एक अनमोल हिरा “पर्खी राई”:- भेडीगोठालोदेखि करातेकाे अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायकसम्म

♦ सुचना संग्रह : पुर्ण राई

सर्वोच्च शिखर सगरमाथाको एक सुन्दर बगैचा हो सोलुखुम्बु । उत्तरतिर हिमश्रृङ्खलाहरुको बादशाह मानिने विश्वको छानो सगरमाथा सँगै दन्तलहर देखिने हिमश्रृङ्खलाहरु, पहाड, पर्वत हुँदै दक्षिणतिर बग्ने दुधकोशी नदी अनि हरियाली डाँडाकाँडासँगै ठुला फाँटहरुको समिश्रण हो सोलुखुम्बु । सोलुखुम्बुका अनगिन्ती गाउँवस्तीहरु मध्यको एउटा सुन्दर गाउँ हो राप्छा । जो अहिले माप्य दुधकोशी गाउँपालिका वडा नं. २ मा पर्दछ ।

राप्छा आँफैमा खालिङ राईहरुको एतिहासिक थाकथलो वा खालिङ राजधानी मात्र नभएर प्राकृतिक, सांस्कृतिक तथा धार्मिक हिसाबले एक प्रसिद्ध भुमि मानिन्छ । त्यही पवित्र भुमिमा जन्मिएका एक प्रेरणादायी ब्यक्ति हुन पर्खी खालिङ राई । जसको इतिहाससँग जोडिएकी ती महान आमा र पवित्र भुमि राप्छालाई कोटी कोटी प्रणाम । इतिहासले कुनै दिन पर्खी राईको नाम स्वर्ण अक्षरले लेख्नेछ । जसको इतिहास खोज्दै र पछ्याउदै संसारभरबाट त्यो भुमिको माटोमा पाइला राख्नु अघि, त्यही पवित्र भुमि राप्छालाई ढोगुन् र त्यहाँको मट्टिलाई शिरमा चढाउने स्वर्णिम समय आउन सकोस । मेरो अथक कामना छ ।

बि. सं. २०३२ सालमा पिता गहनबहादुर राई र माता जातीमाया राईको माईलो सन्तानको रुपमा निम्न परिवारमा जन्मिएका हुन् पर्खी राई । कम बोल्ने, मृ्रदुभाषी, सरल र समान व्यवहार गर्ने, झट्ट हेर्दा साधारण जीवन शैली देखिने पर्खी राई असाधारण क्षमताका एक नक्षेत्र हुन । सानैबाट आगोका लप्काहरुसँग खेल्दै हुर्किएका उनी यथार्थमा पनि आगोसँग खेल्न डराउदैन थिए । जन्मिएकोे डेढ वर्षमा बाबा बितेर टुहुरो मात्र भएनन् । उनको बाबाको पसिनाले बनेको घरसम्म पनि दैवले नै खोसेर लगिदियोे । बाबाको सम्झनाको रुपमा आमाले रुदै र बिलौना गर्दै बाबाको मृत शरीरलाई माटो दिनुभएको बाहेक केही सम्झनाहरु बाँकी रहेन भने अर्का अभागी कान्छा भाई त आमाको गर्व मै भ्रुणको रुपमा बिकसित हुँदै थिए । अनेकौ जिम्मेवारीले जीवन व्यस्त छ तर ती अप्ठ्यारा टुहुरो घुम्तीहरु सम्झदा मनभरी भक्कानो फुटेर आउछ । गरिवी र अभावले घेरिएको जन्जिरबाट बाहिर निस्किने कुनै उपाय थिएन । दुःखको पहाड बज्रिएको बेला भरोसा गर्ने भगवानसँग हो, त्यही भगवान पनि आफ्नो नभएपछि कसको भरपर्नु छ र जिन्दगीमा ।

