जल, जंगल र जनावारप्रेमीहरुका लागि सौराहा भरिपूर्ण पर्यटकीय नगरी हो: महेश खनाल

नेपालको मध्य भागमा पर्ने चितवन जिल्लाका पर्यटकीय क्षेत्रमा करोडौं लगानीमा रिसोर्ट तथा रेस्टुराँहरू खुलेका छन् । आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकलाई लक्षित गर्दै खुलेका रिर्साेटहरु पछिल्लो समय धमाधम बुकिङ भइरहेका छन् । चितवनलाई चिनाउने पहिलो आधार चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज हो, जहाँ एक सिंगे गैंडा, बाघ, चितुवा, हात्ती, मृग, भालु, गौरीगाई, मयूर आदि दुर्लभ वन्यजन्तुहरू पाइन्छन् ।

यिनै वन्यजन्तुलाइ हेर्न चितवन पुग्ने अधिकांशको बसाई निकुञ्ज छेउछाउमा खुलेका रिर्सोटहरुमा हुन्छ । त्यसमा पनि अधिकांशको रोजाई सौराहा बन्ने गरेको छ । त्यस्तै स्वादका पारखीहरूका लागि राप्ती किनारमा दर्जनौं रेस्टुराँ खुलेका छन् । गर्मीमा खुल्ला आकाशमुनि तथा नदीको किनारमा रमाउनुको मज्जा बेग्लै हुन्छ । सनराइज र सनसेटको दृश्यले सबैलाई लोभ्याउँछ पनि । यही दृश्य हेर्न र रमाउन सौराहामा बास बस्न आउनेहरूको कमी हुँदैन ।

राप्ती किनारका रेस्टुराँमा साँझ परेपछि रमाउनेहरूको निकै ठूलो भीड लाग्छ । परिवार, इष्टमित्र र साथीभाईसँग बसेर राति अबेरसम्म खानपानमा रमाउनेहरूको जमात यहाँ छुट्टै हुन्छ । रेस्टुराँ संचालकले पाहुनाको मागअनुसार विभिन्न परिकार पकाएर चखाउँछन् । ‘साँझ राप्ती किनारमा बढी भीड हुन्छ,’ सौराहाका पर्यटन व्यवसायी तथा पार्क सफारी रिसोर्टका प्रबन्धनिर्देशक महेश खनाल भन्छन् । यसै बिषयमा नेपालबहस डटकमकी समाचार प्रमुख कुसुम सेञ्चुरीले पूर्व सञ्चारकर्मी एवं प्रबन्धनिर्देशक खनालसँग गरेको कुराकानीको सारसंक्षेपः

♦सौराहामा होटेल व्यवसायको अवस्था के-कस्तो छ ?

कोरोना कहरको प्रभाव घटेपछि अलिकति उत्साहजनक भएको छ ।

♦होटेल व्यवसायको अहिले अकुपेन्सी कति छ ?

विस्तारै बढ्दो क्रममा छ । अहिले ४० देखि ५० प्रतिशतको रेन्चमा अकुपेन्सी रेट चलिरहेको अवस्था छ । पछिल्लो समय अकुपेन्सी रेन्जको क्रम विस्तारै बढ्दो देखिएको छ ।

अब विदेशीहरु पनि आईदिए हुन्थ्यो भन्नेमा आशावादी छौं । अबको एक वर्षपछि विदेशीहरु पनि आउनेछन् भन्नेमा आशावादी छु ।

♦यहाँहरु कोरोना भाइरसले दुई बर्ष निकै मर्कामा पर्नु भयो, यसले संसारभरका होटेल तथा पर्यटन व्यवसायी ध्वस्त नै भए, त्यसमा सौराहा पनि पर्यो । अब चाही होटेल व्यवसायको भविष्य सुन्दर होला ?

