ठमेलको अत्याधुनिक छाँयादेवी कम्प्लेक्स: सम्पदा संरक्षणको विवाद र यथार्थता

१८ माघ, काठमाडौं । आफूले पनि केही नगर्ने र अरुले गरिखाएको पनि देखिनसहने आमनेपालीको प्रवृत्ति हो । अरुले गरिखाएको देखेपछि भाँजो हाल्ने, बिचौलिया भएर बार्गेनिङ गर्ने प्रवृत्ति पछिल्लो समय झन् झाङगिदै जान थालेको छ । कहिले सम्पदा संरक्षणको नाममा त कहिले अधिकारकर्मीको नाममा, कहिले स्थानीय सरोकारका नाममा त कहिले अनेकन नाममा विकास बिरोधी अभियानले ०४६ सालपछि झन् मौलाउने अवसर पाएको छ ।

राजा महेन्द्रले १० बर्षमा गरेका विकास निमार्ण र पूर्वाधारका काम ०४६ सालको प्रजातन्त्रपछिका यतिका बर्षसम्म पनि हुन नसक्नुको पछाडि यस्तैयस्तै विकास बिरोधी प्रवृत्तिले प्रश्रय पाएकाले हो भन्दा खासै फरक पर्दैन । उदाहरणकै लागि काठमाडौंबासीले प्रतिक्षा गरेको मेलम्ची खानेपानी आयोजनादेखि थुप्रै जलबिद्युत आयोजनाहरुलाई लिन सकिन्छ ।

यहाँ सन्दर्भ उठाउन खोजिएको विषय राजधानीको प्रमुख पर्यटकीय शहर ठमेलको हो । काठमाडौंको बीच भागमा अवस्थित ठमेल परापूर्वकालदेखि नै पर्यटकीय स्थलका रुपमा रह्रयो । शहरी विकासको कुनै पूर्वाधार बिना नै साँगुरा गल्ली, गजमज्ज घर भएर पनि ठमेल देशविदेशबाट आउने पर्यटकहरुको बासस्थान हुनपुग्यो । तर त्यहाँ न त कुनै रमणीय स्थान छ, न त पर्यटकहरुलाई आकर्षण गर्ने कुनै भौतिक वा प्राकृतिक बनावट । तैपनि ठमेल ठमेल कै रुपमा स्थापित भयो ।

सम्पदा संरक्षणका खातिर स्थानीय मठमन्दिर र बिहारहरुको मर्मतसम्भार गरेर कम्पनीले संस्थागत सामाजिक उत्तरदायित्व पनि पुरा गरेको छ । साथै स्थानीय जनतालाई रोजगारी र स्वरोजगारीका अवसरहरु पनि उपलब्ध गराउँदै आएको छ । काठमाडौंको सम्भ्रान्त नेवार समुदायको बाक्लो बस्ती रहेको भगवान बहाल क्षेत्र अहिले गुल्जार बनेको छ । यसको श्रेय यही छाँयादेवी कम्प्लेक्सलाई जान्छ ।

छाँयादेवी कम्प्लेक्सका कारण गुल्जार हुँदै ठमेल

त्यही ठमेललाई थप आर्कषक बनाउने लक्ष्यका साथ पायोनियर बैंकर पृथ्वीबहादुर पाँडेले ०६५ सालतिर भगवानबहालस्थित सिस्नोघारी महंगो मुल्य मै खरिद गरे । छाँयादेवी कम्प्लेक्स प्रालिको नाममा पारित भएको करिब १३ रोपनी जग्गामा यतिबेला आलिशान व्यापारिक कम्प्लेक्स बनिसकेको छ । करिब साढे ५ अर्बको लागतमा तयार भएको उक्त कम्प्लेक्समा विश्वस्तरीय पाँच तारे होटल, क्यासिनो, सपिङ मल तथा स्तरीय सिनेमा हल चलिरहेको छ ।

