहाई बहुमतसाथ सरकार हाँक्यो । यी तीनै नेतामा भएको अहम् र एकले अर्काको अस्तित्व नस्वीकार्दा नेकपा ढल्न पुग्यो । अहिले दाहाल र नेपालले समाजवादी मोर्चा बनाएर अगाडि बढ्ने बताएका छन् । प्रधानमन्त्री दाहालले छिटै समाजवादी मोर्चा बनाएर नेकपा बिउँताउने बताएका छन् । ओलीले पनि नेकपा पुनःस्थापित गर्ने भन्दै दाहाललाई प्रधानमन्त्री दिएर सत्ता र शक्ति आफ्नो हातमा ल्याउन प्रयास गरेकै हुन् । तत्कालै विश्वासको संकट आयो । दाहालले अर्को गठबन्धन रोजे । अहिले प्रश्न उठेको छ, कमजोर भई अस्तित्व नै गुम्ने अवस्था आएर मोर्चा बनाउने कि नीतिगत र सांगठनिक रुपमा बलियो बन्न ?

दाहालले देशलाई समृद्धितिर डोर्याउन समाजवादी मोर्चा बनाएर कम्युनिष्ट धु्रवीकरणको बाटोमा जाने बताएका छन् । कम्युनिष्ट दलका नेताहरुले आफू कमजोर बन्दा एकता, मेर्चाबन्दी तथा सहकार्यको आवश्यकता देख्ने तर केही बलियो भइयो भन्ने लागेमा अरु दलका नेताहरुलाई लल्कार्ने पहिलेदेखिको चलन हो । माओवादी पहिलो संविधानसभाको निर्वाचनमा सबैभन्दा ठूलो दल बन्दा माओवादी अध्यक्ष दाहालदेखि अन्य नेताहरुले अरु कम्युनिष्ट दलका नेताहरुलाई दलाल नेताहरु भने । आफूहरुबाहेक कसैले पनि देश र जनताको मुहार फेर्न नसक्ने बताइरहेका माओवादी नेताहरु दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा हैसियत खस्किएपछि अत्तालिएका थिए । यति हुँदा पनि सिद्धान्तमा स्पष्टता, नेता तथा कार्यकर्तामा इमान्दारिता, जनताका समस्या बुझ्ने र समाधानका उपाय खोज्ने, देशको अर्थतन्त्रका समस्या के हुन् ? कसरी समाधान गर्न सकिन्छ ? भन्नेतिर लागेनन् । उनीहरु पनि दलाल पुँजीवादभित्र छिरेर कसरी बढी राजनीतिक र अर्थिक शक्ति आर्जन गर्न सकिन्छ भनेर लागे । उनीहरुले संविधानमा समाजवाद उन्मुख अर्थतन्त्र भन्ने शब्द लेखाउन सकेकोमा खुसी भए तर त्यसको प्राप्तिका लागि के के काम गर्नुपर्छ भन्ने कुरामा वास्तै गरेनन् । आमनिर्वाचन २०७४ मा स्थानीय निर्वाचनमा कमजोर भएपछि कांग्रेससँगको सहकार्यको सरकारमा छँदै अस्तित्व जोगाउन एमाले अध्यक्ष ओलीसँग सहकार्य गर्न पुगे । ओलीलाई पनि शक्ति आर्जन गर्नु थियो, मोर्चा बनाएर संघ र प्रदेशको निर्वाचनमा गए । लगभग दुई तिहाई बहुमत प्राप्त गरे । त्यस बेला एमाले र माओवादी एकीकरण भएर नेकपा बन्दा पनि सिद्धान्तका लागि एकीकरण गरिएको थिएन । दाहाल र ओलीले शक्ति प्राप्त गर्न मोर्चा बनाएका थिए । त्यही कारण नेकपा तीन वर्ष कट्दा नै दुवै नेताबीच दरार उत्पन्न भयो । नेपाल र उनको पक्षका नेताहरु पनि यसमा सामेल भए, मोर्चा फुट्यो । सिद्धान्त नभएर सत्ता र शक्तिको होडमा चलेको मोर्चा लामो समय जाने कुरै भएन । त्यही सत्ता र शक्तिको आडमै एकले अर्कालाई फाल्ने प्रयास गर्ने हो । 

पछिल्लो समय समाजवादी मोर्चा बनाउने कुरा जोजतोडका साथ उठाउन थालिएको छ । सो मोर्चामा माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको दल तथा जनता समाजवादी पार्टीबीच मोर्चाबन्दी हुने हल्ला चलेको छ । अरु तत्कालीन माओवादी नेताहरुले नेतृत्व गरेका साना, साना दल वा समूहहरु पनि आउन सक्छन् । पछिल्लो समय अदालतमा नेताहरुमाथि मुद्दा चल्ने अवस्था आएपछि सबै समूह एक भएर जानुपर्छ नभए कुन नेतालाई कति बेला मुद्दा खेप्न पर्ने हो थाहा नहुने अवस्था आएपछि मोर्चाबन्दी गरेर जाने आवाज उठ्न थालेको हो । एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले पनि बलियो कम्युनिष्ट बनाएर अघि बढ्नुपर्छ भनिरहन्छन् । उनले माओवादी वा एकीकृत समाजवादी वा कुनै दल वा समूहका शीर्ष नेता होइन अन्य नेता र कार्यकर्ता आफूतिर तान्ने प्रयास गरिरहेकै छन् । तत्कालीन माओवादीको अभियान गलत थियो भन्छन् तर त्यही युद्धमा संलग्न नेता, कार्यकर्ता तथा पूर्वलडाकुहरुलाई आफ्नो दलमा तानेर बलियो बन्न ठूलो प्रयास गरेका छन् । अन्य सानातिना दलका नेता, कार्यकर्ताको अवस्थाको के चर्चा गर्नु छ र, सबैले आफूबाहेक अरु कोही कम्युनिष्ट नै होइनन्, अरुले देशको विकास गर्नै सक्दैनन् भन्दै हिँडिरहेका छन् ।

कम्युनिष्ट नेताहरुमा यस्तो अवस्था किन आउँछ ? यसको कारण के होला ? यी प्रश्नको उत्तर खोज्न राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय कारण केलाउनुपर्छ, नेताहरुको व्यवहारगत कारण पनि केलाउनुपर्ने हुन्छ । सबैभन्दा पहिले अन्तर्राष्ट्रिय अवस्था हेरौं । संसारका परम्परागत कम्युनिष्ट सिद्धान्त अभ्यासमा छैन । परम्परागत कम्युनिष्ट देशहरुले पनि पहिलेको सिद्धान्तलाई फेरेर पुँजीवादी अर्थव्यवस्था अँगालेका छन् । उनीहरुले यसैबाट प्रगति पनि गर्न सकेका छन् । यसले परम्परागत सिद्धान्त घोकेका नेताली नेताहरु त्यसै पनि वैचारिक अन्योलमा परे । आफैंभित्र अहम पालेर राजनीति गर्न कम्मर कस्ने नेताले समय अनुसार सिद्धान्तमाथि बृहत् छलफल, बहस गरेर लागू गर्न सक्ने अवस्थामा बनाउन सक्ने कुरा भएन । विशेष प्रकृया (सिस्टम) मा चल्नुपर्ने कम्युनिष्ट व्यवहार त्यसको ठीक उल्टो बन्न पुग्यो । एमाले, माओवादी जस्ता दह्रो संगठन भएका कम्युनिष्ट दल सीमित नेताको अहमबाट चलिरहेका छन् ।

अर्को महत्वपूर्ण कारण नेताहरु दलालीकरणमा चुर्लुम्म डुब्नु । दालालीकरणमा डुबेपछि सिद्धान्तको कुनै मतलव हुँदैन । कुन समूहलाई कति लाभ दिँदा आफू र आफ्नो समूहलाई कति कमिसन आउँछ भन्ने कुरा पहिलो प्राथमिकतामा पर्छ । अहिले कसलाई सांसद बनाउने ? कसलाई समानुपातिकबाट सांसद बनाउने ? कसलाई मन्त्री बनाउने ? कसलाई संवैधानिक आयोगमा लैजाने ? कसलाई न्यायाधीश बनाए आफ्नो पक्षमा निर्णय गर्ला भनेर व्यक्ति खोज्ने अवस्था स्पष्टै त देखिएको छ । यस्तो अवस्थामा सिद्धान्तले धोती नलगाएर के गर्ने ? माओवादी कमजोर बनेको, एमालेका अध्यक्ष ओलीले आफूलाई विकासका चिन्तक र कार्यान्वयनकर्ता भन्दै हिँडे पनि उनले अगाडि सारेका कार्यक्रम कायान्वयन हुन नसक्नुमा शासन सत्तालाई नै नियन्त्रण गर्ने दलालीकरण हो । अब भनौं, समाजवादी मोर्चा, बलियो कम्युनिष्ट केन्द्र, कम्युनिष्ट धु्रवीकरण जे भने पनि, जे बनाए पनि अन्तिम उपलब्धि के होला ? उत्तर जसले पनि दिन सक्छ, होइन र ?