हामी त अझैपनि सशंकित छौं, फेरि कुनै समस्या आउने हो कि भनेर । त्यो कुरा विगतले पनि देखाइरहेको छ । थाहै नपाइकन बीच–बीचमा विभिन्न समस्याहरु आउने गर्दछन् । कहिले काहीं त यो सौराहामा त बाढीले पनि प्रभावित पार्छ । त्यसले विभिन्न समस्याहरु नआउलान् भन्न त सकिन्न तर, आशा गरौं त्यस्तो अवस्था नओस् । पछिल्लो समय आन्तरिक पर्यटकहरुमा कहिलेकाही घुम्न जानुपर्छ, आफ्ना बालबच्चालाई घुमाउनुपर्छ भन्ने मानसिकतामा बृद्धि भएको छ । हामी चाहीं अब विदेशीहरु पनि आईदिए हुन्थ्यो भन्नेमा आशावादी छौं । अबको एक वर्षपछि विदेशीहरु पनि आउनेछन् भन्नेमा आशावादी छु ।

♦कोरोनायता आन्तरिक पर्यटकले नै धानिरहनु भएको छ ?

हो, रेकर्ड हेर्ने हो भने ९० प्रतिशतभन्दा बढी आन्तरिक पर्यटकहरु आएका छन् । त्यसैले हाम्रो व्यवसाय जसोतसो धानिएको छ ।

♦त्यसोभए आन्तरिक पर्यटकले सौराहा भरिभराउ छ भनेर लेख्न मिल्यो ?

भरिभराउ त भनिहाल्न मिलेन । तर अरु पर्यटकीय बजार भन्दा सौराहामा पर्यटकहरुको उत्साहजनक आगमन छ । नेपालका अन्य पर्यटकीय ठाउँभन्दा सौराहा राम्रो भन्न मिल्छ ।

♦मान्छेहरु सौराहा घुम्न आउने आकर्षण के हो ?

पहिलो त यो नेपालको एउटा सेन्टर प्वाइन्ट पनि भयो । अर्को मान्छेहरु जल, जंगल र जनावार प्रेमी हुन्छन् । सौराहा त्यसले भरिपूर्ण स्थानमध्ये एउटा मानिन्छ । त्यसकारण पनि मानिसमा आकर्षण बढेको हुनुपर्छ ।

यी चिजहरु थप्न सकियो भने पर्यटकहरुले आफ्नो च्वाइस अनुसार प्रोडक्ट चुज गरेर इन्जोय गर्न पाउने थिए । अन्य कुराहरुमा राप्ती नदीको किनारैकिनारा गोलाघाटसम्म केबलकार पनि चलाउन सकिन्छ । त्यो साईलेन्ट पनि हुने हुँदा त्यसले जंगली जनावारलाई खासै डिस्टप पनि हुँदैन । यी र यस्ता सम्भावनाहरु यहाँ प्रचुर मात्रामा छन् ।

♦सौराहामा ठ्याक्कै कतिजति होटेलहरु होलान् ?

सानोठूलो गरेर करिब एक सय ४० जति होटेल छन् । त्यत्तिकै संख्यामा रेष्टुरेन्टहरु पनि सञ्चालनमा छन् ।

♦यहाँको दैनिक आर्थिक गतिविधि कति जति होला ?

त्यो त अहिलेको अवस्थामा ठ्याक्कै भन्न सक्दिँन । तर, एक सय ४० वटा होटेल भनेपछि एराउन्ड सबैकोमा ८–१० रुम, ८–१० रुमका दरले चलेको मान्दापनि सालाखाला दिनमा ४ सय ५० रुम भरिएको मान्न सकिन्छ ।

♦पर्यटकीय दृष्टिले आकर्षणको केन्द्र मानिएको सौराहामा पर्यटन प्रबद्र्धनका लागि राज्यले के गरिरहेको छ, अनि यहाँहरुले के गर्नुभएको छ ?

