जनजातिका नाममा लादिएकाे आरक्षणले समुदायकाे विकास हुँदैन्

“जनजाति” शब्द समाजमा छरिएकाे यस्ताे ‘भ्रम’ हाे । जुन लामाे समयसम्म समाजमा ‘जाति’ व्यवस्था झैं रहने निश्चित छ । मानव समूह, समुदायलाई यही नारामा बिद्वेस फैलाउँदै चिरकालसम्म ‘भाेट बैंक’ बनाउने र सत्ता र शक्तिमा पुग्ने टाठा-बाठाहरूकाे “खेल” हाे । पछाडि परेकाहरूलाई समृद्ध बनाउने र मुलुकमा सदा भाईचारा कायम गर्ने हाे भने प्रजातिहरू बीच बिद्वेस फैलाउने, बिभेदकाे बीउ राेप्ने र आफु चाहिँ राजनीतिक लाभ हत्याएर सुरक्षित रहने ती पात्रहरूलाई चिन्न जरूरी छ ।

प्रजातिहरू बीच आदिबासी-अनादिबासी भनी विभेद र बिभाजन गर्ने कार्यले उनीहरूमा बिभेद मात्र गरेकाे छैन् । उनीहरू भित्रै लुट भएकाे छ । सिमित आरक्षण र त्यसकाे सुविधा राजनीतिक पहुँच भईकाहरूले मात्र प्रयाेग गरिरहेकाले तथाकथित आदिबासीहरू झन-झन पछि परेका मात्र हाेईन दुईकदम पछाडि धकेलिएका छन् । बहुदलीय व्यवस्थाकाे पुनर्स्थापनापछि उनीहरूले ‘जनजाति’ शब्द उत्पति गरेर, नागरिकमा बिभाजन गर्दै राजनीतिक लाभ चाहिँ घुमाई फिराई आफुले लिईरहेका छन् ।

आर्थिक,सामाजिक र राजनीतिक रूपमा पछि परेका व्यक्तिहरू सबै समुदायमा छन् । साथै सबै जाति-जनजातिका मानिसहरू समाजकाे उच्च स्थानमा रहेका छन । जनजातिकाे वकालत गर्ने टाठाबाठाले एउटा कुरा हेक्का राख्न जरूरी छ,त्याे के भने “कानुनकाे दृष्टिमा सबै समान छन् र राज्यकाे समान संरक्षकत्वमा” रहेका छन । यी कुराहरू बिर्सिएकाे स्वाङ रचेर नागरिकहरू बीच विभिन्न नाममा सामाजिक सद्भाव बिथाेल्नेसम्मकाे कुकृत्य गर्नु अत्यन्त लज्जाजनक कुरा हाे ।

‘जन’ भनेकाे ‘मानव’ हाे । मानवका पछाडि ‘जाति’ शब्द राखेर ‘जनजाति’ परिभाषित गरि मानव समुदायलाई ‘स्तरीकरण’ गर्नु गम्भीर कसुर हाे । ‘जाति’ व्यवस्थाले गाँजेकाे नेपाली समाजमा समानान्तर रूपमा ‘जनजाति’ शब्द संस्थागत रूपमा राख्नु एक्काईसाै शताब्दीकाे अत्यन्त घृणित कार्य हाे । याे जत्तिकाे “घृणित र निन्दनीय” कार्य मानव समुदायमा अर्काे हुन सक्दैन् ।

जनताहरू बीच बिभाजन र बिद्वेस फैलाई त्यसकाे “राजनीतिक लाभ” लिने उदेश्यले नै “जनजाति” शब्द निर्माण गरिएकाे हाे । जबरजस्ती लादिएकाे आरक्षणले “समग्रता (Whole) काे प्रतिनिधित्व त हाेला तर समग्र समुदायकाे विकाश हुन सक्दैन ।