अब कसले गर्ला कांग्रेसको नेतृत्व ?

१९ साउन, काठमाडौं । सडक र संसदमा फितलो देखिने प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसका नेताहरु आसन्न १४ औं महाधिवेशनमा भने तीब्र दवाव बढाउन उद्यत देखिएका छन् । महाधिवेशनमा नेतृत्व हत्याउन हजुर बादेखि नाति पुस्ताका नेता पनि अग्रसर भएका छन् ।

नेपालको सबैभन्दा पुरानो प्रजातान्त्रिक पार्टीको नयाँ नेतृत्वमा पुग्न वर्तमान पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवा र वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल मात्र हैन, युवा पुस्ताका प्रखर वक्ताहरु धनराज गुरुङ, गगन थापा र गुरुराज घिमिरेसम्म हौसिएका छन् । तर जनता र कार्यकर्ताको भावना नबुझेका अन्य कतिपय नेताहरु केवल नेतृत्व हात पार्ने दाउमा मात्रै केन्द्रित भएकाले सामान्य जनताको ध्यान भने खिच्न सकेको पाइँदैन । देउवा नेतृत्वको पार्टी इतिहासमै सर्वाधिक निरीह र निर्लज्ज भएको भन्दै सर्वत्र आलोचना भइरहँदासमेत पुरानै नेतृत्व दोहो¥याउने तयारी तीब्र बनाइएको छ ।

अहिले कांग्रेसमा मूलतः तीनवटा गुट सक्रिय देखिन्छ । त्यसमा संस्थापन पक्षको देउवा गुुट छ भने अर्काे वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलको रहेको छ । त्यस्तै विगतमा निर्णायक क्षमता बनाएका तेस्रो गुटका नेताका रुपमा कृष्णप्रसाद सिटौला रहेका छन् । उनी अहिले पनि पूर्ववतः गुट चलाएरै बसेका छन् । तीनवटै गुटले आगामी महाधिवेशनमा सभापतिको उम्मेदवारी दिने उद्घोष गरिसकेका छन् । यी तीन गुटमध्ये देउवा आफ्नो गुटमा एकल छन् भने सिटौला पनि आफू निर्विवाद नै छन् । यद्यपि गगन थापाले युवाको तर्फबाट आफू उम्मेदवार हुनसक्ने बताएका छन् । तर पौडेल समूहमा भने चार जनाले भित्रभित्रै उम्मेदवारीको घोषणा गरेका छन् ।

पहिलो त पौडेल स्वयं उमेदवार बन्न चाहन्छन् । साथै, उनी निकट महामन्त्री डा. शशांक कोइरालाले समेत अब सभापतिमा उम्मेदवारी दिने तयारी थालेका छन् । उता, कोइराला परिवारकै डा. शेखर कोइरालासमेत सभापतिका आकांक्षी हुन् ।विगत लामै समयदेखि उनी देश दौडाहामा निस्किसकेका छन् । यस्तै प्रकाशमान सिंह समेत अहिले यही समूहबाट सभापतिमा लड्ने तयारीमा जुटेका छन् । पौडेल समूह भित्रको यो खिचातानीले देउवा हौसिएका छन् । त्यसैले उनी पौडेललगायत सकेसम्म धेरै जनालाई उम्मेदवार बनाउने रणनीतिमा रहेका छन् । यस्तो अवस्था आयो भने देउवाका लागि ज्यादै सहज हुने उनको बुझाई रहेको छ ।

पौडेलको दु:ख

पार्टीमा लामो त्याग र तपस्या गरेका पौडेल तुलनात्मक रुपमा विचारधारा दिने नेतासमेत हुन् । उनी सैद्धान्तिक पक्षमा समेत थोरबहुत बहस गर्न सक्छन् । त्यो क्षमता देउवामा भने विल्कुलै छैन । तर पौडेल संगठन गर्न भने चतुर छैनन् । देश, काल परिस्थिति बमोजिम कार्यकर्ता परिचालन गर्ने क्षमताको उनमा सर्वथा अभाव रहेको छ । त्यसैले पौडेलको ओत लाग्ने कार्यकर्ताले कतिबेला कस्तो दुख व्यहोर्नुपर्ने हो थाहा हुँदैन । उनी सानो चित्त र भावनामा बग्ने नेताका रुपमा चिनिन्छन् । त्यसैले उनका पछाडि ठूलो समूह देखिएको छैन ।

सधैं दोस्रो तहको हैसियतमा मात्रै उनी बसेका छन् । कुनै पनि संगठनमा उनी कार्यकारी हैसियतमा बस्न पाएका छैनन् । न त पार्टी सभापति न प्रधानमन्त्री । दुबै मोर्चामा उनी दोस्रो हैसियतमा मात्रै बसे । जसले गर्दा उनमा एकपटक पार्टीको सभापति र प्रधानमन्त्री बन्ने उत्कट अभिलाषा रहेको छ । तर नियतिले उनलाई त्यो अवसर जुराएको छैन । यसपाला पनि उनी पार्टी सभापति बन्ने अवस्था बलियो छैन । यद्यपि उनी सबैलाई मिलाएर आफ्नो पक्षबाट एकल उम्मेदवार बन्ने कोशिशमा भने जुटिरहेका छन् । यस प्रयोजनका लागि उनले अनामनगरमा सम्पर्क कार्यालय नै खोलेका छन् ।

सिटौलाको दाउ

सुशील कोइराला रहुञ्जेल कोइरालाहरुको भित्रिया रहेका सिटौला पछिल्लो समय बेग्लै गुट चलाएर बसेका छन् । उनी पौडेलले पार्टी र सरकार दुवै मोर्चा हाँक्न नसक्ने ठान्छन् । कोइराला पक्षले आफ्नो तर्फबाट पौडेललाई अगाडि बढाएपछि सिटौला बिच्किएका हुन् । त्यसैले गत महाधिवेशनमा उनले अलग धार बनाएर पौडेललाई हराउने काम गरे । त्यो अवस्था अहिलेपनि कायमै छ ।

पौडेल फेरि पनि उम्मेदवार हुने अवस्था आए सिटौला समेत सभापतिको उम्मेदवार हुने सोचमा रहेका छन् । तर पौडेलको सट्टा शेखर वा शशांक उमेदवार भए उनले सोच्न सकिने बताएका छन् । सिटौलाको मत अहिले पनि निर्णायक देखिन्छ । त्यसैले पौडेलले देउवालाई अर्काे कार्यकालका लागि सभापति बन्नबाट रोक्ने हो भने फेरि पनि त्याग गर्नैपर्ने अवस्था छ । त्यो अवस्थामा भने सिटौलाले कोइराला परिवारको सदस्यलाई सघाउने वचन दिएका छन् ।

निरीह युवा

नेपाली कांग्रेसलाई नयाँ शीराबाट सञ्चालन गर्न अब युवा जमातको नेतृत्व अपरिहार्य छ भनेर कुर्लने युवा धेरै छन् । वास्तवमा कार्यकर्ता तहमा समेत यही भावना रहेको छ । अहिलेको नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीसँग प्रतिस्पर्धा गर्न अब नेपाली कांग्रेसमा युवाहरु नै फ्रण्टलाइनमा आउनुपर्ने आम कार्यकर्ताको माग छ । त्यो सबैलाई ज्ञात छ । तर नेताहरु भने युवाहरुलाई समेत गुटमा सीमित गर्न सफल भएका छन् । हरेक गुटमा युवाहरु आवद्ध छन् ।

चाहे त्यो देउवाका लागि विश्वप्रकाश शर्मा हुन् वा पौडेलका लागि गुरुराज घिमिरे या सिटौलाका लागि गगन थापा, सबै गुटमै सीमित छन् । यी युवा नेताले पार्टी हाँक्ने सामथ्र्य राख्छन् । तर यिनीहरुमा आँट पलाइसकेको छैन । पार्टीको लगाम सम्हाल्छु भन्ने हेउ यी युवामा अहिलेसम्म देखिएको छैन् । उनीहरु पनि आफ्नाे भविष्य नेताहरुको गुटमै रहँदा सुरक्षित हुने विश्वासमा छन् । जसले गर्दा देउवा, पौडेल वा सिटौला जस्ता मानिस नेतृत्वमा पुग्न र टिक्न सफल भएका हुन् । युवाहरुले सबै गुट भत्काएर एकैथलोमा उभिएर साझा रुपमा उम्मेदवारी दिने हो भने नेताहरु अभिभावक बन्न बाध्य हुने छन् । तर त्यो ल्याकत युवा जमातमा विल्कुलै छैन । त्यसैको फाइदा उठाएर नेतृत्व हत्याउन सफल भएका हुन् देउवा, पौडेल र सिटौलाहरु ।

फेरि पनि पुरानै पुस्ता

पार्टीभित्रको अहिलेसम्मको तयारी र अवधारणा हेर्ने हो भने भन्न करै लाग्छ–१४ औं महाधिवेशनले पनि पुरानै नेतृत्वलाई दोह¥याउने छ । देउपा आफ्नो पक्षमा सर्वसम्मत छन् । थोरै चाहना विमलेन्द्र निधिको छ, तर उनी देउवाको ग्रिन सिग्नल नपाएसम्म डेग चाल्न सक्दैनन् । उता, पौडेल पनि सबैसँग अनुनयविनय गरेर एकपटक उम्मेदवार बन्ने कसरतमा छन् । त्यस्तो अवस्था आयो भने सिटौलाले पनि उम्मेदवारी दिने लगभग निश्चितै छ । तर युवा पुस्ताले यी तीनखाले नेतृत्वलाई चुनौती दिने कुनै तयारी गरेको देखिंदैन । चुनौती दिन सबैभन्दा पहिला त गुटबाट बाहिरिन सक्नुप¥यो । तर त्यो हिम्मत कसैमा देखिंदैन । त्यसैले आगामी महाधिवेशनले पनि पुरानै पुस्तालाई नेतृत्वमा स्थापित गर्ने लगभग निश्चित देखिन्छ ।

देउवा दोस्रो कार्यकालका लागिसमेत सभापति बन्न चाहन्छन्, त्यसको तयारी उनले गरिसकेका छन् । तर उनलाई चुनौती दिने पौडेल समुह भने आआफ्नै अहंमले अन्योलग्रस्त छन् । यदि पौडेल समुहका पौडेल, कोइराला, केसी, महत, सिंह र सिटौलाहरु एक हुने हो भने देउवा समुहको दाल गल्नेवाला छैन् ।