गर्नुपर्ने कुराहरु धेरै छन् । हामीले धेरै पहिलादेखि चलेका प्याकेजहरु मात्र यहाँ आउने पर्यटकहरुलाई पस्कन पाएका छौं, सेवा दिन पाएका छौं । त्यसमा थप्नुपर्ने चिजहरु धेरै छन् । फेरि एक्लैले थपेर पनि सम्भव छैन । हामी सम्पूर्ण पर्यटन व्यवसायीले सामूहिक रुपमा विभिन्न कार्यक्रमहरु गर्ने जस्तै वाटर एक्टिभिटिजहरु गर्न सकिन्छ । त्यस्तै जंगलमा नयाँ ट्र्याकहरु खोलेर सफारी चलाउने कुराहरु भए, नाइट सफारी चलाउन सकिने कुराहरु पनि छन् । त्यस्ता नयाँ रुटहरु राष्ट्रिय निकुञ्जभित्र होइन, बाहिर पट्टि अर्थात सामुदायिक वनतिर गर्नुपर्छ ।

सुरक्षाको दृष्टिकोणले पेट्रोलिंग पनि हुने अनि नयाँ प्रोडक्टका रुपमा नाइट सफारी पनि हुने । अर्को जंगल घुमाउन सकिनेलगायत धेरै कुराहरु गर्नुपर्ने छन् । जस्तै तराईमा बञ्जीजम्प गर्न नसकिएपनि यहाँ प्यारामोटर फ्लाई गर्न सकिन्छ । यी चिजहरु थप्न सकियो भने पर्यटकहरुले आफ्नो च्वाइस अनुसार प्रोडक्ट चुज गरेर इन्जोय गर्न पाउने थिए । अन्य कुराहरुमा राप्ती नदीको किनारैकिनारा गोलाघाटसम्म केबलकार पनि चलाउन सकिन्छ । त्यो साईलेन्ट पनि हुने हुँदा त्यसले जंगली जनावारलाई खासै डिस्टप पनि हुँदैन । यी र यस्ता सम्भावनाहरु यहाँ प्रचुर मात्रामा छन् ।

♦ती सम्भावनाको अध्ययन सुरु भएको छ ?

त्यसको चर्चा मात्रै चलेको छ । तर, अध्ययन नै सुरु गर्ने विषयमा राज्यबाट खासै चासो राखेको जस्तो लाग्दैन । पर्यटन क्षेत्रलाई प्रबद्धर्न र विकास गर्नुपर्छ भनेको चाहीं सुनेका छौं तर भौतिक रुपमा फिल्डमै आएर त्यसको विकासको लागि सक्रिय भएर काम गरेको देखिएको छैन ।

सौराहाका होटेलहरुमा राम्रा रुमहरु १५ सयबाट पाउन सुरु हुन्छन्, बढीमा ७ हजारसम्मका रुमहरु छन् । त्यसमा त्यही अनुसारको सेवासुविधाहरु हुन्छन् । त्यही अनुसारको क्वालिटी मेन्टेन हुन्छ । त्यसलाई ए, बी, सी भनेर क्वाटोगोराइज पनि गरेका छौं ।

♦यहाँहरुबाट घच्घच्याउने काम नभएर हो कि राज्य नै उदासिन देखिएको हो त ?

घचघच्याउने मात्रै होइन हामीले त राज्यसँग गुहार मागेका छौं । कोरोनाको कारणले पर्यटकीय क्षेत्र अत्यन्तै प्रभावित भयो । यस क्षेत्रमा आबद्ध भएका कर्मचारीको घरको चुल्हो बल्नेदेखि, शिक्षा स्वास्थ्यका कुराहरुमा धेरै प्रभाव पर्यो । त्यसैले तपाईंले भनेजस्तो घचघच्याउने मात्रै होइन सरकारसँग हामीले हाम्रो व्यवसाय चौपट भयो, चल्नै गाह्रो भयो भनेर गुहारै मागेका छौं ।

यसमा होटेल एशोसिएशन अफ नेपाल (हान) पनि सक्रिय छ । हाम्रा समस्याहरु समेटेर सम्बन्धित निकायमा हारगुहार गर्ने काममा उहाँहरु लागिपर्नु भएको छ । त्यसमा होटेल व्यवसायी महासंघले हामीसँग सुझाव मागेर सरकारसमक्ष माग राख्ने तथा ती जायज मागहरु पुरा नभए आन्दोलनमा जान्छौं भन्नेसम्मको लेभलमा आवाज बुलन्द बनाइएको छ । सौराहाका हामी होटल तथा पर्यटन व्यवसायीबीच पनि एकता र सहकार्यको राम्रो वातावरण छ ।

♦सौराहामा पर्यटकहरु आउँदा आफूलाई कत्तिको सुरक्षित महशुस गर्न सक्छन् ?