यदि संसारमा भगवान छन भने तिनै मेरी आमा र बाबा हुन, पर्खी राई भन्छन् । क्रमश दिन, हप्ता, महिना हुदै वर्षहरु अभाव र टुहुरोपनमा बित्दै गए निरन्तर । त्यो बालापन कसैको साहारामा बल्ल हिड्न र जमिनलाई छाम्न सक्ने अवस्थाबाट उठ्दै थियो । पर्खी राई भने अबोधपन मै अन्जान अनगिन्ती चुनौती र जिम्मेवारीहरुले थिचिन थाले । पढ्ने मान्छे ठुलो मान्छे हुन्छ रे भन्ने उनले पनि सुन्ने गर्दथे । ठुलो मान्छे बन्नका लागि उनका साथीहरु खरी र कालोपाटी बोकेर स्कुल जान्थे । घरमा ओझिलो बाबाको काखमा खेल्दथे, रमाउँदथे । तर बाबाको स्नेह, स्पर्ष र अविभावकत्व सदाका लागि गुमाएका पर्खीले टाढैबाट साथीहरुलाई हेरेर मन बुझाउथे त कहिले लुकेर धोको पुग्नेगरी रोईदिन्थे र मन शान्त बनाउथे । आखिरी एउटा टुहुरोसँग बाड्न मिल्ने त्यहि आशु त थियो । सँगैका साथीहरु ताते गर्दै स्कुल जान थाले तर उनी भने सम्पत्तिको नाममा भएको ३ वटा भेडाहरु लिएर भेडीगोठतिर लागे, भेडीगोठालो बन्न ।

त्यही भेडीगोठालो बन्न पनि कहाँ सजिलो थियो र ? याम अनुसार कहिले दुधकोशीको तिरैतिर, कहिले राप्छा पातलको घना जङ्गल त कहिले सिद्घीलेक (दुधकुण्ड हिमाल) आसपास सबैतिर पुग्नु पर्दथ्यो । त्यो सिद्घीलेकको कठ्याङ्ग्रिदोे चिसोले भेडीगोठालोको टुहुरोपना र अभाव किन बुझ्थ्यो र ? जो खाली पाइताला बिरहका बासुरी बजाउदै भेडी चढाउथे । भेडीहरु चर्दै चर्दै जहाँ पुग्थे त्यही कहिले चिसो ओडार, ठुलो रुखको फेद वा कहिले खुल्ला आकाश नै उनको घर हुन्थ्यो । भोक प्यास के छ भनेर सोध्ने त को हुन्थे र ? एउटा टुहुरोलाई त्यो सिद्घीलेकमा, जहाँ मान्छेहरुको चहलपहल नै हुन्न । क्रमश वर्षहरु बित्दै गए, भेडीहरु पनि थपिदै गए । तर आफ्नो साथीहरुले स्कुल जान पाएको सम्झेर आफै भकानिन्थे उनी । त्यो बिवस्ता र वाध्यताको जुम्रे लुकुनी लथालिङ्ग छोडेर स्कुल जान पाए हुन्थ्यो भनेर एक्लै कल्पिन्थे । त्यहि सिलसिलामा पर्खीलाई पनि स्कुल भर्ना गर्नुपर्छ भनेर छर–छिमेकमा कुरा चलिरहेको उनले थाहा पाए ।

भाग्यवश छिमेकीहरुको कुरा र पर्खीको बाध्यतालाई नजिकबाट बुझ्ने एकजना शिक्षकको आग्रहमा उनी स्कुल भर्ना भए । नयाँ विद्यार्थीको रुपमा दैनिक स्कुल जान सम्भव नभए पनि सिर्फ स्कुल भर्ना हुदाँको खुशीलाई अझैसम्म पर्खी राईले सम्हालेर राखेका रहेछन । स्कुल भर्ना हुने ईच्छा त पुरा भयो तर उहि बाध्यता र जिम्मेवारी ! गाउँ आसपासमा भेडीगोठ हुदाँ भ्याएसम्म कहिले काही स्कुल जान्थे । तर राप्छा पातल हुदै सिद्घीलेक गएपछि जतनले राखेको नयाँ किताब भेडीहरु चराउदै आफै पढ्थे । खुब मेहेनत गरेर पढ्थे अनि परीक्षा दिन मात्र जान्थे । बिद्यालयमा आंशिक उपस्थिति जनाउन पाएका उनी जहिले पनि प्रथम वा द्वितीय भएरै छोड्दथे । त्यो स्थान ग्रहण गरी छोड्नुको ठूलो आकर्षण चाहि पुरस्कार स्वरुप पाईने आधा दर्जन ज्योती कापी र फाउन्टेन पेन हो रे, उनी भन्छन् । हुने बिरुवाको चिल्लो पात भने जस्तै त्यो बिगतले पनि पर्खी राईको मेहेनत र लगावलाई जनाउँदछ । भेडीगोठ मै बसेर उनले कक्षा ५ सम्मको पढाई त पुरा गरे । त्यसपछिको पढाईका लागि अर्कै गाउँको स्कुल (खास्ताप) जानु पर्दथ्यो । जहाँ स्कुल भर्ना भएर परीक्षार्थी मात्र हुन पाउने छुट थिएन उनलाई । त्यो परिस्थितिले बाँकी पढाई स्थगित हुने सङ्केत देखा प¥यो, तर उनले आमालाई अनुरोध गर्न भने बाँकी राखेनन् । अफसोच, आमाले पनि स्विकृती दिनु भएन । बाँकी पढाईमा पूर्णबिराम लागेको झोकमा निराश भएर भेडीगोठ फर्किएका पर्खीले जतनले राखेका किताब – झोलाहरु सबै झाडीतिर फालिदिए । अब एकोहोरो भेडीगोठालो हुनुपर्ने भएपछि किन मालिक नबन्ने भन्ने सपना बुन्न थाले उनले । ग्रामिण परिवेश भित्रको अनगिन्ती अभावहरु झेल्दै हुर्किदै गरेका पर्खी राई भेडीगोठमा काका (ऐनस्लाल्) सँग बस्ने गर्दथे । ऐनस्लाल्सँग ठुलो सङ्ख्यामा भेडाहरु थिए । त्यो समयमा भेडीगोठ भएको मान्छे निक्कै धनीमानी मानिन्थ्यो र प्रतिष्ठित ठानिन्थ्यो । उनको मेहेनत र लगनशिलता देखेर ऐनस्लाल्ले हरेक वर्ष पर्खीले छानेको एउटा एउटा भेडा दिने गर्दथे । क्रमश आफ्नै स्वामित्वको भेडीहरु थपिदै गएको कतिपय छिमेकीहरुलाई मन पर्दैनथ्यो । त्यही रिस साध्नका लागि बिना कारण छिमेकीहरुले पिट्ने र किताब झोला फालिदिने हर्कतहरु उनले पटक पटक झेल्नु परेको त्यो टुहुरो बिगत सम्झन्छन । तर उनले सिर्फ आफ्नो काम र जिम्मेवारीलाई निभाई रहे निरन्तर… ।