पर्यटकीय शहर भएतापनि भगवानबहाल क्षेत्र भने बर्षौदेखि पिछडिएको स्थलका रुपमा रहेको थियो । तर छाँयादेवी कम्प्लेक्सको निमार्ण सम्पन्न भएपछि भने यो क्षेत्रमा अहिले हरियाली छाएको छ अर्थात चमकधमक बढेको छ । बैंकर पाँडे, पर्यटन व्यवसायी सुमन पाण्डे तथा स्थानीय व्यक्तिहरुको स्वामित्व रहेको उक्त छाँयादेवी कम्प्लेक्सले वरिपरिको सडक स्तरोन्नति गर्नुका साथै पानी, बत्ति र ढल पनि मर्मत गरेको छ ।

सम्पदा संरक्षणका खातिर स्थानीय मठमन्दिर र बिहारहरुको मर्मतसम्भार गरेर कम्पनीले संस्थागत सामाजिक उत्तरदायित्व पनि पुरा गरेको छ । साथै स्थानीय जनतालाई रोजगारी र स्वरोजगारीका अवसरहरु पनि उपलब्ध गराउँदै आएको छ । काठमाडौंको सम्भ्रान्त नेवार समुदायको बाक्लो बस्ती रहेको भगवान बहाल क्षेत्र अहिले गुल्जार बनेको छ । यसको श्रेय यही छाँयादेवी कम्प्लेक्सलाई जान्छ ।

नखाएको बिष लागेका पृथ्वीबहादुर पाँडे

भनिन्छ नि, खाएको बिष पो लाग्छ, नखाएको बिष लाग्दैन् । हो, त्यस्तै भएको छ सम्पदा संरक्षणमा लामो योगदान गरेका बैंकर पृथ्वीबहादुर पाँडेलाई । पर्यटकीय शहर ठमेल मै भएर पनि ओझेलमा परेको भगवानबहाल क्षेत्रलाई गुल्जार बनाउने उद्देश्यले छाँया सेन्टर निमार्ण थालनी गरेका पाँडेलाई उल्टै सम्पदा हनन गरेको आरोप लाग्यो । जबकी उनका बुबा सरदार भीमबहादुर पाँडेदेखि सम्पूर्ण पाँडे परिवारको योगदान संस्कृति र सम्पदा संरक्षणका क्षेत्रमा ठूलो लगानी रहेको छ ।

“मसँग जग्गाधनी पूर्जा (लालपूर्जा) छ । भवन बनाउने बेलामा छिमेकीको पनि केही अवरोध थिएन । वातावरण प्रभाव मूल्यांकन (ईआईए) गरिएर भवन गरिएको छ । नक्सा पास गरेरै भवन बनाइएको हो । यदि उनीहरूले भनेको जस्तो हो भने नक्सा पास कसरी भयो ?” उनको प्रतिप्रश्न थियो । “अदालतले पटकपटक जग्गा रैतानी भनेर प्रमाणित गरिदिएको छ । यदि सरकारी जग्गा भए गुठीले किन जग्गा बिक्री गरेको त । पितृलाई जल चढाउने कमलपोखरी थियो भनेर अनाहकमा पैसा तिरेर किनेका मान्छेलाई दुःख दिएर पीडा दिन पाइन्छ ?” अध्यक्ष पाँडे कड्किए ।

मैतीदेवी, असनको ज्वालामाईलगायतका मन्दिर र स्रोहखुट्टेको पाटीपौवा बुबा ( भीमबहादुर पाँडे) ले बनाएका थिए । पशुपतिनाथ मन्दिर र पाटन दरवार स्वायरको जिर्णोद्धार र मर्मत सम्भारमा पनि पाँडे परिवारले ठूलो लगानी गरेको तथ्य सबैका सामु छलङ छ । “नेवारको गुठी पाँडेले खायो भनेर मलाई आरोप लगाइयो” पाँडेले दुखेसो पोख्दै नेपालबहस डटकमसँग भने, “यदि उहाँहरूले भनेको जस्तो छाँया कम्प्लेक्स बनेको ठाँउ सम्पदास्थल भएको भए म आफै जर्गेना गर्थे ।”