सूरक्षाका दृष्टिले यहाँ एकदमै शान्त छ । त्यस्तो कुनै किसिमको अवान्छित घटना, दूर्घटना भएको छैन । छिटफुट सानातिना घटनाहरु हुनु स्वाभाविक कुरा हो । त्यसमा चोटपटक लाग्ने, हात्तीबाट लड्ने, कहिलेकाहीं जनावरहरुको डर हुने ती चिजहरु सानातिना भए । तर चोरी हुने, दुःखी हुने अथवा अन्य असुरक्षाबाट ठूलो दूर्घटनाबाट पीडित भएर फर्कनुपर्ने अहिलेसम्म भएको छैन ।

♦यहाँका होटेल या अन्य व्यवसायीहरुले पर्यटकहरुलाई एकदम ठग्छन् भन्ने गुनासो सुनिन्छ नि ?

कतिपय मान्छेहरुलाई थोरै पैसामा आफ्नो गुजारा चलाउन पाए हुन्थ्यो भन्ने होला । तर त्यो भनिरहँदा हरेक होटेलमा मेनु हुन्छ । यहाँ आउने आगन्तुकहरुलाई म के आग्रह गर्न चाहान्छु भने तपाईं पहिला मेनु हेर्नुहोस् । तपाईंले कस्तो रेट भएको होटेल अथवा रेष्टुरेन्टमा खाना खाँदै हुनुहुन्छ वा सर्भिस लिदै हुनुहुन्छ भन्ने बारेमा जानकारी राख्नुस् । तपाईंको बजेटले पुगेन भने त्यसलाई छोडिदिनुस् ।

सौराहाका होटेलहरुमा राम्रा रुमहरु १५ सयबाट पाउन सुरु हुन्छन्, बढीमा ७ हजारसम्मका रुमहरु छन् । त्यसमा त्यही अनुसारको सेवासुविधाहरु हुन्छन् । त्यही अनुसारको क्वालिटी मेन्टेन हुन्छ । त्यसलाई ए, बी, सी भनेर क्वाटोगोराइज पनि गरेका छौं । त्यसकारण पर्यटकहरुले आफूलाई आवश्यक चिज मेनु हेरेर लिनुस् भनेर आग्रह गर्दछु । त्यसो भयो भने ठगी पनि हुँदैन, ठगेको महसुस हुँदैन ।

व्यवसायीहरु फ्रष्टेशनमा गएको अवस्था छ । पुरै टाटपल्टियो भनेर राज्यलाई चावी नै जिम्मा लगाएर हिड्ने कुरा पनि आएको थियो एकपटक । राज्यबाट केही हुन्छ होला भन्ने आशा थियो केही पनि भएन । राज्यबाट कुनै किसिमको सहुलियत पाइएको छैन ।

♦कोरोनाकालमा यहाँको होटेल व्यवसायमा कति घाटा भयो ? त्यसको तथ्यांक छ ?

लगभग दुई वर्ष हामीले होटेलमा ताल्चा नै लगाउनुपर्यो । किनभने होटेल अप्रेशनमा ल्याईसकेपछि एउटा रुम बुक भएपनि किचेन चलाउनै पर्यो, स्टाफ राख्नै पर्यो, जेनेटर चालु गर्नै पर्यो । बत्ति चलाइदिनै पर्यो । यी कुरामा खर्च उत्तिनै हुने हो । त्यसबेला अकुपेन्सी रेट एकदमै तल हुने तसर्थ चलाउँदा हामीलाई नोक्सान हुने भएकाले पुरै बन्द ग¥र्यौं । कहिलेकाँही बीचमा एकपटक खोल्न मिल्ने अवस्था आएको थियो । त्यो बेलामा पनि खोलेनौं । यसरी धेरै ठूलो नोक्सानी भयो ।

♦तपाईंहरुलाई ठूलो घाटा भयो, बैंक ऋण पनि होला ? राज्यले राहत दियो कि दिएन ?

हामीले राहत भन्ने चिज अहिलेसम्म महशुस गर्न पाएका छैनौं ।

♦सहुलियत दरमा पुर्नकर्जा त पाउनुभयो नि ?

