कांग्रेस, लोकतन्त्र र देउवाकाे जात्रा

१४ पुष, काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी ओलीले गराएको प्रतिनिधिसभा विघटन सर्वाेच्च अदालतले अनुमोदन गर्ने निश्कर्ष निकालेका हुन् त कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले ? प्रश्न विभिन्न कोणबाट उठेको छ । प्रजातन्त्र र संवैधानिक सर्वाेच्चतालाई राजनीतिक आधार मानेर स्थापना भएको नेपाली कांग्रेस किन संविधानको ठाडो उल्लंघन हुँदा बोल्दैन त ? अहिले धेरैको चासो र जिज्ञाशा यस्तै छ ।

किनभने कांग्रेसले अख्तियार गरेको नीति नै ढुलमुले देखियो । एकातिर ओलीको कदमलाई असंवैधानिक भन्ने अर्कातिर यसका विरुद्ध सशक्त सडक संघर्ष पनि नगर्ने अनौठो नीति कांग्रेस संस्थापन पक्षले लिएको छ । राजनीतिक विश्लेषक पुरञ्जन आचार्य भन्छन्– कांग्रेस सभापति देउवामा देखिएको सत्ता प्राप्तिको लोभ नै यसको मूलकारण हो । कतिपयले ओलीको यो निर्णयमा देउवाको समेत गोप्य साँठगाँठ रहेको आरोप लागेको छ ।

परिस्थिति नियाल्दा कतै देउवा पनि यो अवस्थाको कारक नै त होइनन् भन्ने निश्कर्ष निकाल्न सकिन्छ । किनभने उनको दोधारे नीतिले कांग्रेस फेरि सत्ता यात्राको तयारीमा रहेको प्रष्ट संकेत गरेको छ ।  हिजो मात्रै कांग्रेसले देशका १६५ वटै संसदीय निर्वाचन क्षेत्रमा विरोधसभा गर्यो । तर नेताहरुको भाषण भने अलग अलग आए । भक्तपुरमा आयोजित विरोधसभालाई संवोधन गर्दै पार्टी सभापति भन्दैथिए– हामी अदालतमा प्रवेश गरेको विषयलाई सडकबाट विरोध गर्दैनौं । देउवाको भाषण सुन्दा लाग्थ्यो सरकारले राम्रै निर्णय गरेको छ । किनभने उनले सरकारलाई खासै गाली गरेनन् ।

यी दुई नेताको भनाई सुन्दा लाग्दैन्, दुवै एकै दलका विचार हुन् । परस्पर विरोधी धारमा हिंडेको कांग्रेसले लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउने अभियानको बाग्डोर सम्हाल्न कीमार्थ सक्दैन । प्रजातन्त्रका लागि तीन तीन वटा क्रान्तिको नेतृत्व गरेको कांग्रेस वैचारिक रुपमा यसरी विभाजित भएको सम्भवतः पहिलोपटक हो । अहिलेको अवस्थामा नेपाली कांग्रेसले फेरि सडक आन्दोलनको बिंडो थाम्नुपर्ने हो तर मूलनेतृत्व नै विचलित देखिएको छ ।

उता, वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलले भने तनहुँमा आयोजित विरोध कार्यक्रममा संसद पुनस्थापना नभए लोकतन्त्र नै डिरेल हुने संत्राश देखाए । ओलीको सर्वसत्तावादी चरित्रलाई सडकबाटै निस्तेज गर्नुपर्ने उनको ठम्याई हो । यी दुई नेताको भनाई सुन्दा लाग्दैन्, दुवै एकै दलका विचार हुन् । परस्पर विरोधी धारमा हिंडेको कांग्रेसले लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउने अभियानको बाग्डोर सम्हाल्न कीमार्थ सक्दैन ।

प्रजातन्त्रका लागि तीन तीन वटा क्रान्तिको नेतृत्व गरेको कांग्रेस वैचारिक रुपमा यसरी विभाजित भएको सम्भवतः पहिलोपटक हो । अहिलेको अवस्थामा नेपाली कांग्रेसले फेरि सडक आन्दोलनको बिंडो थाम्नुपर्ने हो तर मूलनेतृत्व नै विचलित देखिएको छ । राजनीतिक विश्लेषक आचार्यको विचारमा कांग्रेसमा विचार एउटासँग र पावर अर्काेसँग देखिएकाले यस्तो गाइजात्रा भएको हो । देउवा कार्यकारी हुन् तर उनी सत्ता लालची देखिए , पौडेल थोरै वैचारिक छन् तर उनको विश्वास भने कसैले गर्न सकेका छैनन् । आफ्नै समूहको विश्वाससमेत पौडेलले एकाकार गर्न नसक्नु बिडम्बना हो – उनी भन्छन् ।

देउवालाई लागेका होला, सर्वाेच्च अदालतले संसद पुनस्थापना गर्दैन । तर संविधानवादको हिमायती भन्ने लोकतान्त्रिक पार्टीले यस्तो विचार राख्नुनै गलत हो । किनभने प्रजातान्त्रिक संविधानमाथि ओलीले नांगो आक्रमण गरेका छन् , त्यसमा कांग्रेस मौन बस्नै हुँदैन । बरु आन्दोलनको नेतृत्व नै लिएर सडकमा जानुपथ्र्याे – आचार्य भन्छन् ।

