सुस्ताउँदै सिरुबारीको होमस्टे व्यवसाय

♦ प्रकाश डोटेल

११ बैशाख, स्याङ्जा । नेपालकै पहिलो नमुना होमस्टे (घरबास) संचालित पर्यटकीय गाउँ सिरुबारी पछिल्लो समय सुस्ताउन थालेको छ । सिरुबारी छाडेर अधिकांश स्थानीय बेलायत, हङकङ, भारत र छिमेकै सुविधा सम्पन्न सहर पोखरा जान थालेपछि सिरुबारीको पर्यटकीय गतिविधि सुस्ताउन थालेको हो ।

श्रम गर्न सक्ने युवाहरु रोजगारीका लागि बिदेश जाने र गाउँ छोड्ने देशका अन्य गाउँघर जस्तै सिरुबारीमा युवा जनशक्तिको अभाब बढ्दो छ । गाउँमा श्रम गर्न नसक्ने उमेर पुगेका पाका मानिस मात्रै छन् । ४३ घर परिवार मध्ये ३५ घरबाट शुरु भएको होमस्टे व्यवसाय १९ घरमा सिमित हुन पुगेको छ । झण्डै एक दर्जन घर त रित्तो भईसकेका छन् ।

“शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारजस्ता आधारभुत आवश्यकता र समयानुकुल सुविधाको खोजिमा गाउँ छाड्नेलाई रोक्न सकिएको छैन् ।” स्थानीय पर्यटन विकास समितिका संयोजक जुम गुरुङ्ले भने, “शिक्षा, स्वास्थ्य, सडकको स्तरोन्नति गर्दै गाउँको प्रबद्र्धन गरी गाउँका मान्छेलाई गाउँमै रोक्ने र बाहिर गएकालाई गाउँमै फर्काएर केही गर्न सक्ने वातावरण बनाउन खोजिएको छ ।”

स्थानीय अगुवा तथा पूर्वसांसद क्याप्टेन रुद्रमान गुरुङको अगुवाईमा २०५४ सालमा घोषणा भएको पहिलो होमस्टे गाउँ सिरुबारीमा ४३ घर मध्ये पछिल्लो समय झन्डै ३० घरमा मात्रै मान्छे बस्ने गरेका छन् । युवा जनशक्तिको अभाबमा पछिल्लो समय १९ घरमा सिमित होमस्टे व्यवसाय सञ्चालनमा रहेको छ ।

सन् २००१ मा प्रशान्त एशिया ट्राभल एसोसिएशन (पाटा) अवार्ड समेत जित्न सफल सिरुबारीमा ३५ घरमा होमस्टे सञ्चालन थियो । २०५९ देखि २०६३ को सयममा आवासिय सुविधा सहित गोर्खा पूर्वसैनिकलाई बेलायतले लगेपछि गाउँ खाली हुनेमात्रै होइन होमस्टे व्यवसाय सुस्ताएको हो । श्रमको अभाबमा अर्गानिक उत्पादन हुन छाडेपछि गाउँमै सिमित उमेर पुगेका बुढाबुढीलाई होमस्टे नै बन्द हुने होकी भन्ने चिन्ता थपिदै गएको छ ।

होमस्टे गाउँ सिरुबारीकै चिन्ताले अभियान्ता क्याप्टेन रुद्रमानकी बुहारी ३ वर्षदेखि गाउँमै बसेर नेतृत्व गर्दै होमस्टे चलाउँदै आएका छिन् । “केहि वर्षदेखि पोखरामै बस्दै आएका थिए, गाउँमै सम्भावना देखेकाले र नेतृत्व लिनुपर्छ भनेर गाउँ आएकी छु ।” उर्मिला गुरुङले भनिन्, “गाउँ आएसँगै जागँर बढेको छ, आफ्ना र गाउँका लागि केहि नमुना काम गर्न सकिन्छ भन्ने आँट पलाएर पनि आएको छ ।”

गाउँ पुग्ने पाहुनालाई स्वागत सत्कार तथा सांस्कृतिक कार्यक्रमको नेतृत्व अहिले उनै उर्मिलाले गर्दै आएकी छन् । गाउँबाट युवा शक्ति पलायन हुदै जानु र गाउँमै सुविधा नहुनेले घटेको गाउँको महत्व बढाउने गरी काम गर्ने बेला आएको उनले सुनाईन् ।

सुविधालाई गाउँ घरसम्मै पु¥याएर पलायन रोक्ने, बाहिरबाट गाउँ भित्राउने आफूहरुको योजना रहेपनि स्थानीय गाउँपालिकाले सहयोग नगरेको स्थानीयको बुझाई छ । जबसम्म गाउँमै अत्यावश्यकता पुरा गर्न सकिदैन् तबसम्म गाउँलेहरु सुविधा खोज्दै सहर जान खोज्नेलाई रोक्न नसकिने उनीहरुको निष्कर्ष छ ।

आवश्यक जनशक्तिको अभाबमा थलिन थालेको होमस्टे व्यवसाय करिब २ वर्ष त कोरोनाका कारण पूर्ण रुपमा ठप्प रहेको अध्यक्ष गुरुङ्ले बताए । पछिल्लो ६ महिनदेखि पुनः संचालनमा आएको होमस्टेमा महिनाको झण्डै ३ हजारको हाराहारीमा पाहुना आएपछि उर्जा थपिएको उनले सुनाए ।