पुनर्कर्जा मैले त पाए । तर, सबै व्यवसायी साथीहरु अझैपनि पुनर्कर्जाको लिस्टमा पर्नुभएको छैन । त्यो कर्जा हामीले पायौं भनेर खुशी हुने कुरा छैन । सौराहमा ५/ ७ वटा होटेल व्यवसायी मात्र पुनर्कर्जामा परेका होलान् । अरुले त्यो सुविधा पाउन सक्नुभएको छैन । त्यसैले सबै व्यवसायी साथीहरुले पनि पुर्नकर्जाको सुविधा पाउनुपर्छ भन्ने मेरो भनाई हो ।

सर्भिस, खानाको क्वालिटीमा कहिल्यै कम्प्रोमाइज गरेनौं । त्यसकारणले पार्क सफारी रोज्नुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।

♦ सौराहाका कुनै व्यवसायीहरु टाटपल्टिएका त छैनन् ?

धेरै अप्ठ्यारो स्थितिमा गुज्रिएका छन् । अब टाटपल्टिएको भन्दा पनि अहिलेसम्म होटेल पूर्णरुपमा सञ्चालनमा ल्याउन सक्नु भएको छैन ।अन्य क्षेत्र सबैतिर खुलेपनि धेरै साथीहरुले होटेल सञ्चालनमा ल्याउन सक्नुभएको छैन । कतिपय व्यवसायी साथीहरुले स्टाफहरुलाई महिनौदेखि तलबभत्ता दिन सक्नुभएको छैन । त्यसकारण ठूलो समस्या छ । व्यवसायीहरु फ्रष्टेशनमा गएको अवस्था छ । पुरै टाटपल्टियो भनेर राज्यलाई चावी नै जिम्मा लगाएर हिड्ने कुरा पनि आएको थियो एकपटक । राज्यबाट केही हुन्छ होला भन्ने आशा थियो केही पनि भएन । राज्यबाट कुनै किसिमको सहुलियत पाइएको छैन ।

♦सौराहामा कतिजनाले रोजगारी पाएका छन् ? त्यसको तथ्यांक छ ?

कम्तिमा सयवटा होटेलमा ३० जनाको दरले हिसाब गर्दा पनि लगभग ३० हजार मान्छेले रोजगारी पाएका छन् । अझ हाम्रोमा त्योभन्दा बढी छन् । रेष्टुरेन्टमा पनि त्यतिनै होलान् । दुवैमा गरी ६० हजार हाराहारी मान्छेले प्रत्यक्ष रोजगारी पाएका छन् । अप्रत्यक्ष रोजगारी पाउनेको संख्या सोही अनुपातमा ठूलाे छ ।

♦तपाई पार्क सफारी रिर्सोटको प्रबन्धनिर्देशक हुनुहुन्छ, पार्क सफारीमा पर्यटकहरु बास बस्न किन आउने ? के के छन् यसका विशेषताहरु ?

एकदमै गहकिलो र सान्दर्भिक प्रश्न गर्नुभयो । हामीले यो होटेल सञ्चालन गरेको ६ वर्ष भयो । त्यो अवधिदेखि हामीले नाफा चाहिन्छ भनेर कहिल्यै सोचेनौं । हामीले यहाँ आउने ग्राहकलाई कसरी सन्तुष्टि दिन सकिन्छ भन्ने मात्रै सोच राख्यौं । सर्भिस, खानाको क्वालिटीमा कहिल्यै कम्प्रोमाइज गरेनौं । त्यसकारणले पार्क सफारी रोज्नुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ । र कहिलेकाँहीं कतिपय ग्राहकहरुले बजेटमा काम गर्नुपर्ने भएकाले हामीलाई बरु खानामा क्वालिटी घटाइदिनुहोस् भन्नुहुन्छ । त्यस्ता ग्राहकलाई हामी बरु थोरै सस्तो गरिदिन्छौ तर हाम्रो खाना र सर्भिसको क्वालिटी कहिल्यै घटाएनौं । त्यो नै पार्क सफारीलाई मन पराउने मूख्यकारण हो जस्तो लाग्छ ।

♦तपाईंको होटेलमा कति रेटका रुमहरु छन् ?

