कांग्रेसका गुटहरु तीक्ततामा अघि बढिरहने होलान् कि हार्दिकतामा ?

नेपाली कांग्रेसको महाधिवेशन अन्तिम चरणमा पुगेको छ । अब केन्द्रीय कार्यसमितिका पदाधिकारी र सदस्यको निर्वाचन बाँकी रहेको छ । यो महाधिवेशनमा कांग्रेसको विधानसम्बन्धी कुनै छलफल भएन । कांग्रेसले पनि एमालेले जस्तै विधान अधिवेशन छुट्टै गर्ने बताएको छ ।

त्यसबेला छलफल होला । यसले गर्दा बन्दसत्र आकर्षणको विषय नभएर निर्वाचन नै नेता, कार्यकर्ताको आकर्षणको विषय बन्न पुग्यो । कांग्रेसको महाधिवेशन विधानका विषयमा कुनै छलफल नभएकाले निर्वाचन अधिवेशनजस्तै बन्न पुग्यो । तलदेखि माथिसम्म व्यक्ति छान्नमै बढी रुमल्लिएको देखियो तर पनि कांग्रेसको अधिवेशन एमाले र माओवादीका जस्तो नेताका मान्छे छान्न सर्वसम्मत गर्नुपर्छ, त्यसो गर्दा गुट समाप्त हुन्छ भनिएन ।

तल्लो तहदेखि नै निर्वाचनका माध्यमबाट पदाधिकारी, प्रतिनिधि छानियो जसलाई प्रजातन्त्रको राम्रो अभ्यास भन्न करै लाग्छ । यति हुँदाहुँदै पनि केन्द्रको गुटगत प्रवृत्ति तलैसम्म हाबी भएको देखियो । केन्द्रमा पनि गुटगतरुपमै निर्वाचन हुने भयो । यो गुटगत प्रवृत्ति पछिसम्मै नहटेर आमनिर्वाचनमा पनि देखिने र एउटा गुटले अर्कालाई असहयोग गर्ने स्तरसम्म पुग्ने हो कि भन्ने खतरासमेत बढेको छ ।

अहिलेको अवस्थामा राजनीति सिद्धान्तमा भन्दा शक्ति केन्द्रको वरिपरि घुमिरहेको छ । त्यसका वरिपरि सिद्धान्तनिष्ट नेता, कार्यकर्ता नभएर खर्बपतिहरु, अझ दलाल पुजीपति वर्ग, शिक्षा व्यवसायीको टाइकुनहरु, चिकित्सा शिक्षा व्यवसायीका टाइकुनहरु, ठूला ठेकेदारहरु, विदेशी धन वरपर गराउने दलालहरुले पार्टीको शीर्ष तह घेरिएको छ । एमालेको केपी ओलीको सरकार, उनको अघिपछिको अवस्था, माओवादीका पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको अवस्था त्यस्तै देखियो । कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाको अवस्था पनि त्योभन्दा फरक छैन ।

उस्तै हो । यस्तो अवस्थामा अन्य प्रभावशाली नेतामा पनि शक्ति आर्जन गर्ने लोभ नलाग्ने कुरै भएन । जति सकिन्छ कसैले यी शीर्ष नेताको आड लागेर शक्ति आर्जन गर्ने, कसैले आफै यस्ता शक्तिलाई हातमा लिएर आफ्नो शक्ति बढाउन प्रयास गर्ने नै हो । यसले पार्टीभित्र गुटको राजनीति बलियो बन्दै जाने नै भयो । यस्तो अवस्थामा निर्वाचनमा घात अन्तर्घात बढ्न जानु स्वाभाविकै हो । नेपाली कांग्रेस आमनिर्वाचनमा यस्तै घात अन्तर्घातबाट सधैं पीडित छ । यस्तो अवस्थामा पार्टीको आन्तरिक निर्वाचन प्रजातान्त्रिक अभ्यासको नमूना बन्न सक्ला र ?

नेपाली कांग्रेस समाजको तल्लो तहसम्म पुगेको पुरानो र ठूलो पार्टी हो । लोकतन्त्र अर्थात् प्रजातन्त्रमा विश्वास गर्ने ठूलो जनसमुदायको समर्थन कांग्रेसप्रति छ । उनीहरुले नेपाली कांग्रेसले पूर्णरुपमा प्रजातान्त्रिक शासन व्यवस्था सञ्चालन गरोस् भन्ने चाहन्छन् । विडम्बना शीर्ष नेतृत्व तह दलाल पुँजीवादको दलदलमै रमाइरहेको छ । त्यसबाट पार जान सक्ने अवस्था पनि छैन र चाहँदा पनि चाहँदैन । पछिल्लो कालमा नेताहरुलाई नीतिप्रति त्यति चासो नै छैन, गुट उपगुट बनाउने लालसा बढेर गएको देखिएको छ । यस्तो अवस्थामा लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्था, विधिको शासन, कल्याणकारी राज्य, सुशासन जनताको कल्पनाबाहिर जाँदै छन् ।

यो चौधौं महाधिवेशनको क्रममा चुनिएर आएका प्रतिनिधिहरुमध्ये ठूलो संख्या युवाहरुको छ । यो युवाहरुको ठूलो संख्याले नेपाली कांग्रेसको राजनीतिलाई बुझ्दैन । बीपी कोइरालाले अगाडि सारेको प्रजातान्त्रिक समाजवाद वा अहिलेको विश्वको राजनीतिक व्यवस्था र अर्थनीति बारे अति कम ज्ञान राख्छ । यो ठूलो प्रतिनिधिको संख्यालाई विशेष प्रशिक्षणको आवश्यकता छ । त्यस्तो प्रशिक्षढा दिने नेताहरु पनि सुधारिएर जानु, आदर्श बन्नु अति आवश्यक छ । यो पार्टीको जनशक्तिलाई उचित सिद्धान्तका आधारमा प्रशिक्षण दिन सकियो भने कांग्रेसको भविष्य उज्ज्वल हुने छ । प्रजातान्त्र मजबुत बन्ने निश्चित छ । होइन यो जनशक्तिलाई आफ्नो स्वार्थपूर्तिमा लगाउन प्रयास भयो भने भविष्यमा समग्र राजनीति नै अराजक र अत्यन्तै खतरनाक अवस्थामा पुग्ने निश्चित छ ।

सबै जिल्लाबाट छानिएर आएका अधिकांश महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुले अहिले पार्टीको आन्तरिक निर्वाचनमा जेजस्ता समूहमा लागेर प्रतिस्पर्धा गरे वा मत दिए पनि आपसमा तीक्तता नभइदिए हुन्थ्यो भन्ने चाहना राखेको देखिएको छ । त्यस्तो गुटगत तीक्तता यहीँ सकिएर हार्दिकता बढे नेपाली कांग्रेसले आउँदा तीनै तहका निर्वाचनमा बहुमत ल्याउने देख्छन् । होइन अहिले बनेका गुटहरु आउँदा राष्ट्रिय निर्वाचनमा तीक्ततापूर्ण अवस्थामै अघि बढे भने अवस्य नै कांग्रेस हार्ने उनीहरुको आँकलन छ । यो अत्यन्त सटिक र उपयुक्त विश्लेषण हो । के प्रतिनिधिहरुले भनेजस्तो शीर्ष तहका नेताहरुले सोच्लान् ? त्यसै अनुसारको व्यवहार गर्लान् ?