कामको अलावा मुरली, बासुरी र बच्चै बाजा बजाउन निक्कै माहिर थिए उनी । मौका पर्दा कोलेदु, दुधकुण्डो र बोदु बजारमा आयोसा (मौलिक दोहोरी) गाउदै सिङ्गै रात कटाएको स्मरणहरु पनि ताजै छन उनीसँग । ती साथी–सङ्गीहरुसँगको रमाइलो भेटघाट आखिर क्षणिक थियो, भोली फेरी भेडीगोठ फर्किनु छदै थियो । त्यो समयमा अरुको पनि भेडाहरु हुन्थे, तर उनी नाईके बन्न चाहन्थे । ताकी नाईकेको कुरा सबैले मान्नु, सुन्नु पर्ने हुन्थ्यो । त्यो नाइके हुनका लागि सबै भन्दा धेरै भेडा सोही नाईकेको हुनुपर्ने नियम थियो । जुन पर्खीको हकमा लामो समय कुर्नुपर्ने पक्का थियो । दुधकोशी आसपासदेखि सिद्घीलेकसम्मको सबै घुम्तीहरु छिचोलेका पर्खीले, कहिले समयमा घरबाट सामल नआईपुगेर ३–४ दिन सम्म भोकै बिताएका अनिदो रातहरु छन् । सलाईको अभावमा झुलो–चक्मक पनि बर्षात र झरीले ओसिएको बेला सहेका भोक र चिसो सिरेटोहरु भुलेका छैनन् अनि कहिले आफु भन्दा ठुलाहरुले सुत्न नदिएर भेडाहरुको हुलभित्र सिङ्गै आकाश ओढेर सुत्नु परेको बिगतलाई सम्झँदा अझै उनी भावुक हुन्छन् । एउटा टुहुरोलाई दुखेको ब्यथा त्यहाँको डाँडा काडाले कसरी सुनोस ? उनको अभाव र प्यासलाई भेडीहरुले कसरी बुझोस ? साच्चै त्यो जुम्रे लुकुनीलाई सिद्घीलेकले कसरी पत्याओस ? अनि कसरी पत्याओस उनको दुःखको सुसेली र मुरलीको धुन त्यो निर्मम झरी बादलले ? नदेखिदो भविष्यको आशाले बिगतलाई पर्गेल्न निक्कै गाह्रो थियो पर्खीलाई ।