“विभिन्न ठाउँमा मठमन्दिर बनाउनेदेखि सम्पदा संरक्षणमा हाम्रो परिवारले धेरै काम गरेको तथा गर्दै आएको पनि छ । तर, अहिले मलाई नै सम्पदा मासेको भनेर एउटा झुण्डले नभएको झुटो आरोप लगाएको छ । गुठीको नाममा रहेको जग्गा मैले खरिद गरेको होइन । तीन जना वरिष्ठ वकिलसँग छलफल गरेर मैले रैतानी जग्गा अप्ठ्यारो पर्दैन भनेपछि लिएको हुँ । जग्गामा सिस्नो पलाएर बस्दा कसैलाई वास्ता थिएन । भव्यमहल बनेपछि सबैको आँखा परेको हो ।” उनले स्पष्टिकरण दिदै भने ।

तर अहिले स्थानीय जनताले वास्तविकता बुझेका छन् । अहिले विरोध छैन,’ छाँयादेवी कम्प्लेक्सका अध्यक्ष पृथ्वीवहादुर पाँडेले भने ‘म संस्कृति र सम्पदाको जगेर्ना र संरक्षण गर्न सधै लागि परिरहे ।’ आफ्नो परिवार सम्पदा जोगाउन भरमज्दुर प्रयास गर्ने परिवार भएको उनको ठोकुवा थियो । “पर्यटकीय हव ठमेलको भगवानबहालस्थित बहुउद्देश्यीय भवन बनेर सञ्चालमा आईसकेतापनि जग्गाको वैधानिकतालाई लिएर बाहिर त्यतिकै नकारात्मक हल्ला फैलाइयो र जग्गामा बनेको भवनमाथि प्रश्न उठाइयो । गुठीको जग्गामा भवन निर्माण गरिएको भनेर अदालतमा परेको उजुरीलाई तल्लो अदालतदेखि सर्वोच अदालतसम्मले क्लिनचिट दिएपनि भवनका विषयलाई लिएर टिका टिप्पणी भने अझै हुने गरेका छन् । यसमा साह्रै दुःख लाग्छ ।” अध्यक्ष पाँडेले गुनासो गरे ।

“मसँग जग्गाधनी पूर्जा (लालपूर्जा) छ । भवन बनाउने बेलामा छिमेकीको पनि केही अवरोध थिएन । वातावरण प्रभाव मूल्यांकन (ईआईए) गरिएर भवन गरिएको छ । नक्सा पास गरेरै भवन बनाइएको हो । यदि उनीहरूले भनेको जस्तो हो भने नक्सा पास कसरी भयो ?” उनको प्रतिप्रश्न थियो । “अदालतले पटकपटक जग्गा रैतानी भनेर प्रमाणित गरिदिएको छ । यदि सरकारी जग्गा भए गुठीले किन जग्गा बिक्री गरेको त । पितृलाई जल चढाउने कमलपोखरी थियो भनेर अनाहकमा पैसा तिरेर किनेका मान्छेलाई दुःख दिएर पीडा दिन पाइन्छ ?” अध्यक्ष पाँडे कड्किए ।

कम्प्लेक्स निर्माणका लागि सार्वजनिक सुनुवाई भएकोमा कसैबाट पनि त्यसबेला विवादास्पद विषय निकालेका थिएनन् । सोही वर्षको असोज ३१ गते महानगरपालिकाले कम्प्लेक्सलाई स्थायी नक्सापास गरिदिएको थियो । ‘२०७५ कात्तिक ८ गते काठमाण्डौं महानगरपालिकाले छाँयादेवी कम्प्लेक्सलाई भवन निर्माण सम्पन्नको प्रमाणपत्र दियो, त्यसपछि अरु प्रोजेक्टमा दुख दिनेहरुजस्तै अहिले छाँया सेन्टरमा सलबलाई रहेका छन् । हैन भने स्वार्थमा बस्नेहरु छाँया सेन्टर सञ्चालनमा आउनु पहिले कहाँ थिए ?” पाँडेले आक्रोशित हुँदै भने ।

