विवाहको कार्ड यस्तो, विवाहपछिको सम्बन्ध होला कस्तो ?
कुसुम सेञ्चुरी
फागुन १३, २०७६ मंगलबार १८:४३:१७
♥ कुसुम विश्वकर्मा
म पत्रकार, मेरो काम पत्रकारिता गर्ने अथवा समाजमा भए गरेका सही सत्य समाचार सुसुचित हेतु प्रकाशित गर्ने र आमपाठक समक्ष पुर्याउने । पेशा नै यही हो । यही पेशा विगतदेखि निरन्तर चल्दै आईरहेको छ, सायद जीवनपर्यन्त चल्छ होला । पत्रकारिता गर्ने सानैदेखिको यो रहरले आज केही गर्नुपर्छ अघि बढ्नुपर्छ भन्ने बाटोमा ल्याइपुर्याएको छ । काम गर्दै जादाँ धेरै कुराहरु अग्रज व्यक्तिहरुबाट सिक्न पाएकी छु र त आज यहाँसम्म आइपुगेकी छु ।
अब आज कुरा गरौं मंसिर र माघ महिनाको । कार्यालयमा म एक्लै थिए त्यो दिन । एकजना परिचित व्यक्ति अफिस आउनु भयो अनि सुन्नुस त यो कार्ड सरलाई दिनुहोला हैं भनेर जानु भयो । फेरि अर्को दिन त्यस्तै कार्ड आयो अहिले यो कार्ड रिसीप गर्दा भने सबैजना संगै थियौं कार्यालयमा ।
अनि न्यूजरुममा समाचारका लागि गतिशिल औलालाई किर्बोडमा दौडाईरहनु पर्छ भन्दै प्रधानसम्पादक सरले त अझ कार्ड नै यस्तो छ विवाह कस्तो होला भन्नु भयो ।विवाहको त्यो कार्डको बिषयमा कार्यालयमा धेरै बहस भयो ।
करिब १० देखि १५ दिनको बीचमा यस्तै कार्डहरुले भरिएको थियो प्रधानसम्पादकको न्यूजरुमको सानो टेबल । मैले त्यो टेबलमा भएको निम्ताे कार्डलाई ओल्टाइपल्टाई गरेर निकैबेर हेरे अनि बल्ल थाहा भयो, त्यो विवाहको निम्ताे कार्ड रहेछ । सुनौलो मेटलको लामो बुट्टेदार डन्डीजस्तो, बिर्को खोलेर हेर्दा भित्र कागज अनि त्यसमा विवाहको पत्र भेटियो जहाँ विवाहको विवरण लेखिएको थियो ।
कार्यालयमा सबैजना संगै भएकाले राम, भूपराज, तुलसी लगायतका साथीहरूले ‘यसलाई कति पर्याे होला ? भन्ने प्रश्न गरे । भूपराजले त अझै विवाहका कार्ड पनि कस्ताकस्ता आउन थाले हैं भने, अनि न्यूजरुममा समाचारका लागि गतिशिल औलालाई किर्बोडमा दौडाईरहनु पर्छ भन्दै प्रधानसम्पादक सरले त अझ कार्ड नै यस्तो छ विवाह कस्तो होला भन्नु भयो ।विवाहको त्यो कार्डको बिषयमा कार्यालयमा धेरै बहस भयो । अनि मैले सबैको कुरा सुनेपछि भने अँ साच्चै यस्तो निम्ताे कार्ड बाँडेर गरिएको विवाह टुट्यो भने के होला ? मलाई रङ्गीचङ्गी विवाहको त्यो कार्ड भन्दा पनि मनमा अनेक तर्क–वितर्क खेल्न थाले । अहिले यत्तिका तामझम गरेर बाँडिएको कार्डबाट भएको विवाहले भोली ती जोडीको जीवनमा के अर्थ राख्छ होला ?