देउवा पक्षले लोकतन्त्रमा निर्वाचन जनतासमक्ष जाने माध्यम भएकाले त्यो अवसर गुमाउन नहुने तर्क छ । तर निर्वाचन भन्ने वित्तिकै प्रणाली र दर्शन नै भताभुंग हुने गरी गराइने चुनावको कुनै अर्थ छैन । कांग्रेसले गरेको आन्दोलन सधैं लोकतन्त्र बलियो बनाउन नै हो । पञ्चायतदेखि कुनै पनि कालखण्डमा कांग्रेसले चुनावलाई मात्रै साध्य बनाएन । लोकतन्त्रसहितको निर्वाचनमा मात्रै कांग्रेसले सहभागिता जनाएको हो । त्यसैले ओलीको सर्वसत्तावाद उन्मुख कदमको कांग्रेसले नै खुलेर विरोध गर्नुपर्छ– आचार्य भन्छन् ।

कम्युनिष्टहरु अहिले फुट्दा देशी विदेशी शक्तिको खुलेआम हस्तक्षेप देखिएको प्रसंग झिक्दै उनले अहिले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका नेता खुल्लमखुला नेकपालाई मिलाउने अभियानमा छन् । यसको मतलव उनीहरु अन्य शक्तिबाट सञ्चालित छन्, आज फुटेकाहरु भोलि मिल्ने अवस्था आउन सक्छ ,त्यतिबेला कांग्रेसले लोकतन्त्र नै गुमाउनुपर्ने अवस्था आयो भने जवाफदेही को हुने हो ? उनको प्रश्न छ ।

देउवालाई लागेका होला, सर्वाेच्च अदालतले संसद पुनस्थापना गर्दैन । तर संविधानवादको हिमायती भन्ने लोकतान्त्रिक पार्टीले यस्तो विचार राख्नुनै गलत हो । किनभने प्रजातान्त्रिक संविधानमाथि ओलीले नांगो आक्रमण गरेका छन् , त्यसमा कांग्रेस मौन बस्नै हुँदैन । बरु आन्दोलनको नेतृत्व नै लिएर सडकमा जानुपथ्र्याे – आचार्य भन्छन् ।

कदाचित संसद पुनस्थापना भएन भने नेपालमा कस्तो नजिर बस्ला त ? विचार गर्ने बेला हो । संविधानमा हुँदै नभएको अधिकार प्रयोग गर्न प्रधानमन्त्रीलाई बाटो खुल्ने हो भने यो देशमा हरेक ६ महिनामा प्रतिनिधिसभा विघटनको सिफारिश हुन सक्छ । कांग्रेस सभापतिले चाहेको यही हो त ?

साँच्चै भन्ने हो भने कांग्रेसले विगत झैं मियो पार्टीको भूमिका निर्वाह गर्ने उपयुक्त मौका यही हो । विगतमा जनताले कांग्रेसप्रति भरोशा गरेको कारण नै यही हो । सधै आन्दोलनको अगुवाई गरेकाले लगत्तै भएका सबै चुनावमा कांग्रेसले अग्रस्थान पाएको थियो । देउवाका लागि पनि अहिले इतिहासले एउटा मौका दिएको छ । तर उनी त्यसको महत्व बुझिरहेका छैनन् वा आवश्यक ठान्दैनन् ।

गिरिजाप्रसाद कोइरालाले गरेको आन्दोलनको नेतृत्वले यो देशमा गोरु व्याएको थियो । अर्थात, शेरबहादुर देउवाले विघटन गरेको संसद पुनस्थापना भएको इतिहास हामीसँग छ । देउवाले अहिले त्यही काम गर्न सक्ने थिए । तर उनी त्यसका लागि कुनै रुची नै देखाउँदैनन् । कांग्रेसले आफूलाई जनतासमक्ष पुनस्थापना गर्ने यो गज्जबको अवसर पनि हो ।

किनभने सत्ताधारी ठूलो दल दुई चिरा परेका बेला आफ्नो अलग धारका साथ कांग्रेस अगाडि देखिनुपर्ने हो । तर देउवाको चाहना भने तत्कालै सत्ताभोग गर्नेतिर नै एकोहोरिएको छ । त्यसको थालनी प्रदेश सरकारबाट गर्न उनी लालयित देखिएका छन् । प्रदेश नं. १ र बाग्मती प्रदेशमा मुख्यमन्त्रीविरुद्ध अविश्वास प्रस्ताव दर्ता भइसकेको छ ।

त्यसबाट देउवा उत्साही बनेका छन् । यो क्रम संघीय सरकारमा पनि पुग्ने देउवाको अपेक्षा छ । तर उनले यो पक्ष भुलेका छन् कि अहिले आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने हो भने कांग्रेस नै ठूलो दलका रुपमा आउने हो । न की ओलीको पुच्छर समाउनुपर्छ ।

कदाचित संसद पुनस्थापना भएन भने नेपालमा कस्तो नजिर बस्ला त ? विचार गर्ने बेला हो । संविधानमा हुँदै नभएको अधिकार प्रयोग गर्न प्रधानमन्त्रीलाई बाटो खुल्ने हो भने यो देशमा हरेक ६ महिनामा प्रतिनिधिसभा विघटनको सिफारिश हुन सक्छ । कांग्रेस सभापतिले चाहेको यही हो त ? त्यसैले देउवाले सर्वाेच्च अदालतबाट प्रतिनिधिसभा पुनस्थापना हुन्छ भन्ने मान्यताका साथ राजनीतिक अभियान सञ्चालन गरे भने मात्रै लोकतन्त्र र कांग्रेसको समेत भलो हुनेछ ।