नेता हराए पनि नैतिकता नहराएको हाम्रो गाउँ

♦ यज्ञप्रसाद भट्टराई

देशका अधिकांश बस्तीमा अहिलेसम्म पनि शुद्ध पिउने पानीको अभाव छ । सिंगो मुलुक खुल्ला दिसापिसाव मुक्त क्षेत्र भनेर सरकारले विदेशी अनुदान पचाउन घोषणा गरेपनि बाटामा मानवीय नर्कको दुर्गन्धको दर्शन अझै पनि पाईरहिएको छ । बिक्रमकोे अट्ठाईसौ बर्ष तिर (२०२८) बनेको एउटा राजमार्गमा पचासौं बर्षको अन्तरालमा एउटी रानीमार्गसम्म थप गर्न सकिएको छैन । पहाडी र हिमाली क्षेत्रमा ढुवानीको ट्याक्टरको रुपमा रहेका खच्चड र चाैंरी हिडाउन सक्ने गतिलो गोरेटो र घोरेटोसम्म चारहातसम्म फराकिलो हुने गरी चौडा बनाउन सकिएको छैन ।

दुई गिलास रक्सीमा करोडौको योजना चिलिम बनाउँछन । तिनै मेडिकल माफियाहरु देशलाई अप्ठ्यारो परेको बेला सरकारलाई सहयोग गर्नुको सट्टा उल्टै पिँठ फर्काएर देखाई दिन्छन् । मुलुकमा अप्ठ्यारो नपरी असल र खराव छुट्याउन गाह्रो हुन्छ ।

बिरामी हुँदा घर नजिकै कुनै भरपर्दो स्वास्थ्य संस्था छैन । स्वास्थ्य चौकीमा गएर दुईदिन उपचार गराउनु पर्यो भने बेडि·–बिस्तारा घरबाटै लिएर जानुपर्छ । तै भनसुनमा बेड मिली नै हाल्यो भनेपनि स्वास्थ्य केन्द्रका स्वास्थ्यकर्मीलाई कि त मसान्ती संक्रान्ति लागेको हुन्छ कि त सदरमुकाममा तालिम र गोष्ठी परेको हुन्छ । या त पल्लो गाँउमा खोप शिविर राखिएको हुन्छ कि त सिटामोल र बेटाडिन सकिएको हुन्छ । यस्तो अवस्थामा सामान्य रुघाखोकी, निमोनिया र आउँ, मासी परेको गाउँलेको उपचार कहिले हुन्छ ? अझ दुर्गमको क्षेत्रमा त अ.हे.ब. पन्ध्र दिन देखिन्छ, पन्ध्र दिन हराउँछ । स्वास्थ्य केन्द्रमा ग्रामिण स्वास्थ्य कार्यकर्ता एक्लै बस्न डराउँछन् । गाउँपालिकाको बजेट बाटो खन्नमै र भ्रमण बर्षमै हराउँछ । नागरिकहरु स्कुल र स्वास्थ्य चौकीलाई बजेट छुट्याउँ भनेर कराउँछन् । पालिकाका प्रतिनिधि अर्को पटकको उम्मेदवारको टिकट हराउला कि भनेर डराउँछन् । अनि कसरी हुन्छ गाँउमा शिक्षा र स्वास्थ्यमा सुधार । नागरिकलाई सर्धै अन्धकार, भ्रष्टाचारीलाई नेतृत्वबाट सधैं पुरस्कार । अनि नेता भनाउँदाहरुलाई किन नगरुन त नागरिकले तिरस्कार ?

सरकार निजी स्वास्थ्य संस्थालाई कमिशनका लोभमा सम्बन्धन र अनुमति दिन्छ । जनता तिनै निजी स्वास्थ्य संस्थामा महंगाे सेवा लिन बाध्य हुन्छन् । निजी अस्पताल सरकार र नेतालाई घुस र कमिशन दिएर जनतालाई दुहुनो गाई बनाउन मस्त देखिन्छन् । जसका सञ्चालकहरु देश चलाउने ड्राईभरलाई नै वरिपरी डाईनिङ टेवलमा राखेर चौरासी ब्यञ्जन खाना खुवाउँछन् । दुई गिलास रक्सीमा करोडौको योजना चिलिम बनाउँछन । तिनै मेडिकल माफियाहरु देशलाई अप्ठ्यारो परेको बेला सरकारलाई सहयोग गर्नुको सट्टा उल्टै पिँठ फर्काएर देखाई दिन्छन् । मुलुकमा अप्ठ्यारो नपरी असल र खराव छुट्याउन गाह्रो हुन्छ । त्यसै अर्कालाई बिना आधार आरोप लगाउन पनि साह्रो हुन्छ । अहिले त निजी अस्पतालहरुले पनि मज्जाले देखाईदिए सरकारलाई कि सरकारी र निजीमा कति फरक हुन्छ भनेर ? सरकारले पनि अब त राख्न सक्नु पर्योनी मुलुकमा कतिवटा निजी अस्पताल रहेछन् भनेर ?