त्यसै सिलसिलामा एकदिन उनी घर फर्किए । पढ्न नपाएर त्यसै मन बरालिएको बेला उनले भेडीगोठ हैन सुटुक्क राजाधानी काठमाडौंतिर बेग हाने । काठमाडौंमा जेठा दाई (जसे राई) बस्नु हुन्थ्यो । उहाँलाई अनुरोध गरेर दाईसँगै भरियाको रुपमा ट्रेकिङ गर्न थालेका पर्खीलाई पुन गाउँ फर्किएर भेडीगोठ सम्हाल्नु पर्ने तारान्तार समाचार आउन थाल्योे । जन्म दिने आमाको समाचारलाई बेवास्ता गर्न नैतिकताले दिदैनथ्यो भने दाईले पनि गाउँ जान भनेपछि अनुत्तरित पर्खी फेरी गाउँ फर्किए र भेडीगोठ तर्फ लागे । कुनैबेला नाइके हुने सपना देखेका पर्खीले संयोगवस एकजना गाउँले काकाले २५ वटा भेडाहरु बेच्ने कुरा सुनिहाले । ती भेडाहरु किनेको खण्डमा पहिला आफुसँग भएको १०० वटा भेडाहरुमा थप्दा सहजै नाइके हुने निश्चित देखे । यस्तै खपतका लागि भनेर समय–समयमा भेडाहरुको ऊन बेचेर बचेँको पैसा जतनले राख्ने गरेका थिए । सोचे, अब यो साचेर राखेको पैसाले २५ वटा भेडाहरु थप्छु र नाइके बन्छु, आदि इत्यादि… । अफसोच, उनलाई हेय भावले हेर्ने तिनै चिनजानकै मान्छेको उल्टो षड्यन्त्रले गर्दा ती भेडाहरु किन्न नपाउने भएपछि नाइके हुने सपनामा तुषारापात छायो । अब पर्खीको मन नराम्रोसँग भाचियो । आफ्नै अविभावक सरहका मान्छेले गरेको फोहोरी खेल देखेर सदाका लागि भेडीगोठलाई त्यागीदिए र घुमराडी बुन्नका लागि आमालाई एक भारी ऊनसङ्ग एउटा टुहुरो भेडीको पाठोलाई काख च्यापेर घर फर्किए ।

घरबाट एकजना मगर थरको आमाको सहयोगीलाई फकाएर भेडीगोठ पठाईदिए र उनी फेरी काठमाडौ लागे । निरन्तर १२ वर्ष भेडाहरुलाई साथी बनाएर झरी–बादलसँग बन जङ्गल छिचोलिरहेको एउटा गाउँले ठिटोसँग काठमाडौंमा के गर्ने भन्ने खास उपाय र योजनाहरु केही थिएनन् । ट्रेकिङकै सिलसिलामा भेटिएका कतिपय साथीहरु आफु जस्तै भरिया गर्दै एसएलसीको तयारी गरेको थाहा पाउँदा मन बेचैनी हुन्थ्यो, जुन अवसरबाट उनी छुटिरहेका थिए । सोच्थे, असम्भव त रहेनछ तर त्यो भन्दा पहिलो कहाँ जाने र के गर्ने भन्ने कुनै निश्चित थिएन उनको । कुनै कामको लय र टुङ्गो नहुँदै जिरीबाट गाउँ जाने सिलसिलामा सिद्घि राई (खास्ताप) सँग भेट भयो । पर्खीका लागि बाटोमा भेटिएका एक अविभावक सिद्घि राई आँफै कानुनको विद्यार्थी हुन । जसलाई पर्खीले आफु सानैमा टुहुरो हुनु, पढाई छुट्नु आदि बृत्तान्त सुनाई हालेछन । ग्रामिण परिवेश भोगिसकेका सिद्घि राईलाई पर्खीको कहानीले ज्यादै भावुक बनायो । तत्काल उनले गाउँ पुग्ने बित्तिकै बिद्यालय भर्ना हुनका लागि हिमालय मा. बि. (खास्ताप) आउन सल्लाह दिए । पढाईको तिर्खाले ब्याकुल बनिरहेको पर्खीलाई सिद्घि राईको त्यो सल्लाहले मन मात्र हैन बोकीरहेको ढाकर पनि हलुका भएको भान भयो । सोही अनुरुप सिद्धी राईकै भन्सुनमा बिना सर्टिफिकेट कक्षा ६ मा भर्ना हुन पाएका थिए । भेडीगोठमा स्वअध्यायन गरेर कक्षा ५ पास गरिसकेको लगातार ५ वर्ष पछि फेरी विद्यार्थी जीवनमा फर्किनुको श्रेय र आजसम्मको पर्खी राई सावित हुनुमा गुरु सिद्धी राईलाई पटक–पटक सम्झिन्छन उनी । कर्म क्षेत्रको जिम्मेवारी जस्तोसुकै चुनौतीपूर्ण होस या कुनै उत्सव… तर कतिपय ब्यक्ति र नामहरु अझै प्रिय लाग्छन र लागिरहनेछ भन्न भुल्दैनन उनी । हिमालय मा. बि. मा ३–४ महिनाको पढाई अनुभव बटुल्दै गर्दा दाईले कागजपत्रहरु सँग काठमाडौं आउन भनेपछि फेरी निरन्तरतामा क्रमभङ्ग भयो ।