अर्काले अर्बौ रुपैयाँ खर्चेर गरेको व्यवसायमा बाधा व्यवसाध पुर्याउँदा अहिले स्थानीय तिनका विरुद्धमा उत्रिएको कम्प्लेक्सका सञ्चालक सुमन पाण्डेले बताए । ‘विरोधका विरुद्ध स्थानीय नेवार समुदाय, गुठीयार र होटलका मजदुरहरू एकमत भएका छन्,’ उनले भने ‘केही समय हामीलाई बदनाम गराउन खोजिए पनि अहिले राम्रो हुँदै गएको छ ।’ अहिले छाँयादेवी कम्प्लेक्समा ७८ प्रतिशत नेवार समुदायकै बाहुल्यता छ ।
१५ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको उक्त छाँया सेन्टरमा पाँचतारे होटल ‘अलफ्ट ब्राण्डमा सञ्चालन भइरहेको छ । पर्यटकहरूको मुख्य आकर्षणको केन्द्र ठमेलस्थित अलफ्ट होटलको नामले परिचित यो होटलमा १४ तला रहेको छ भने यसमा एक सय ७५ डिलक्स कोटा रहेका छन् । भवन कर्मशियल प्रपोजका हिसाबले बनाइएको हो ।

साढे ५ अर्बभन्दा बढी लगानीमा निर्मित महल गुठीको हो भन्दै गुठीयार मुद्दामा गए । पछि जग्गाको वास्तविकता थाहा पाएपछि मुद्दा जाने ७ जनामध्ये ६ ले बरु उल्टै छाँयादेवी कम्पेक्सलाई सहयोग गरे भने एकजनाले मात्रै असन्तुष्ट जनाए । २०७५ पुस १० गतेबाट छाँयादेवी कम्प्लेक्स सञ्चालनमा आएको हो । त्यसपछि सबैको आँखा त्यस भव्य भवनमा पर्यो । जग्गाको यथार्थ नै नबुझी स्थानीय अड्डा अदालत सबै धाए । जग्गा धनी अम्बिका राणा र सिंहसार्थ गरुड भगवान बहाल गुठीका थकालीबीच मिलापत्र भएको जग्गाको विषयलाई लिएर जबरजस्त विवाद खडा गरिदै आएको छ ।

पर्यटकीय गन्तव्य ठमेलमा केही समय अघि सञ्चालनमा ल्याइएको छाँयादेवी कम्प्लेक्स अर्थात छाँया सेन्टरलाई अहिले गलत प्रचार गरेको भन्दै सेन्टरका प्रबन्ध निर्देशक महेश्वर श्रेष्ठले लगानीकर्तालाई आतंकित पार्न खोजिएको बताएका छन । तीन दर्जन बढी स्वदेशी लगानीकर्ताको साढे ५ अर्ब रुपैयाँ भन्दा बढी लगानीमा सेन्टर निर्माण सम्पन्न भई गत डिसेम्बर २५ देखि औपचारिक रुपमा सञ्चालनमा आएको थियो ।

ठुलो लगानीमा सञ्चालनमा आएकै कारण छाँया सेन्टरलाई स्वार्थका साथ नकारात्मक प्रचारको केन्द्र बनाएको श्रेष्ठको दावी थियो । ‘ठमेल भित्रको ठमेलका रुपमा आएको ठुलो योजनामा केही व्यक्तिको स्वार्थले अहिले गलत प्रचारलाई तीब्र पारिएको छ,’ उनले भने, ‘पैसा तिरेर खरिद गरेको जग्गामा प्रोजेक्ट अघि बढाउँदा पनि हामीलाई नै किन तारो बनाइरहेका छन् ?’ निजी क्षेत्रबाट बनेका ठुला पुर्वाधारहरु निर्माण सम्पन्न भएपछि गलत प्रचारप्रसार गरेर अवरोध खडा गर्नेमा छाँया सेन्टरमात्रै नभई अन्य ठुला अनि फरक प्रकृतिका आयोजनाहरु समेत रहेको श्रेष्ठको दावी थियो ।

‘सरकारी निकायबाट पुरा गर्नु पर्ने सबै प्रकृया सकेर निर्माण गरिएको छाँया सेन्टरलाई एकाएक किन आक्रमण गरिँदैछ ? जग्गा किनेको ६ वर्ष पछि कम्प्लेक्स निर्माणको काम थाल्नु पहिले अहिले हल्ला गर्नेहरु किन मौन बसे ? हामीले २ वर्ष लगाएर वातावरणीय प्रभाव मुल्यांकन तथा सार्वजनिक सुनुवाई समेत गरेर साँधसँधियारसँग सम्झौता गरी निर्माण थालिएको आयोजनालाई अहिले धारे हात लगाइनु आश्चर्यको विषय बनेको अध्यक्ष पाँडेले जानकारी दिएका छन ।’

काठमाडौं महानगरपालिकाले २०६९ असोज ११ गते छाँयादेवी कम्प्लेक्सको डिपीसीसम्मको नक्सा पास गरेको थियो । साथै कम्प्लेक्स निर्माणका लागि सार्वजनिक सुनुवाई भएकोमा कसैबाट पनि त्यसबेला विवादास्पद विषय निकालेका थिएनन् । सोही वर्षको असोज ३१ गते महानगरपालिकाले कम्प्लेक्सलाई स्थायी नक्सापास गरिदिएको थियो । ‘२०७५ कात्तिक ८ गते काठमाण्डौं महानगरपालिकाले छाँयादेवी कम्प्लेक्सलाई भवन निर्माण सम्पन्नको प्रमाणपत्र दियो, त्यसपछि अरु प्रोजेक्टमा दुख दिनेहरुजस्तै अहिले छाँया सेन्टरमा सलबलाई रहेका छन् । हैन भने स्वार्थमा बस्नेहरु छाँया सेन्टर सञ्चालनमा आउनु पहिले कहाँ थिए ?” पाँडेले आक्रोशित हुँदै भने ।

जग्गाधनी भनिएको सिंहसार्थ गरुण भगवान गुठीले छाँया सेन्टरलाई दिएको क्लिनचिट:-

के हो गुठीको वास्तविकता र विवाद निरुपण

कुनै समय काठमाडौं पोखरीहरुकै शहर हो । त्यसमा विवाद छैन् । शहरीकरणसँगै बिगतका पोखरीहरु हराउँदै गएका छन । बिगतमा काठमाडौंका अधिकांश जग्गाहरु पनि निजी गुठी र राजगुठीका नाममा दर्ता कायम रहने गरेको पनि वास्तविकता नै हो । तर समयक्रममा विभिन्न सरकारहरुले त्यस्ता गुठीका जग्गालाई रैतानी गर्न सक्ने नीतिगत व्यवस्था गरेपछि काठमाडौंको शहरीकरणले तीव्रता पाएको अर्को यर्थाथता पनि छ । गुठीका जग्गाहरुको स्वामित्व विभाजन गर्दा गुठीयारलाई तहल्सिन र जग्गाको रेखदेख वा कमाउनेलाई मोही कायम गरी आधा आधा हुने प्रचलन रहीआएको छ ।

गुठी संस्थानको निर्णय बदर हुने गरी गरिएको उक्त निर्णयप्रति सिंहसार्थ वाहु गरुड भगवान गुठीका गुठीयार थकालीहरूले फेरि जग्गाधनी राणा विरुद्ध काठमाडौं जिल्ला अदालतमा छुट्टै मुद्दा दायरा गरे । मुद्दा चल्दाको अवस्थामै २०६२ साल असार १६ गते काठमाडौं जिल्ला अदालतका न्यायधीशको रोहबरमा मिलापत्र भएपछि यसको विवाद सदाका लागि टुंगिएको थियो ।

सोही नीत बमोजिम कुनै समय कमलपोखरी र डिल रहेको ठमेलस्थित भगवान बहालको २६ रोपनी ८ आना जग्गा सिंहसार्थ वाहु गरुण भगवान गुठी र फिल्डमार्शल केशरशमशेर जबराको नाममा २०२५ सालको लगत हेर्दा देखिन्छ । केशरशमशेरको मृत्युपश्चात उनका छोरा केयुरशमशेर जबरा तथा उनको पनि मृत्युपश्चात उनकी श्रीमति अम्बिका राणाको नाममा मोही हुँदै रैतानी कायम भएको जग्गा बैंकर पाँडेको नेतृत्वमा स्थापना भएको छाँयादेवी कम्प्लेक्सले खरिद गरेको नेपालबहसलाई प्राप्त कागजातले देखाउँछ ।

२०७० सालसम्म केशरमहल पछाडिको सिस्नोघारी रहेको सो जग्गा उनले २०६५ सालमा अम्बिका राणा र शंकरप्रसाद शाहबाट खरिद गरेका हुन् । सिस्नो उम्रिएको सो जग्गामा यतिबेला अत्याधुनिक सुविधा सम्पन्न भव्य महल ठडिएको छ । जसको नाम छाँयादेवी कम्प्लेक्स होे । भवन नबन्दासम्म कँही कतैबाट कुनै प्रश्न नउठेको अर्थात कुनै अवरोध नभएको उक्त जग्गाको वैधानिकतालाई लिएर भवन बनेपछि भने सम्पदा अभियन्ताका नाममा अवरोध सिर्जना गर्ने र दुख दिने धन्दा शुरु भएको छ ।

जबकी सम्पदा अभियन्ताहरुले जग्गाधनी दावी गरेको सिंहसार्थ वाहु गरुण भगवान गुठीले २०७७ असोज २७ गते छाँयादेवी कम्प्लेक्सलाई एक पत्र लेख्दै सो जग्गामा आफुहरुको स्वामित्व सम्बन्धि कुनै विवाद नरहेको जनाएको छ । जिल्ला, पुनरावेदन तथा सर्वोच्च अदालतमा विभिन्न समयमा सो जग्गाको स्वामित्व विवाद सम्बन्धमा भएका मुद्धामामिला र अदालतका फैसलाहरुका आधारमा अन्तिम पटक २०६२ साल असार १६ गते गुठीयार र अम्बिका राणाबीच मिलापत्र भएपछि हालसम्म कुनै विवाद नरहेको भन्दै गुठीका सदस्यसचिव रहेन्द्रप्रसाद प्रधानले छाँयादेवी कम्प्लेक्सलाई लिखित पत्र नै पठाएका छन् ।

हामीलाई प्राप्त कागजात हेर्दा पनि काठमाडौं जिल्ला अदालतका न्यायधीशको रोहबरमा २०६२ असार १६ गते दुवै पक्षबीच मिलापत्र भएको देखिन्छ । त्यतिबेला जग्गाकी मोही रहेकी राणाले गुठीयारलाई एक करोड ५० लाख नगद र चार आना जग्गा दिएर काठमाडौं जिल्ला अदालतमा मिलापत्र भएको थियो । जबकी सोही जग्गाको किचलोमा २०३३ साल पुष ३ गते सर्वोच्च अदालतका चर्चित न्यायधीशद्वय प्रकाशबहादुर के.सी र विश्वनाथ उपाध्यायको आदेशमा जग्गा धनी र गुठीयारबीच मिलापत्र भएको थियो । सर्वोच्च अदालत डिभिजन बेञ्चले कोट फि ऐन २०१७ बमोजिम बिगो स्वरुप ३६ हजार रुपैयाँ तिराएर त्यतिबेला मिलापत्र गराएको थियो ।

तर त्यसको केही भगवान गुठीले उक्त रैतानी निर्णय भुलबाट भएकोले रैतान गर्न नमिल्ने भन्दै रकम लिन आउनु भनि ०४७ फागुनको १४ गते गुठी तहसिल कार्यालयको पत्र बदर गरी पाउ भनि मुद्धा परेपश्चात काठमाडौं जिल्ला अदालतले समेत सो मुद्धा हकदावी नपुग्ने ठहर गर्दै बदर गरेको तत्पश्चात पुनरावेदन अदालत पाटनले समेत २०५३ साल जेठ २५ गते जिल्ला अदालत कै फैसला सदर गर्दै अन्तिम फैसला गरेको देखिन्छ ।

०२५ सालमा करिब २६ रोपनी ८ आना रहेको कित्ता नं. १६७ को जग्गा हाल ४ कित्तामा विभाजन भई कि.नं. १६१८,१०४०, १६१६ र १६१७ रहेको छ । करिब १३ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको उपरोक्त जग्गाहरु ठमेलस्थित सिंहसार्थ गरुण भगवान गुठीबाट अम्बिका राणाको नाममा नामसारी भई रैतानी दर्ता भएको हो । पहिले सो गुठी जग्गाधनी भई अम्बिका राणा मोही कायम भई भोगतिरो गरिरहेको जग्गा अदालतको फैसला र गुठीयारसँगको मिलापत्रपछि विवादरहित भएको कागजातले देखाउँछ ।

तर बीचमा रैतानी भइसकेको जग्गाको विषयलाई लिएर गुठी संस्थानले २०४७ माघ १८ भएको आफ्नै निर्णयलाई बदर गर्ने गरी २०४७ चैत ४ गते एकपक्षीय रुपमा अर्को निर्णय गर्यो । सो निर्णयप्रति जग्गाधनी अम्बिका राणाले पाटन पुनरावेदन अदालतमा मुद्दा हालिन । पाटन पुनरावेदनले गुठीको पहिलेको निर्णयलाई नै सदर अर्थात सो जग्गा अम्बिका राणा कै भएको फैसला गरी गुठी संस्थानको पछिल्लो निर्णयलाई २०५३ जेठ २५ गते बदर गरिदिएको थियो ।

गुठी संस्थानको निर्णय बदर हुने गरी गरिएको उक्त निर्णयप्रति सिंहसार्थ वाहु गरुड भगवान गुठीका गुठीयार थकालीहरूले फेरि जग्गाधनी राणा विरुद्ध काठमाडौं जिल्ला अदालतमा छुट्टै मुद्दा दायरा गरे । मुद्दा चल्दाको अवस्थामै २०६२ साल असार १६ गते काठमाडौं जिल्ला अदालतका न्यायधीशको रोहबरमा मिलापत्र भएपछि यसको विवाद सदाका लागि टुंगिएको थियो ।

सिंहसार्थ गरुण भगवान गुठी र राणाबीच मुद्धामामिलाको इतिहास

अम्बिका राणा फिल्डमार्शल केशरशमशेर जवराकी बुहारी तथा केयुरशमशेर जबराकी पत्नी हुन् । केशर महलसहित हाल छाँयादेवी कम्प्लेक्स बनेको जग्गा त्यतिबेला केशर शमशेरको नाममा थियो । उनको मृत्युपछि सो जग्गाको स्वामित्व केयुर शमशेरमा सर्यो । केयुर शमशेरको पनि मृत्युपश्चात उनकी धर्मपत्नी अम्बिका राणालगायतबाट पाँडेले सो जग्गा खरिद गरेका हुन् ।

गुठीयारहरूले सो जग्गा १९६७ माघ २९ गते केशर शमशेरले कब्जा गरी लिएको र उनको मृत्यु पश्चात उनका छोरा केयुर शमशेरबाट छुटाई गुठीको हक कायम गरी पाउ भनी काठमाडौं जिल्ला अदालतबाट २०३० वैशाख २५ गते खारेज गरेको फैसला उपर पुनरावेदन परी २०३१ साल असोज २५ गते तत्कालिन मध्येमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले गुठीयारको हकदावी नपुग्ने ठहर गरी जिल्ला अदालत कै फैसला सदर गरेकोमा फेरि सर्वोच्च अदालतमा मुद्धा परेकोमा गुठीयार र केयुर शमशेरबीच २०३३ पुस ३ गते सर्वोच्च अदालतको रोहबरमा मिलापत्र भएको थियो । जसमा केयुरशमशेर मोही कायम भै सो जग्गा भोगचलन गरि खान पाउने गरी भगवान गुठीका तर्फबाट सम्पूर्ण दावी छोडी मिलापत्र भएको कागजातमा देखिन्छ ।

गुठीले काठमाडौं जिल्ला अदालतमा मुद्धा हालेपछि २०६२ असार १६ गते सिंहसार्थ गरुण भगवान गुठीलाई डढे करोड नगद र ४ आना जग्गा दिई अदालत कै रोहवरमा मिलापत्र भएको थियो । त्यसपछि पनि विभिन्न मितिमा सम्पदा संरक्षण अभियन्ताका नाममा जिल्ला अदालत, पुनरावेदन र सर्वोच्च अदालतमा रोक्का राख्न भन्दै परेका मुद्धाहरुमा सबै अदालतहरुले रोक्का राख्न नमिल्ने भन्दै सो जग्गालाई क्लिनचिट दिएका छन् ।

