संसारको सबैभन्दा पवित्र नाता आमा !

मातृदेवो भव ।
पितृदेवो भव ।।
आचार्यदेवो भव ।।।

‘जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरियसी’
‘कुपुत्रो जायते क्वचिदपि कुमाता न भवति’

यो वर्ष सबै आमाका छोराछोरीहरू सुरक्षित रहुन् । हरेक छोराछोरीका आमाहरू सुरक्षित रहुन् । पृथ्वीका हरेक जीवात्माहरूका आमा र सन्तानहरूमा कृपा रहोस् । मुस्कान कायम होस् अनि सबैका परिवारजन खुशी रहुन् ।

कोरोना भाइरस सन्त्रासमा हरेक दिन बढ्दो मृतकको संख्या, संक्रमण र संक्रमितको वृद्धिदर अनि अस्पतालमा बढ्दो बिरामीको चाप, अक्सिजन र भेन्टिलेटरको कमीका बीचमा यो वर्षको मातातीर्थ औँसीमा सबैलाई साधुवाद छ ।

आमाप्रति विशेष भक्ति र भावयुक्त सम्मान गरिएको हुँदा यो दिनलाई आमाको मुख हेर्ने दिन भनिन्छ । यो घडीमा मातातीर्थ औँसी, मातृऔँसी एवं मातृदिवस पनि भन्ने गरिन्छ । आजको दिन आमाप्रति सम्मान र आमालाई सम्झिने दिन हो । संसारको सबैभन्दा पवित्र नाता, आमा, संसारको सबैभन्दा पवित्र सम्बोधन हो, ‘आमा’ ।

आज सामाजिक सञ्जालका भित्ताहरुमा बारम्बार फोटाहरु प्रदर्शित हुँदैछन, सुरु भइसके । मैलेपनि सम्झेँ आज मातातीर्थ औँशी अर्थात आमाको मुख हेर्ने दिन रहेछ भनेर ।  नभन्दै आजै बिहानको करिब ५ बजे खोलिएको त्यो सञ्जालको प्रवाह देख्दा लाग्यो, आमा सम्झने नयाँ शैलीको भड्किलो विकास भएको रहेछ । समाजमा हिरो, लेखक र बिक्ने चीजको प्रचार हुन्थ्यो । हुँदा-हुँदा आमाको प्रचार गर्न थालिए छ, सबै आमाहरुलाई नमन् ।

तपाई पनि आमाबाट पर हुनुहुन्छ भने एकफेर फोन गरेर आमाको आवाज सुन्ने पो हो कि ?  जगतको भलो होस् । आमाको माया र उहाँले खुवाउनु भएका दूधका धाराहरूप्रति हामी वफादार र इमान्दार हुन जरुरी छ । हामीमध्ये धेरैले सर्वप्रथम बोल्न सिकेको शब्द, आमा । अनि पल–पलमा सम्झना आउने, सुख दुःखमा झझल्को आउने एउटा अनुहार, ‘आमा’ ।

आज फेसबुकका भित्ताहरु हजारौँ आमाहरुले भरिएको छ । जीवित आमादेखि स्वर्गवासमा रहेका आमाहरुको मिठो सम्झना गरिएको छ । मृत आत्माको सम्झनामा आमा शब्दको प्रयोग सहि मान्नैपर्छ । तर, जीवित देवीको दर्शन सञ्जालका माध्यमबाट प्रस्तुत हुनु शब्दको अर्थमा भएको बेप्रयोग मान्नुपर्ने मेरो मनले बतायो । आमाको प्रचार शैली आवश्यक देख्दिन म । कुनै माध्यममा ल्याउने बस्तु पनि होइन, आमा । आमा जननी हो, आमालाई जति वर्णन गरेपनि शब्दहरु अपुरै हुन्छन् । त्यसैले सबै आमाहरुमा दीर्घ र निरोगी जीवनको प्रार्थना छ मेरो !!