उनी काठमाडौं पुगे लगत्तै देशमा २०४६ सालको जनआन्दोलन चर्किन थाल्यो । देशभरी कर्फ्यु जारी भएपछि बिद्यालय फर्किने अवस्था पनि रहेन । उनी सम्झन्छन, त्यो जनआन्दोलन देश विकास, परिवर्तन र प्रजातन्त्र प्राप्तिका लागि थियो भन्ने अन्दाजसम्म पाए । तर त्यसबेला रेडियो नेपाल बाहेक पत्रपत्रिका वा टेलिभिजन सबैको पहुँचमा हुदैनथ्यो । त्यही समयमा पर्खीको भाई (मानबीर राई) शहिद शुक्रराज शास्त्री मा. बि. बागबजारका शिक्षक पिताम्बर खनालसँग ट्युसन पढ्दथे । दिनभरी कुनै काम हुन्नथ्यो । आफ्नो पढाईको कुनै टुङ्गो थिएन । अब समय बिताउनकै लागि भएपनि बिहान बेलुकी भाईलाई पछ्याउदै जान्थे र छेउमा बसेर ध्यानपुर्वक हेर्थे, सुन्थे । स्कुल भर्नासम्म नभएको त्यो धै¥यवान, लगनशिल केटोले बारम्बार ट्युसन कक्षामा ध्यानपुर्वक पढेको, सुनेको देखेर नेपाली शिक्षक पिताम्बर खनालले पर्खीको बारेमा जानकारी लिए । कसैले सोध्यो भने आफ्नो रामकहानी सुनाई हाल्न माहिर पर्खीले पनि सम्पूर्ण कुराहरु सरलाई सुनाउन भ्याइहालेछन । उनको इमान्दारिता र पढाईको भोक देखेर भाईसँगै पढ्न आउने सल्लाह मात्र दिएनन् बिना सर्टिफिकेट कक्षा ८ मा भर्ना गरिदिने र दाईलाई सम्झाई दिने जिम्मा पनि पिताम्बर सरले लिईदिनु भयो । एक अन्जान ब्यक्ति पिताम्बर खनाल, जो पर्खी राईको जीवनमा अर्को साक्षात भगवानको रुपमा प्रकट भए र ठुलो काँध थापिदिए । गुरुको त्यो सहयोगलाई अठोटमा बदले र हरेक परीक्षामा प्रथम भएरै छोड्दथे ।

एसएलसी पश्चात ठमेलको पिपुल्स क्याम्पसबाट पढाई सकेसँगै शिक्षण पेशा सुरुवात गरेका पर्खीले गोदावरी र चरिकोटमा ३ वर्ष समय बिताए । तर शिक्षण पेशाको सिमित कमाईले परिवार धान्न मुस्किल भएपछि पुःन ट्रेकिङ ब्यवसायमा फर्किए । बेलाबेलामा ट्रेकिङ जान्थे तर सोचे जस्तो काम गर्ने अनुकुलता नभएपछि अन्तत, धन कमाउन खाडी मुलुक जाने योजनानुरुप बनाएको पासपोर्ट एक साथीको सहयोगमा कर्मभुमि अमेरिकातिर मोडियो । सन २००२ मा अमेरिका पुगेका पर्खी राईका लागि अझ बढी संघर्षका दिनहरु शुरु भए । त्यहाँ उनले स्टोरमा काम त शुरु गरे तर नयाँ ठाउँ, नयाँ परिवेश र प्रविधि उन्मुख देशमा हरेक कामहरु सम्हाल्न सजिलो थिएन । एक अन्जान समाज र परिधिभित्र निसन्देह मेहेनत गर्नुको अर्को बिकल्प छदै थिएन । काम र दामको परिमाण जस्तो होस तर दुनियाँमा मालिक र मजदुरको पहिचान फरक छ भन्ने बुझेका पर्खीले आफैले ट्याक्सी किनेर चलाउन थाले । निजी रुपमा ट्याक्सी चलाउनु आप्रवासीहरुका लागि निक्कै चुनौतीपूर्ण मानिन्छ त्यहाँ । त्यो चुनौती मोल्ने किराती समुदायको पहिलो ट्याक्सी ड्राईभर पनि हुन पर्खी राई । नेपालमा रहँदा अनेकौ हण्डर, धोका–धपेडी र असफलताहरु झेलिसकेका पर्खीले हमेसा संघर्ष गर्न भने छोडेनन् ।