मनुस्मृतिले विवाहलाई दुई आत्माबीचको पवित्र मिलन भनेको छ ।आफूले चाहेर मात्र नहुने, विवाहका लागि सूर्य भगवानले नै तोकिदिएको हुने कुरा उक्त स्मृतिमा चर्चा छ । स्कन्धपुराणको केदारखण्डको श्रीस्वस्थानीले पनि यही विचारलाई समर्थन गरेको छ ।
तेसो त विवाहलाई एउटा सम्झौताका रूपमा लिइन्छ । एउटी स्त्री र एउटा पुरुषले सँगै जीवनयापनका निम्ति आपसी सम्झौता गरेका हुन् भन्ने अर्थमा विवाहलाई हेरिन्छ । मनुस्मृतिले विवाहलाई दुई आत्माबीचको पवित्र मिलन भनेको छ ।आफूले चाहेर मात्र नहुने, विवाहका लागि सूर्य भगवानले नै तोकिदिएको हुने कुरा उक्त स्मृतिमा चर्चा छ । स्कन्धपुराणको केदारखण्डको श्रीस्वस्थानीले पनि यही विचारलाई समर्थन गरेको छ । हाम्रो समाजमा विभिन्न जातजाति, धर्म र सम्प्रदायअनुसार विवाह कर्ममा केही फरकफरक संस्कारहरू पाइन्छन् ।
यता पछिल्लो समय ठूलो खर्च गरेर अभिभावकले आफ्ना सन्तानको विवाह गर्ने परिपाटी बढिरहेको छ । पहिले भन्दा अहिले विवाहमा गरिने खर्च घट्नु पर्ने हो, समयक्रममा यस्तो खर्चालु प्रवृत्ति घट्ला भन्ने ठानिएको थियो तर यो झन ह्वातै बढेको छ । हिजो कम्युनिष्टहरुले पार्टीमार्फत कुरा छिनेर मञ्चमा मुट्ठी उठाई एक चिम्टी सिन्दुर र एउटा साधारण मालाले आफ्नो जनवादी विवाह गरेका कतिपय कामरेडहरूले नै अहिले सयौँको सङ्ख्यामा मान्छे बोलाएर भोजभतेर गर्न थालेका छन् ।
अझै भनौ हाम्रो संस्कार नै यस्ता छन् कुरै नगरौं । देशकै प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले जन्मदिनमा तेह्रथुमको आठराईस्थित पुर्ख्यौली थलोमा हजारौँको संख्यामा स्थानीय बासिन्दा, शुभचिन्तक र कार्यकताको भीडमा नेपालको नक्सा आकृतिको १५ केजीको केक काटेपछि यसले सामाजिक रितिरिवाजका संस्कारमा खर्च घटाउला कि बढाउला ? यो पनि बहसको बिषय बनेको छ । यता प्रधानमन्त्री ओली नेपालको नक्सा भएको केक जन्मदिनमा काटेपछि सामाजिक सञ्जालमा यो समाचार भाइरल भएको छ । विशेषगरी यसबीचमा मुलुकमा जे–जस्ता परिवर्तनहरू भए तिनलाई हेर्दा हाम्रा कतिपय सांस्कृतिक परम्पराहरूमा परिमार्जन हुनुपर्ने थियो । तर, हरेक राजनीतिक परिवर्तनले सांस्कृतिक परिवर्तन भने ल्याउन सकेन ।
यद्यपि, मुलुक र समाज परिवर्तनको जिम्मेवारी सबैको बराबरी भएकाले यो कुनै वर्ग, समुदाय या राजनीतिक आस्था राख्ने व्यक्तित्वहरूको मात्रै जिम्मेवारी भने होइन । हामी जो जहाँ छौँ, हामी सबैको कर्तव्य हो, जिम्मेवारी हो । तपाई पनि कहिलेकाँही पुस्तक विमोचन, अन्तरक्रिया कार्यक्रम हुन् कि कसैको विवाह छुट्याउनै मुस्किल पर्ने गरी आयोजना गरिने यस्ता भोजभतेरले के हुन्छ ? के सन्देश दिन्छ ? भनेर सोच्नु भएको छ । यदि सोच्नु भएको छ भने तपाई सही हुनुहुन्छ तर तपाईले खासै चित्तबुझ्दो वा अर्थपूर्ण सन्देश चाँही भेटाउनु हुने छैन ।
विवाहका लागि पहिलाजस्तो घर, थर, आफन्त, कुल–खान्दान हेरेर, सोधीखोजी गरेर लामो प्रक्रियामा जानैपर्दैन । सामाजिक सञ्जालबाटै भेट भएकाहरू बीच पनि धमाधम विवाह हुन थालेका छन् । छोटो प्रक्रियाबाट भएका विवाहका चुनौतीहरू पनि त्यत्तिकै जटिल र समस्याग्रस्त हुने गरेका छन् ।
अन्यथा नसोच्नु होला, मैले हाम्रा उत्सव मनाउन हुन्न भनेको चाँही होइन । विवाह, ब्रतबन्ध, पास्नीजस्ता कुरा मानिसका नितान्त पारिवारिक र आफ्नो वरिपरिका मानिसहरूबीच मनाइने सांस्कृतिक उत्सव पो हुन् । कुनैपनि व्यक्तिको खुशीमा परिवारका सदस्य, नातेदार, आफन्त र निकटवर्तीहरू जम्मा भएर खुशी साट्नु स्वाभाविक हुन्छ । फेरि समाजमा भैपरी आउने दुःखमा पनि सहयोग चाहिने उनीहरूकै हो । तर, हामीकहाँ दिनप्रतिदिन विवाहका भोजहरू पनि सार्वजनिक व्यक्तित्वहरूले भरिभराउ हुन थालेका छन् ।