हामीसँग ५ हजार ५ सयबाट र ६ हजार ५ सय दुईथरीका रुमहरु छन् । एउटा खोला साइडका रुमहरु र अर्को सनराइज साइडका रुमहरु छन् । त्यसैगरी हामीसँग दुईवटा स्वीट रुम पनि छ । त्यसको अलिकति बढी रेट छ ।

♦पछिल्लो समय पार्क सफारी अलि बढी चर्चामा पनि आयो, जस्तो महाधिवेशनका बेला एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली यही आएर बस्नुभयो । त्यसले तपाईंलाई धेरै नै फाइदा ग¥यो होइन ?

हो । पक्कै पनि त्यतिबेला हामीले मौका पाएको हो र त्यो अपरच्युनिटीलाई क्यास गरेको पनि हो । त्यतिबेला सञ्चारकर्मी साथीहरुको पनि ठूलो सपोर्ट भयो । बजेटिङ न्यूजहरु सबैतिर प्रसारण, प्रकाशन र सम्प्रेषण गरिदिनुभयो । पार्क सफारी रिर्सोटलाई परिचित गराउन भूमिका खेल्ने ती सञ्चारकर्मी साथीहरु सबैलाई मैले नेपालबहस मिडियामार्फत धन्यवाद पनि दिन चाहन्छु ।

♦त्यतिबेला यहाँले कतिको विजनेश गर्नुभयो ?

त्यतिबेलाको बिजनेशले बैंकको ऋणको पुरानो किस्ता तिर्न पुग्यो । त्यसपछि स्टाफहरुको तलब पनि दिन पाइयो ।

♦त्यसपछि कतिपयले यहाँलाई केपी ओलीको निकट मान्छे रहेछ भन्ने शंका पनि गरे नि ?

हामी त सबैका निकट मान्छे हौं । अब फलानाको विरोधी, फलानाको निकट भन्ने व्यवसायीको धर्ममा हुँदैन । पार्टीगत हिसाबले कुरा गर्ने हो भने हामी सबैका निकट र प्रिय छौं । त्यस्तो पार्टीगत वा सांगठनिक हिसाबले कसैको नजिक, कसैको टाढा नसोचिदिनुहोला । व्यवसायिक हिसाबले सबैका नजिक छौं ।

♦यहाँ आफै पनि पूर्व सञ्चारकर्मी भएको नाताले सबै सञ्चारकर्मीका लागि पार्क सफारी रिर्सोटमा विशेष रुमको व्यवस्था छ भन्ने सुन्नमा आएको थियो, के सत्य हो ?

मैले मेरो जीवनको कुनै कालखण्डमा खोज पत्रकारिताको सिलसिलामा निकै दुःख कष्ट पाए । विकट ठाउँमा जाँदा मैले दुुःखको सामना गर्नुपर्यो । ती ठाउँमा जादाँ राम्रो खाने र सुत्न पाइएन । त्यसकारण आफूले लामो समय बिताएको पेशाका कोही सञ्चारकर्मी साथीहरु चितवन आउँछन् र बस्छन् भने उहाँहरुको लागि एउटा अलग्गै कक्षको व्यवस्था गर्नुपर्छ भनेर बनाइदिएको थिएँ । तर कोही पनि आएर बस्नुभएन । समाचार पनि लेख्नु भएन,अनि कसैलाई थाहा पनि भएन । मैले भेटेकालाई भनेँ तर वरिष्ठ पत्रकार किशोर नेपाल दाजु ७ दिन बसेको बाहेक अन्य कोही आईदिनु भएन । आएर बसिदिए हुन्थ्यो भनेर दुई वर्षसम्म राखें । पछि त्यसलाई पार्टिसिन गरेर बेसिन बनाइसकेँ । किनभने रुमको डिमान्ड बढ्यो । त्यसरी सञ्चारकर्मीलाई राखेको कक्षमा पुजा कोठा, वैठक कोठा, काम गर्ने रुम, किचनलगायत सबै सुविधा थियो ।

♦त्यसको ब्राण्डिङ भएन कि ?

मैले कतिपय साथीहरुलाई समाचार लेखन भनेको पनि हो तर उहाँहरुले समाचार लेख्न हिच्किचाउनुभयो । समाचार लेखिदिएको भए धेरै साथीहरुले थाहा पाउनुहुन्थ्यो । आउनुपनि हुन्थ्यो होला तर लेखिदिनुभएन ।

♦तपाईंले पत्रकारिता क्षेत्रमा कति वर्ष बिताउनुभयो ?

मैले ठ्याक्कै १२ वर्ष पत्रकारिता क्षेत्रमा बिताएँ ।

सञ्चार क्षेत्र त पर्यटकको लागि रक्तसञ्चार नै हो । सञ्चारबिनाको पर्यटन व्यवसाय परिकल्पना पनि गर्न सकिँदैन ।

♦सञ्चार क्षेत्रमा लागिरहनुभएको मान्छे एकाएक किन होटेल व्यवसायतिर हात हाल्नुभयो ?

म सञ्चार क्षेत्रमा पैसा कमाउन भनेर लागेको थिईन । पत्रकारितामा पब्लिक रिलेशन बनाउन सकिन्छ भनेर लागेको थिएँ । त्यसको साथसाथै कलर ल्याबको विजनेश पनि मसँग थियो । पछि टेक्नोलोजी बदलिँदै गयो । कलर ल्याबको विजनेश त्यति फस्टाउने देखिएन । त्यसपछि यो क्षेत्रतिर प्रवेश गरियो । यसमा चाहीं म सन्तुष्ट छु । खुशी छ ।

♦होटल व्यवसायबाट पैसा मनग्गै कमाउनुभयो होला नि ?

त्यस्तो धेरै त कमाएको छैन । मलाई खानलाउन पुगेको छ । मसँग ६० जना स्टाफ छन् उहाँहरुलाई पाल्न पुगेको छ । त्यसपछि बैंकको ऋण तिर्न सफल भएको छु । कोरोनाकालमा अलिकति समस्या भयो त्यो बेला बैंकको ऋण त अरु सम्पत्ति बेचेर तिरेको हुँ । होटेलको व्यवसायले मात्र ऋणको किस्ता तिर्न पुगेन ।

♦योबाहेक अरु के व्यवसायमा हात हाल्नु भएको छ ?

योबाहेक एउटा सानो कृषि फर्म छ । त्यो कोरोनाकालमा सुरु गरेको हुँ । त्यत्ति नै हो ।

♦कुन ठाउँमा ?

चितवनको खैरेनी नगरपालिका वडा नं. १२ मा पर्छ । यहाँबाट नजिकै छ ।

♦सामाजिक काममा कत्तिको लाग्नुभयो ?

म सामाजिक काम पनि गर्छु । जस्तो स्थानीय स्तरमा हुने एनजीआ–आईएनजीओबाट गरिने शिक्षा, स्वास्थ्यसम्बन्धी जनचेतनामूलक कामहरुमा सहभागी हुन्छ ।

♦राजनीति तिर पनि हामफाल्ने कुरा छ की ?

अहिलेसम्म मैले त्यस्तो सोचेको छैन । तर, मेरो माग र आवश्यकता भयो भने मैले समय दिनै पर्छ ।

♦त्यसोभए पर्यटन क्षेत्रको विकासका लागि सञ्चारको भूमिका कत्तिको महत्वपूर्ण छ ?

सञ्चार क्षेत्र त पर्यटकको लागि रक्तसञ्चार नै हो । सञ्चारबिनाको पर्यटन व्यवसाय परिकल्पना पनि गर्न सकिँदैन । किनभने मान्छेहरुले थाहा पाउनुपर्यो । थाहा पाउनका लागि माध्यम भनेको सञ्चार नै हो । अरु कुनै माध्यम छैन । नेपालको सरकारले विदेशमा गएर विज्ञापन गरिदिने गरेको अहिलेसम्म देखिएको छैन । नेपालको पर्यटन क्षेत्रलाई निजी क्षेत्र आफैंले धानेको त्यसमाथि सञ्चार क्षेत्रको ठूलो सहयोग छ ।

♦यहाँ त पूर्व सञ्चारकर्मी पनि, एक्कासी सो क्षेत्र त्यागेर पर्यटन व्यवसायतिर फड्को मार्न गाह्रो भएन ?

मलाई त सजिलो भयो । किनभने सञ्चारकर्म गर्दागर्दै पब्लिक रिलेशन कसरी गर्नुपर्छ भन्ने मलाई जानकारी थियो । पर्यटन क्षेत्र पनि पब्लिक रिलेशनसँगै सम्बन्धित भएकाल मलाई सजिलो भयो । त्यस्तो अप्ठ्यारो महशुस भएन ।

♦कोरोना कहरको अन्त्यपछि सौराहामा पर्यटकीय गतिविधि तातिएको छ, अबका प्याकेजहरु के के छन् ?

हामीले केही नयाँ प्याकेजहरु ल्याउँदै छौं । जस्तै जीप सफारी गराएर माडी बजार लाने । त्यहाँ हेर्ने ठाउँहरु प्रशस्त छन् । त्यहाँबाट फर्काएर शास्वत धाम हुँदै त्रिवेणी लाने । धार्मिक पर्यटनका दृष्टिले शास्वत धाम महत्वपूर्ण छ । त्यसपछि देवघाट पुर्याएर सौराहा फर्काउने मैले परिकल्पना गरेको छु । कम्तिमा एकसय जना नेपालका प्रतिष्ठित व्यापारिक घराना र साथीहरुको टीम बनाएर भेला गराउने प्रोग्राम छ । सम्भवत त्यो सफल हुन्छ होला । यदि त्यस्तो हुने भयो भने सबै सञ्चारकर्मी साथीहरुलाई बोलाएर हामीले यस्तो गरेका छौं भनेर जानकारी गराउने छु ।

♦सञ्चारलाई छोडेर पर्यटनमा हात हाल्नुभयो, घरपरिवारलाई कसरी समय दिनुहुन्छ ?

मैले सकेको समय दिन्छु । अलिकति कुरो बुझिदिने भैसकेपछाडि काम गर्न त्यति गाह्रो हुँदैन । र घरपरिवारलाई पनि एउटा काममा अल्झाउनुपर्छ भन्ने छ । यही होटलको काठमाडौंमा एउटा बुकिङ अफिस छ । बच्चाबच्चीको हेरविचारपछि समय निकालेर त्यो अफिस हेरिदिए हुन्थ्यो भन्ने चाहना छ ।

♦जिन्दगीमा धेरै खुशी भएका कुनै पलहरु जो सम्झन लायक छन् ?

खुशी लागेका त धेरै पल छन् । तर, यहाँले सम्झन लायक भनेर सोध्नुभयोे । मेरो ठूलो छोराको १५ औं पटक अप्रेशन गरेर स्वस्थ्य बनाउन पाइयो । अहिले उसलाई त्यो खालको समस्या छैन । स्वस्थ छ, पढाइ पनि सक्यो, त्यसमा मलाई खुशी लाग्छ ।

♦यो पल सम्झिन नपाए हुन्थ्यो भनेर चसक्क मन दुख्ने खालको कुनै समय ?

छ, कुनै दिन एकछाक मात्रै खाएर पनि बस्नुपरेको थियो । मान्छेको जीवनमा सबैका व्यक्तिगत गाह्रो अप्ठ्यारो हुन्छन् । तर मेरो घरमा त्यति खानलाउनै नपुग्ने त थिएन । किनभने मेरा घरपरिवारका अग्रजहरु प्राय सबै भारतीय सेनामा हुनुहुन्थ्यो । तर, म आफैले पनि केही गर्नुपर्छ भन्ने सम्बन्धमा म टे«निङको लागि भन्दै विदेशतिर गएको थिएँ । केही वर्षका लागि म विदेशतिर बरालिए । त्यो बेला भोकै रात गुजारा गरि बस्नु पर्यो । त्यो चिजहरु सम्झनामा नआए हुन्थ्यो भनेर सम्झिइ रहन्छु ।

♦कति अवधि बस्नुभयो उता ?

भारतमा दुई, तीन वर्ष बसे । त्यसपछि चाइना गए ।