आजको मेहेनतले भोलिको पुस्तालाई सहजिकरण हुन सकोस भन्ने अठोटले काम गरिरहेका पर्खीले एकदिन ज्याक्सन हाइटको ढाका क्लबमा डम्फु साँझ कार्यक्रममा कराते डेमो प्रदर्शन हेरेर प्रभावित भएका उनले ईन्टरनेशनल मार्शल आर्ट एसोसिएसनले कराते प्रशिक्षणका लागि भर्ना खुलेको थाहा पाए । जसका संचालक नेपाली नागरिक शान्त थोकर थिए । उनकै स्कुलमा छोराहरुलाई कराते सिक्नका लागि भर्ना गरिदिए । हरेक दिन बिहान बेलुकी छोराहरुलाई ट्रेनिङका लागी स्कुल पु¥याउने र एक घण्टा कुरेरसँगै लिएर फर्किने क्रममा उनले सोचे, अब यो एक घण्टाको समय चाँही म आँफै कोण बाहिर खेलेर कटाउछु भन्ने योजना बनाए । बि. सं. २०४९ सालतिर गुरु महेन्द्र राईसँग आर. आर. क्याम्पसमा ६–७ महिना सितोरिया कराते सिकेको आधारभुत ज्ञानले समय कटाउन सजिलो पनि बनायो उनलाई । अरु खेलाडीहरु जस्तै ड्रेस लगाएर एक्लै खेल्दै गरेका पर्खीलाई एकदिन त्यहाँको प्रशिक्षकले भर्ना भएर टिममा खेल्न सल्लाह दिएपछि उनलाई औपचारिक प्रशिक्षण लिन रहर जाग्यो । सन २००८ मा यो रहर जाग्दै गर्दा पर्खी ३२ वर्षको भईसकेका थिए । उमेरले ३ दशक पार गरिसकेपछि छोराहरु सँगै ईन्टरनेशनल मार्सल आर्ट एसोसिएसनमा भर्ना भएका पर्खी राईले सन २०१० मा पहिलो पटक “न्युयोर्क ओपन च्याम्पियनशिप गोल्ड मेडल” जित्न सफल भएका थिए । त्यो पहिलो प्रतिष्ठित सफलताले उनलाई खुशीसँगै बिगततिर डो¥याएर लाग्यो ।

कुनैबेला ट्याक्सी ड्राइभर हुदाँ सेवा लिने ग्राहकहरुले नेपाल भन्ने देश पनि छ ? भनेर गरेको प्रश्नहरुले खुब गिज्याउथ्यो र मनमनै ईष्र्या लाग्थ्यो । देश र आमा भनेको जत्ति नै गरिब, अशिक्षित वा बिपन्न किन नहोस तर सहर्ष स्विकार्न गाह्रो हुन्छ । अक्सर नेपालीहरु भौतिक सुबिधा उपभोग चलनका लागि भन्दा डलर कमाउनका लागि बिदेशिन्छन । खुशी, स्वतन्त्रता र अपनत्वलाई चटक्क त्यागेर बाध्यतावस अरुको माटोलाई सिंचित गरिरहेका हुन्छन । तर पर्खीले भने त्यहि सफलतालाई टेकेर आफ्नो देशलाई चिनाउनका लागि खेलकुदमा लगानी गर्न थाले निरन्तर । सन २०११ मा ब्ल्याक बेल्ट गरेपछि सोही स्कुलमा प्रशिक्षकको रुपमा काम पनि शुरु गरे । प्रशिक्षण सँगै अफिसियल्ली निर्णायकको भूमिकामा राष्ट्रिय खेलहरु खेलाउदै सन २०१४ मा “सेकेण्ड डान” पुरा गरेका थिए उनले । एउटा खेलाडीको रुपमा प्रशिक्षित हुनु, प्रशिक्षण गराउनु र निर्णायकको जिम्मेवारी पाउनु सामान्य अवसर र चुनौती थिएन । त्यही चुनौतीहरु बीच सन २०१५ मा युएसए कराते महासंघ अमेरिकाबाट राष्ट्रिय निर्णायक “दोहोरो ए नेशनल रेफ्री” को जिम्मेवारी पाए । यो दोहोरो “ए” प्राप्त ब्यक्तिहरु सम्पन्न मुलुक अमेरिकामै पनि नगन्य मात्र छन । जस्मा पर्खी राई “दोहोरो ए” प्रात गर्ने दोश्रो नेपाली हुन ।