संसारका आमाहरु मलाई माफ गर्नुस । मैले हजुरको बिरोध गरेको होइन ! सम्मानमा फेरिएको बिकृतिविरुद्ध लेखेकी हुँ । आमा तपाईलाई बजारमा छरेका छन्, त्यसले तपाईलाई चोट पु¥याएको छ । चित्त दुख्यो र लेख्न बाध्य भएँ, मलाई माफ गर्नुस् । हुन त आमा यहाँ मरेको लासमाथि सेल्फी हान्दै पोष्ट पनि गर्छन यहाँ, भन्नुस म के भनौँ उहाँहरुलाई अनि यो भड्किलो शैलीलाई ।

अर्थ खोज्छु ! आफूलाई जन्मदिने स्त्री, जननी, माता, महतारी जसको न्यानो काख । भन्ने गरिन्छ “आमाको काख, अरुको लाख” । बैशाख कृष्णपक्षको औँसी, शास्त्रमा बुबाको भन्दा आमाको स्थानलाई महत्वपूर्ण स्थान दिएको पाइन्छ । श्रद्धा, भक्ति, सम्मान र आदर गरिएकी आमाबाट अझ बढी प्रगति र शान्तिको लागि आशिर्वाद थाप्ने दिन आज । बहुमुल्य दिन हो आज, कहिल्यै नसम्झनेले पनि आजको दिन सम्झन बाध्यै हुन्छन् । आजकै दिन देशभरका विभिन्न धार्मिक स्थलहरुमा ठुलो मेला नै लाग्ने गर्छ । यस्तो छ लेखिएको र गरिएको आमा शब्दका पहिचानहरु । तर यो बर्ष भने नयाँ भेरियन्टसहितको कोरोना भाइरस संक्रमण बढ्दै गएपछि यसबाट बच्न मातातीर्थ मेला स्थगित गरिएको छ ।

तर, बढ्दो बिकृतिले आमा शब्दको ग्ल्यामरलाई बढवा दिएको छ, जसको कुनै आवश्यकता नै छैन । आमाको सम्मान गर्ने शैली फेरिएको देख्दा आँशुझार्न वाध्य छु म । सम्झेँ फेसबुके प्रचारले आमाप्रतिको माया र सम्मान होला ? उनको स्थान यत्ति नै हो त ? यवात कुरा खेलाउँदै जाँदा एकपटक आ !!!! ठोकिदिउँन त भित्तोमा भन्ने कुतकुति पनि नलागेको होइन । तर, पूनः सोचविचार गरेरै भित्तोको प्रयोग गरिन । यसको लागि सरी आमा ।

आमालाई भित्तोबाट होइन मनबाटै सम्मान गर्ने निधो गरेँ, यसबाट पर्न गएको असुविधाप्रति क्षमा मागेँ । म मेरो कामको शिलशिलामा आमादेखि अहिले धेरै टाढा छु तर आमा म सधै तपाईकै समिपमा रहिरहने छु । त्यहि भएर पनि यसपाली आमालाई भेट्न सकिन मैले । तर सम्मानस्वरुप ५ बजे नै फोनको कि दबाएर “हेल्लो आमा, सञ्चै हुनुहुन्छ ? आज आमाको मुख हेर्ने दिन सम्झेको” । त्यही समय दुईचार वातपश्चात मैले आमालाई सम्झेँ । दीर्घ र निरोगी जीवनको प्रार्थना गरेँ । त्यसपश्चात मनको भित्तोमा भने मज्जाले आमालाई सजाएँ ।

आजभोलि अनेकन कारणले आमा बुबालाई वास्ता नगर्ने अनि वृद्धाश्रम लगायत आगन्तुक ठाउँमा लगेर राख्ने चलन बढ्दै गएको छ । जुन मानवताप्रति नै एउटा आक्षेप हो । समय त खोला न हो । आफूले गरेका काम–व्यवहारहरू आफैतिर फर्किने समय पनि आउँछ । बगेको समयमा आफ्नो दायित्वबाट विमुख हुनु मानव चरित्र पक्कै होइन ।