भलै दैनिक स्कूल आए त बिद्यार्थीले मीससम्म त भन्थे ? सदरमुकामबाटै मीसको तलब निकासा हुन्छ । हाजिरी रजिष्टर बेला मौका हेडसरले उतै सदरमुकाम तिर लानु हुन्छ । मेडम सदरमुकाममै बसेर बिद्यालयको तलब खानुहुन्छ । यहाँ कुनै कुरा गरी साध्यै छैन हजुर, बास्तबिकता उजागर गर्न खोज्यो भने प्रमाण देखा त भनेर अरिङालले घेरीहाल्छन् ।

शिक्षाको अवस्था हेराैं भने झनै बेहाल छ । बिद्यालयका प्रधानाध्यापकले बर्षौदेखि सदरमुकाम र नेताजीको मुकाम धाउँदा पनि बिद्यालयमा आवश्यक पर्ने दरबन्दी मिलाउन सकिएको छैन । कतै भने सदरमुकाममै दरबन्दी जाममा परेर बसेको हुन्छ । के गर्नु बाध्यता कि अवसर हो हेडसरको सधैं श्रोतकेन्द्रमा मिटि· र तालिम परेको हुन्छ । बिद्यार्थीलाई फेल होईएला भन्ने चिन्ताले सताएको हुन्छ । यता दरबन्दी आई नै हाल्यो भने पनि खाँसै खुशी हुनुपर्ने अवस्था रहदैन । कित नेताले कित सांसदले आप्mनै श्रमितिलाई नियुक्तिपत्र बोकाएर पठाएको हुन्छ । शिक्षा कार्यालयले तुरुन्त हाजिर गराउन अह्राएको हुन्छ । भलै दैनिक स्कूल आए त बिद्यार्थीले मीससम्म त भन्थे ? सदरमुकामबाटै मीसको तलब निकासा हुन्छ । हाजिरी रजिष्टर बेला मौका हेडसरले उतै सदरमुकाम तिर लानु हुन्छ । मेडम सदरमुकाममै बसेर बिद्यालयको तलब खानुहुन्छ । यहाँ कुनै कुरा गरी साध्यै छैन हजुर, बास्तबिकता उजागर गर्न खोज्यो भने प्रमाण देखा त भनेर अरिङालले घेरीहाल्छन् ।

पहिला बरु अवस्था सामान्य थियो । बिरोध गर्दा उनीहरुलाई पनि राहत हुन्थ्यो समर्थन जनाउँथे । अहिले त बिरोधको गन्ध सुँघेरै थाहा पाउँछन् । किनकी अहिले त उनीहरु पनि त्यहि सरकारमा छन् रे । भन्नै पर्ने भो हजुर गाउँगाउँमा अझैपनि टेलिफोनको लाइन छैन । नेपाल टेलिकमको चारजी सेवा बाँस्कोटाले खायो भन्छन् । बाल्कोटमै बसेर अलि मास्तिर अलिसानो दरबार बनायो भन्छन् । उता नयाँ फौजीका कमाण्डर दुईटै मन्त्रालयको क्याम्पमा मस्त छन् । केही सिपाहीहरु देखावटी रुपमा परेड खेल्दैछन् । ईमान्दार सिपाहीहरु जति सबैलाई पाखा लगाई सके काकाले । दुईचार पोल्दापोल्दै उम्केका र भाग पाउन छुटेकाहरु यदाकदा भरुवा बन्दुक पडकाउँदैछन् ।

गाउँलेहरु दुईजीसम्मको टेलिकमले सेवाले कामै गर्दैन । एनसेलको सीम उहिल्यै फाल्नलाई हाले, तिनै पाल्न लाउनेले नै एनसेलसँग डकाँर आउञ्जेल कमिशन खाईहाले । टेलिफोनमा पनि कमिशन खान्छन् र नाति ? भन्नुहुन्छ हजुरबा । बुढालाई के थाहा ? कमिशन भनेको केहो ? बोल्दै नबोल्ने अफिसले त कति कति बजाईसके, यो त शुरुमै हेल्लो भन्ने ठाउँ, जनताले सबैभन्दा पहिला महशुल बुझाउने ठाउँ किन नखानु र बा खाईसके, कसैकसले त नराम्ररी भ्याईसके, यसैको राप र तापले कतिले खाईपाई आएको जागिरबाट रातोपिरो हुदैं हात धोईसके भनाैं कि भन्छु, भन्दिन ।

अब देशमा नेता धेरै भएको ठाउँमा, देश लुटने मात्रै योजना बनाउने ठाउँमा, भ्रष्ट्राचारीहरुको सुरक्षित बासस्थानको रुपमा स्विकारिएको, पशुपतिनाथले पनि नेपालका नेतालाई भ्रष्ट र अपराधी भनेर पन्छाईएका, जनताका नजरमा सिनो जसरी अचाक्लि रुपमा गन्हाएका भनेर धिक्कारिएको अवस्थामा फैलने नै महामारी त हो । अझै के के देख्नु र सुन्नु पर्ने हो छोरा ? यो महामारीले खै कस्कसलाई लैजाने हो ?

अहिले नेटवर्क अलि खुल्ला छ । सडक सुनसान छ, आकाश शान्त छ । मोबाईलमा फोन आउँछ हेल्लो भन्छु उताबाट छोरो कराउँछ, बा मत शहरमा बस्नै नसक्ने भएँ, शहरमा त निको नै नहुने कुन्नि के हो कोरोना भन्ने रोग आयो रे । विदेशतिर त यसले असाध्यै धेरै मान्छे आफ्नाे फन्दामा पार्यो रे । लाखौ बिरामी बनायो रे, हजारांै मानिस मार्यो रे । मँ त गाउँमै फिर्दैछु भन्छ ।

मैले त उहिल्यै भन्या हो छोरा, धेरै नेता बस्ने गाउँमा, सुन्दै नेताको व्यवहार मन नपर्ने ठाउँमा, नेतानेता बीच सधैं झगडा र सधैं हानाहान हुने ठाउँमा, देशका नागरिकका तमाम योजना र समस्यहरुका चाङ एकातर्फ, देशमा पाईलै नराखी विदेशमा मात्र शयर गर्ने जनताका प्रतिनिधी बस्ने ठाउँमा हौसिएर नजा, हैजा फैलिन्छ, दुर्गन्ध फैलिन्छ, अपराधिकरण बढछ, मानवियता घट्छ, सहयोगी भावना रहदैन नजा छोरो शहरमा भन्दा मानेन । वास्तवमा छोराले उ बेलामा राजधानीमा बसाई सर्न नै जानेन । अब देशमा नेता धेरै भएको ठाउँमा, देश लुटने मात्रै योजना बनाउने ठाउँमा, भ्रष्ट्राचारीहरुको सुरक्षित बासस्थानको रुपमा स्विकारिएको, पशुपतिनाथले पनि नेपालका नेतालाई भ्रष्ट र अपराधी भनेर पन्छाईएका, जनताका नजरमा सिनो जसरी अचाक्लि रुपमा गन्हाएका भनेर धिक्कारिएको अवस्थामा फैलने नै महामारी त हो । अझै के के देख्नु र सुन्नु पर्ने हो छोरा ? यो महामारीले खै कस्कसलाई लैजाने हो ?

फर्कि छोरा फर्की । चुनावपछि गाउँमा नेता हराए पनि नैतिकता हराएको छैन । छलकपट र अपराधीले शिर ठड्याएको छैन । झाडापखाला, आउँ, माँसी, बिफरजस्ता माहामारी आएपनि कसैको केही बिगारेको छैन । अहिलेसम्म आएका सबै रोग, ब्यथा र महामारीलाई गाउँलेले मिलेर पचाए । गाँउलेले जसोतसो आफ्नाे ज्यान बचाए । कनिकुथी घरजम बसाए । शहरमा जस्तो नग्नता भित्रिएको छैन । अहिलेको विश्वव्यापी महामारी जस्तो फैलिएकोे कोरोना भन्ने भाईरस आएको छैन । गाई बेचियो छोरा अहिले सितन निस्तै छ । पल्लाबारीको मकैबारी गोडने बेला भो ।

गाउँको माथिल्लो पाखाबाट बाटो खन्ने रे । यहि बर्षदेखि हामै्र गाउँमा अस्पताल पनि बन्ने रे । स्कूलमा दरबन्दी पनि थपियो रे । पारी पाखामा पहिरो जान रोकियो रे । गाईभैसी पालौंला, बाख्राभेडा गोठमा फेरी हालौँला । बारीमा तरकारी र फलफुलले भरौला । मर्नु परे यहि गाउँमा मरौला । बाचुञ्जेल यही केही गर्नुपर्छ छोरा आफ्नै गाउँमा । विकासको मूल फुटाउनु पर्छ आफ्नै ठाउँमा । अलिकति अभाव भए पनि बाँच्न सिक्नुपर्छ । एक छाक खाएर पनि हाँस्न सिक्नु पर्छ । पानी मात्रै खाएर पनि बाँच्न सकिन्छ । हिमाल हेरेर मात्रै पनि हाँस्न सकिन्छ । अपराधीहरु सबै शहर छिरिसके । मैले पनि अलिकति भएको साहुको ऋण तिरिसकें । यहाँ त अहिले पनि ढुक्क छ बाबु, फर्की आफ्नै गाउँ फर्की ।