यो जिम्मेवारी एक निश्चित नियममा रहेर गरिने निरन्तर खेलकुद अभ्यास भन्दा जटिल थियो । अफिसियल्ली राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायक हुनु भनेको अनगिन्ती अन्तर्राष्ट्रिय नियम, कानुन र दुर्लभ पुस्तकहरुको ठेलीको अध्ययन पनि हो । जो सर्वसुलभ खरिद गर्नसम्म पनि पाईदैन । मेहेनत र लगनशिलताले उपलब्धिहरुलाई कैद गर्न नचुकेका पर्खीको जीवनमा थुप्रै उतारचढाव, व्यावसायिक तथा आर्थिक असन्तुलनहरु पनि आए । तर परिस्थितिलाई सापेक्षित रुपमा निवारण गर्दै सन २०१६ मा ईन्टरनेशनल मार्सल आर्ट एसोसिएसन आफ्नै स्वामित्वमा किन्ने निर्णयमा पुगेका थिए ।

स्मरण रहोस, संयुक्त राज्य अमेरिकाको केन्द्र न्युयोर्क शहरस्थित ईन्टरनेशनल मार्सल आर्ट एसोसिएसन अमेरिकामा नेपाली नागरिकद्वारा संचालिक पहिलो स्कुल हो । बृहत लगानी, ब्यवस्थापन र जिम्मेवारीका साथ संचालित यस स्कुलले अहिले दर्जनौको सङ्ख्यामा राष्ट्रिय खेलाडी तथा निर्णायकहरु उत्पादन गरिसकेको छ भने संचालन र प्रशिक्षणका लागि सिनियर ब्ल्याक बेल्ट गरिसकेका आफ्नो छोराहरु (दिपक र अरुण) ले साथ दिईरहेका छन् । छोटो समयावधिमा सफलताको लामो दुरी पार गरेका पर्खीले सन २०१६ मा “ईन्टरनेशनल रक्की माउण्टेन च्याम्पियनशिप गोल्ड मेडल, कोलोराडो” जितेका थिए भने सन २०१७ मा सोतोकान करातेतर्फ “थर्ड डान” को सर्टिफिकेट हात पार्न सफल भए सँगै प्राप्त प्रतिष्ठित उपाधीले प्रशिक्षक (सेन्सेई) पर्खी राई बन्न सफल भए । उल्लेखनीय रुपमा प्राप्त उपलब्धीहरु ब्ल्याक बेल्टदेखी डान टेष्ट र ट्रेनिङसम्मका सम्पूर्ण सर्टिफिकेट वल्र्ड कराते फेडेरेशनमा ४० वर्ष बिताएका ईन्टरनेशनल मार्सल आर्ट एसोसिएसन, हेडक्वाटर, कोलोराडोका संस्थापक साइरस मदानीको हातबाट ग्रहण गरेका हुन भने सन २०१९ मा अन्तर्राष्ट्रिय कराते महासंघ अन्तरगत पान अमेरीकन कराते कमिसनबाट अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायकको लाइसेन्स लिन सफल भएका थिए । अन्तर्राष्ट्रिय यो लाइसेन्स प्राप्त व्यक्तिहरु विश्वभरी नगन्य सङ्ख्यामा मात्र छन । सेन्सेई पर्खी राईले तिनै नगन्य सङ्ख्याभित्र आफ्नो नाम अटाएका छन, जो नेपालको दोश्रो प्रतिनिधित्व हुन ।