तेसो त विवाह पहिलाजस्तो सहज छैन र पहिलाजस्तो असहज पनि छैन । सहज यस अर्थमा छैन कि विवाहहरू टुट्ने क्रममा बृद्धि भइरहेको छ । असहज यस अर्थमा छैन कि विवाहका लागि पहिलाजस्तो घर, थर, आफन्त, कुल–खान्दान हेरेर, सोधीखोजी गरेर लामो प्रक्रियामा जानैपर्दैन । सामाजिक सञ्जालबाटै भेट भएकाहरू बीच पनि धमाधम विवाह हुन थालेका छन् । छोटो प्रक्रियाबाट भएका विवाहका चुनौतीहरू पनि त्यत्तिकै जटिल र समस्याग्रस्त हुने गरेका छन् ।
सम्झौता हाे, ‘यस्तै त हो‘ , सबैको उस्तै देख्छु‘ , को पो खुशी छन् र ? यत्तिका वर्ष बितिसक्यो‘ अर्को मान्छे राम्रो पर्छ भन्ने के ग्यारेन्टी छ र, होइन बुढेसकालमा त साथी चाहिन्छ‘ यस्तैयस्तै सोचेर टुट्न लागेका वैवाहिक सम्बन्धलाई जोडेर बस्नेहरू हामी वरिपरि धेरै छन् ।
यता पछिल्लो समयलाई केलाएर हेर्ने हो भने विवाहपछि धेरै प्रेम–सम्बन्धहरू सम्बन्धहिन बन्न पनि पुगेका छन् । प्रेमको पूर्णतः अन्त्य भएर औपचारिक रूपमा नटुटे पनि कतिपय विवाह आफ्ना लागि नभएर अरूलाई देखाउनका लागि जीवित रहेका उदाहरण तपाई हाम्रो समाजमा प्रशस्त छन् ।
सन्तानको भविष्य बिग्रिएला भनेर आफ्नो वर्तमान नबाँच्नेहरूको संख्या हाम्रो समाजमा दिन प्रतिदिन बढिरहेको छ ।विवाहलाई सामान्यतया पति–पत्नीबीचको सम्झौता मानिन्छ । सम्झौता हाे, ‘यस्तै त हो‘ , सबैको उस्तै देख्छु‘ , को पो खुशी छन् र ? यत्तिका वर्ष बितिसक्यो‘ अर्को मान्छे राम्रो पर्छ भन्ने के ग्यारेन्टी छ र, होइन बुढेसकालमा त साथी चाहिन्छ‘ यस्तैयस्तै सोचेर टुट्न लागेका वैवाहिक सम्बन्धलाई जोडेर बस्नेहरू हामी वरिपरि धेरै छन् । एक–अर्काको स्वतन्त्र अस्तित्वलाई स्वीकार गरेर अघि बढ्न सक्यो भने विवाह समाजको सबैभन्दा सुन्दर पक्ष हो ।
कुसुम सेञ्चुरी
नेपालबहस डटकमकी समाचार सम्पादक/ समाचार प्रमुख कुसुम सेञ्चुरी राजनीति तथा समसामयिक विषयवस्तुमा कलम चलाउँछिन् । फुलवारी एफएमदेखि रेडियो पत्रकारिता शूरु गरेकी कुसुमले रासस, रेडियो अन्नपूर्ण र देशान्तर एफएममा पनि काम गरेकी छन् । केही समय उनले नाइस टीभीमा समाचार प्रस्तोताको रुपमा पनि कुशलतापूर्वक जिम्मेवारी निभाएकी छन् ।
लेखकबाट थपजलवायु परिवर्तनको असर : २०२४ अहिलेसम्मकै तातो वर्ष हुने भविष्यवाणी
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
आफ्ना बच्चाहरुसँग कसरी साथी बन्ने ?
कात्तिक १८, २०८१ आइतबार
के दैनिक बिहान हिँड्दा मधुमेह कम गर्न सकिन्छ ?
कात्तिक १६, २०८१ शुक्रबार
स्याङ्जाकै उत्कृष्ट कृषि सहकारी
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक २१, २०८१ बुधबार
दीपक मनाङेलाई चाँडै पक्राउ गर्ने प्रहरीको तयारी
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक २२, २०८१ बिहिबार
राम्रो काम नगरेपछि अढाई वर्षका लागि कालोसूचीमा पर्यो उर्जा राज्यमन्त्री कान्छारामको कन्सट्रक्सन
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
गण्डकीको फैसलालाई लिएर कांग्रेस सांसद ढुंगानाले समिति मै न्यायाधीश मल्लमाथि पोखे आक्रोश
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
कोशीका मन्त्रीले मानव तस्करी गरे कि फन्दामा परे, प्रहरी भन्छः अनुसन्धान हुँदैछ, को हुन अनिता ?
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
पाँचथरमा ट्रक दुर्घटना हुँदा एक जनाको मृत्यु, दुई घाइते
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
उदयपुरमा माओवादीले उम्मेदवारको नाम टुङ्गो लगायो
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
पाथीभरा क्षेत्रमा केबलकार निर्माणको विषयमा झडप हुँदा ६ जना घाइते
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
धनगढीका सुरेशकुमार पोर्चुगलमा बेपत्ता, खोजी गरिदिन आग्रह
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
उपनिर्वाचनको लागि सशस्त्र र नेपाल प्रहरीमा केन्द्रीय निर्वाचन सुरक्षा समिति गठन
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
बागलुङमा दम्पती मृत फेला
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार