भिर भिरमा मह शिकारी

१८ वैशाख, म्याग्दी । गलेश्वर – कोभिड–१९ को जोखिम हुन नदिन लकडाउन जारी रहदा म्याग्दीको धवलागिरि गाउँपालिका–२ लुलाङको मटला भिरमा स्थानीयवासी जोखिम मोलेर मह निकाल्न व्यस्त रहेका छन् । लकडाउनको समयमा स्थानीय सङ्घसंस्थाको अनुमति लिएर मह शिकारीले डोरीको सहायताले भिरमौरीको गोला निकालेका हुन् ।

यहाँको अक्करे भिरमा यतिबेला मह शिकारको याम शुरु भएको छ । मह शिकारी डोरीको सहायताले भिर मौरीको गोला भएको देख्दै डरलाग्दो भिरमा झुन्डिएर मह काढिरहेका छन् । तल बसेर हेर्दा अत्यन्तै त्रास र रोमाञ्चक लाग्ने यो दृश्यले मुटुको धड्कन बढाउँछ । भिर मह खाँदा जति स्वादिलो र रसिलो हुन्छ, यसलाई निकाल्न भने अत्यन्तै जोखिम मोल्नुपर्ने हुन्छ । यहाँको लुलाङ, हिस्तान, चिमखोला, मुदी गुर्जा दोसल्ले, शिखलगायतका गाउँमा रहेका भिरमा भिरमौरीले गोला लगाएका छन् । तिनै गोला काढ्नका लागि मह शिकारीहरु डोरी ९परङ० मा झुन्डिएर मह शिकार गरिरहेका छन् ।

वसन्त र शरद ऋतु मह शिकारका लागि उपयुक्त समय मानिन्छ । वसन्त ऋतुमा बेँसी र शरदमा लेकमा पुगेर भिरमह निकाल्ने गरिन्छ । मह निकाल्नका लागि भिरको माथिल्लो भाग र तल्लो भागमा दुई समूहमा शिकारी बाँडिएका हुन्छन् । एक समूहले भिरको माथीबाट तल भुईंसम्म डोरी (स्थानीय भाषामा परङ) झुन्डाउँछन् भने भिरको तलपट्टि रहेको अर्को समूहले मह थाप्ने र स्याहार्ने गर्छन् ।

यसरी भिरमा आफ्नो ज्यानको बाजी लगाएर निकालिने महबाट शिकारीले आकर्षक आम्दानी पनि गरिरहेका छन् । स्वास्थ्यलाई एकदमै फाइदाजनक मानिने भिरमहको माग जति स्थानीय बजारमा छ, त्योभन्दा दोब्बर अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा छ । विभिन्न किसिमका औषधि बनाउन यसको प्रयोग बढी भएको पाइएको छ । भिर महको याम शुरु भएपछि लुलाङ, गुर्जालगायतका जङ्गलमा रहेको भिर महमा मह शिकारी डोरी (पाराङ) मा झुन्डिएर मह निकाल्न शुरु गरेका धवलागिरि गाउँपालिकाका योजना शाखा प्रमुख कृष्ण सुवेदीले जानकारी दिए ।

उनका अनुसार स्थलगत रुपमा नै गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष रेशम छन्त्यालले समेत भिर महको सम्भावना भए पनि आधुनिक विधिको प्रयोग गरी ज्यानको जोखिम टार्न आवश्यक सहयोग गर्ने बताए । “महको चाका वरिपरि माहुरी घेरिएर बसेका हुन्छन्, विशेष प्रकारको धुवाँ लगाइदिएपछि मौरी भाग्छन्, त्यतिबेला मह निकाल्ने शिकारीले विशेष ध्यान पु¥याउनुपर्छ ।” योजना शाखाका प्रमुख सुवेदीले भने । परङमार्फत गएका शिकारीले गोलामा धुवाँ झोस्न शुरु गर्छ, माहुरीले टोक्ने डरले वरपरका सबै शिकारी रुख र ओडारमा लुक्छन् ।

माहुरी अन्यत्रै भागेपछि मात्र उनीहरु बाहिर आउँछ अनि मह निकाल्न सजिलो हुन्छ । मुख्य शिकारीले विशेष प्रकारको हतियार प्रयोग गरी निकालेको मह एउटा भाँडालाई डोरीको सहायताले भुईंसम्म ल्याउने गरिन्छ । “मह निकाल्न सकियो भने बजारको खासै समस्या हुँदैन, व्यापारीहरु जङ्गलमै आइपुग्छन् । बजारमा महको प्रतिलिटर रु दुई हजारमा जति पनि बिक्री हुुन्छ । अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा यसको माग उच्च छ, यहाँबाट कोरियामा धेरै मह जाने गरेको छ, अब यसलाई थप व्यवसायीकरण बनाउँदै लैजानुपर्छ”, म्याग्दीका मह शिकारी ओमबहादुर जुग्जालीले भने ।

यस्तो जोखिम मोलेर निकालेको मह बजारमा रु एक हजारदेखि एक हजार २०० प्रतिलिटर बिक्री हुने गर्छ । स्वादिलो, स्वास्थ्यका लागि हितकर र शक्तिवर्धक हुनाका साथै धार्मिक कार्यका लागि पनि प्रयोग हुने भएकाले भिरमहको माग उच्च हुने गरेको मह व्यापारीले बताएका छन् ।