सेन्सेई पर्खी राईको दैनिकी अझ ब्यस्तता र चुनौतिपूर्ण छ । अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायकको गहन जिम्मेवारीमा सम्पन्न हुने बिभिन्न मुलुकको कार्यक्रममा मुल निर्णायकको भूमिकामा नेपालको झण्डा बोकेर संसारलाई फन्को मारिरहेका छन । उनले नेतृत्व गर्ने हरेक शिर्र्र्ष कार्यक्रमहरुमा “नेपाल” भनेर मात्र उनलाई सम्बोधन गरिन्छ । त्यो एकशब्द उनका लागि सर्वाधिक प्रिय क्षण पनि हो । कुनै समय भेडीगोठको नाईके हुन नसकेका पर्खीलाई न्युयोर्क स्टेट गर्भमेन्टले प्रतिष्ठित प्रतिभा सम्मानद्वारा सम्बोधन गरिसकेको छ भने आज सिङ्गै देशको प्रतिनिधित्व गर्दै अफिसियल्ली अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायकको हैसियतमा अघिल्लो पङ्तिमा उभिएर जिम्मेवारी सम्हालिरहेका छन् । सोतोकान करातेको अलावा उनलाई भलिवल निक्कै मनपर्ने खेल हो । सन २००३ देखि २०१० सम्म न्युयोर्क राई टीमको क्याप्टेनशिप गरिसकेका पर्खीले सन २००६ मा न्युयोर्क नेपाली समाज न्युयोर्क प्रथम उपाधीसहित गोल्ड मेडल समेत संस्थालाई जिताएका थिए । क्रमश परिमाणात्मक हिसाबले सोतोकान कराते तर्फ छोटो समयमा श्रेणीगत सफलता मिल्दै गए पछि अन्य खेलकुदलाई प्राथमिकता घटाउदै गए ।

३२ वर्षको उमेरमा सोतोकान कराते सुरु गरेका एक सामान्य पर्खी राई आजको प्रशिक्षक (सेन्सेई) पर्खी राई तथा अन्तर्राष्ट्रिय निर्णायकसम्म आईपुग्दा निरन्तर अभ्यासको क्रममा बगेका पसिनाहरुले बेग्लै सुखानुभुती दिलाएको उनी बताउँछन् । दैनिक ४–५ घण्टासम्मको कठिन अभ्यासका कारण कोठामा चार पाउले टेकेर उठ–बस गर्नु परेको तितो सत्यहरुसँग कहिले काही आँफै गम्छन उनी । सुन्दर अट्टालिकाहरु बीच सानो देशको सानो मान्छेले गरेका ठुला ठुला प्राप्तिहरुसँग अविच्छिन्न जोडिएका आफ्नो जीवनसाथी नुर्सरी राईलाई स्याबासी दिन चुक्दैनन् उनी । घरपरिवार र व्यावसायिक स्कुल संचालन तथा ब्यवस्थापन सम्हाल्दै आएका नुर्सरी राई स्वयम् सोतोकान करातेका राम्रा खेलाडी हुन । यो सानो सियो किनेर हात्तीको बखान गर्ने समय हो । कालोलाई सेतो देखाउने नियतको पापड बेल्ने हुलहरु अनि आफ्नै आकार, पदचाप र पहिचान नखुलेकाहरुले अरुहरुलाई सिकाउदै हिड्ने फुर्सदिलो भिड भन्दा टाढा रहेर चुपचाप मिठो फल लागेर नुहिएको बृक्ष हुन प्रशिक्षक पर्खी राई, जो तलाउ झै शान्ता र निश्चल छन् ।

फलस्वरुप, सगरमाथाको सुन्दर बगैचामा टुसाएको त्यो मुनाले आज समग्र समाज, क्षेत्र र सिङ्गो देशको प्रतिनिधित्व गर्दै सगरमाथा जस्तै उचाई प्राप्त गरेका छन । उनको लगनशिलता, मेहेनत र संघर्षले “एक अनमोल हिरा” सावित भएका छन प्रशिक्षक (सेन्सेई) पर्खी राई । एउटा सुचना संग्रहकर्ताको दृष्टिबाट हेर्दा त्यो उचाईलाई चुम्न त के गम्न पनि सम्भव छैन । सुन्दरता र त्यस्को महत्व नजिरमा भर पर्दछ । प्रशिक्षक पर्खी राईको महत्व, त्याग र योगदानलाई नेपाल सरकार, समुदाय वा मिडियाले कति पहिचान गरेको छ ? वास्ताविक सुन्दरताको मापन गर्ने खोज पत्रकारिताको सुरुवात कहिले होला ?

राष्ट्रियतासँग जोडिएका यस्ता प्रश्न र प्राप्तिहरु बाटो मुनिको फुल सरह फुलिरहन सम्भव हुँदैन । त्यसैले एक युग, एक रत्न र एक ब्यक्तिको सफलता हाम्रो साझा प्राप्ति र परिचय हो । सामान्य धरातलबाट हेर्दा क्षितिजमा लम्किरहेको प्रशिक्षक (सेन्सेई) पर्खी राईको बाँकी गन्तन्य अन्दाज गर्नसम्म मुस्किल पर्छ । अहङ्कारको मुठ्ठी हैन समर्पणको अञ्जुलीमा भरिएको उनको पसिनाहरुले देश, समाज र सिङ्गो खेल जगतलाई सिंचित गरिरहन सकोस् । शुभकामना !!