त्यस्तै १ नं. नापीको द.नं. ९१२ मिति ०३९/२/२३ को गुठी तथा तहसिल कार्यालय भद्रकालीको प.सं. ०३८/०३९ च.नं. २४३३ मिति २०३९/२/२१ को पत्रानुसार कि.नं. १६७ को क्षेत्रफल १२–११–२–३ र कि.नं. १०४० को क्षेत्रफल ०–९–२–३ जग्गा दर्तावाला मोही केयुर शमशेर जवरा कायम भएको थियो । त्यसैगरी कि.नं. १६७ को क्षेत्रफल १२–१३–२–२ मध्येबाट र.नं. १३२३२ मिति २०३९/३/१० मा क्षेत्रफल ६ आना सुधा पौडेल तथा र.नं. १३२३३ को २ रोपनी १० आना जग्गा बिना पौडेललाइृ केयुर शमशेरले राजीनामा गरी लिखत पारित गरिदिई कित्ताकाट गरेको कागजातमा उल्लेख छ ।

त्यस्तै केयुर शमशेरको मृत्युपश्चात निजको हकदार श्रीमति अम्बिका राणा भएकाले कित्ता नंम्बर १६१८ को ९ रोपनी १३ आना २ पैसा २ दाम जग्गा र कित्ता नम्बर १०४० को ९ आना २ पैसा ३ दाम जग्गा नामसारी गरिपाउ भनी अम्बिका राणाको निवेदन परेपश्चात गुठी लगत तथा तहसिल कार्यालयले श्री ठमेलस्थित सिंहसार्थ गरुण भगवान गुठीलाई नामसारी गर्न कुनै किसिमको बाधा अड्चन भए ७ दिनभित्र सुचना पठाउन एक पत्र लेखेकोमा गुठीले निवेदक अम्बिका राणाको नाममा नाउसारी गरिदिएमा केही आपत्ति नपर्ने भन्ने व्यहोराको पत्र २०४४ साल माघ १० गते लेखि पठाएपश्चात ०४४ साल माघ २० गतेका मितिमा राणाको नाममा नामसारी भएको थियो ।

गुठी संस्थान ऐन २०३३ को दफा ३६ बमोजिम तोकेको दस्तुर बुझाएपश्चात ०४७ सालको माघ १८ गते सो जग्गा गुठी तथा तहसिल कार्यालयबाट रैतानी नम्बरी कायम गर्ने निर्णय भएको थियो । तर त्यसको केही भगवान गुठीले उक्त रैतानी निर्णय भुलबाट भएकोले रैतान गर्न नमिल्ने भन्दै रकम लिन आउनु भनि ०४७ फागुनको १४ गते गुठी तहसिल कार्यालयको पत्र बदर गरी पाउ भनि मुद्धा परेपश्चात काठमाडौं जिल्ला अदालतले समेत सो मुद्धा हकदावी नपुग्ने ठहर गर्दै बदर गरेको तत्पश्चात पुनरावेदन अदालत पाटनले समेत २०५३ साल जेठ २५ गते जिल्ला अदालत कै फैसला सदर गर्दै अन्तिम फैसला गरेको देखिन्छ ।

तत्पश्चात पनि सो गुठीले काठमाडौं जिल्ला अदालतमा मुद्धा हालेपछि २०६२ असार १६ गते सिंहसार्थ गरुण भगवान गुठीलाई डढे करोड नगद र ४ आना जग्गा दिई अदालत कै रोहवरमा मिलापत्र भएको थियो । त्यसपछि पनि विभिन्न मितिमा सम्पदा संरक्षण अभियन्ताका नाममा जिल्ला अदालत, पुनरावेदन र सर्वोच्च अदालतमा रोक्का राख्न भन्दै परेका मुद्धाहरुमा सबै अदालतहरुले रोक्का राख्न नमिल्ने भन्दै सो जग्गालाई क्लिनचिट दिएका छन् ।