जति नै सम्बन्ध बिग्रिएपनि जन्मदिने बुवा–आमा कुनै छोराछोरीको लागि काखा र पाखा हुन सक्दैनन् । सोच नराम्रो छोराछोरी कै हुनसक्छ तर बुवा–आमाले आफ्ना सन्ततिको कहिल्यै हुँदैन । यसकारण जुन कोणबाट सम्झेपनि आमाप्रतिको छोराछोरीको सम्झना अपुग नै हुन्छ । यसको मतलव माया जति गरेपनि आमाको कोख र मुल्य कुनै तरिकाले तिर्न सकिँदैन । यो एकदिनको सानो पर्व भएपनि सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाई हृदयको ममतालाई नजिक बनाउन सकेको पक्कै छ ।

मातृदेवो भव । पितृदेवो भव । आचार्यदेवो भव । तैत्तिरिय उपनिषद्का यी वाक्यका सामान्य भाव हुन्छ आमा, बाबु र गुरु देवतासरह हुन्, वा यिनलाई देवतासरह व्यवहार गर्नुपर्छ । जन्म दिने आमा, संस्कार दिने बाबु र विद्या दिने गुरु यी ३ जनाप्रति संधै अनुगृहित रहने सनातन धर्म–संस्कृतिको परम्परा हो । यी ३ मध्ये पहिलो स्थान आमाकै आउँछ ।

विविध दुःखकष्ट खेपेर नौं महिनासम्म कोखमा राख्ने, जन्मिसकेपछि अमृततुल्य दूध र बात्सल्य दिएर हुर्काउने आमाको महिमा जति नै गाए पनि कम्ती नै हुन्छ । अरुको ऋण विभिन्न उपायबाट तिर्न सजिलो हुने भए पनि मातृऋण अर्थात् दूधको भारा तिर्न साह्रै कठिन हुन्छ भन्ने मान्यता छ ।

संस्कृत भाषामा आमालाई माता, जननी, अम्बालगायतका शब्दबाट जनाइएको छ । ‘कुपुत्रो जायते क्वचदपि कुमाता नभवति’ अर्थात् सन्तान खराब बन्न सक्छन् तर आमा छोराछोरीका लागि खराब कहिल्यै हुन सक्दिनन् ।  आमाले जस्तै अन्नपानी खुवाएर पालनपोषण गर्ने हुनाले जन्मभूमिलाई पनि आमाकै दर्जा दिइएको छ ।

सन्तानकाे खुशीका लागि आमाले आफ्नो खुशीका बलि दिएका उदाहरणहरू प्रशस्तै छन् । छोराबुहारी आरामदायी सवारीमा हुइँकिरहँदा सडकका पेटीमा आँसु बगाउँदै बसेका आमाहरू हामीले देखेका छौं ।

 ‘आमा’ शब्द आफैमा प्यारो शब्द छ ।  आमा त्यसै प्यारी हुन्छिन्  । घरबाट आमा कतै जानुभयो भने पनि घर सुनसान लाग्ने गर्दछ । आमाको काखमा निदाउनुको स्वर्गीय आनन्द खोजेर पनि कतै भेटिन्न । आमाले हरेक पीडालाई सहेर आफ्नो सन्तानलाई हुर्काएकी हुन्छिन् ।

मान्यता अुनसार आज छोराछोरीहरुले आमालाई मिठोमिठो खानेकुरा ख्वाएर उपहार दिइ आमाको मुख हेर्ने चलन छ ।   यस्तै आमा नहुनेले देशका विभिन्न नदी तथा धार्मिक स्थलहरुमा पुगेर स्नान गरी मातृहरुको नाममा श्राद्ध गरी तर्पण दिइ सिदा दान दिने गर्दछन् ।

आजको दिन आमाप्रति सम्मान र आमालाई सम्झिने दिन हो । यिनै आमा जसले हामीलाई संसार देखाइन् । गर्भमा राखेर जन्म दिइन् । अनि काखमा राखेर पालिन् । ममता कि खानी अनि बालापनामा हाम्रा हरेक इच्छा, आकांक्षा अनि चाहान पूरा गरिदिने कल्पवृक्ष सरी, यस पृथ्वी लोकका सम्पूर्ण आमाहरूलाई कोटी–कोटी नमन छ ।