राष्ट्रिय राजनीतिको समीकरणमा बादशाह बन्न एक सय ६५ का तुरुप मिलाउनै गाह्रो

१९ जेठ, काठमाडौं ।  निर्वाचन आयोगले मंसिर २२ लाई प्रतिनिधिसभाको डेटलाइन तोकेर संघ र प्रदेशको निर्वाचन मिति तय गर्न सरकारलाई सुझाव पठाउँदैछ । आयोग स्रोतले दिएको जानकारी अनुसार आउने सोमबारभित्र यो सुझावसहितको आफ्नो राय सरकारलाई लिखित रुपमा आयोगले उपलब्ध गराउँदैछ । यसले पनि २०७४ मंसिर २२ गते प्रतिनिधिसभा सदस्यहरू निर्वाचित भएकाले यसैलाई आधार मानेर मंसिर १५ भित्र नयाँ निर्वाचनको मिति तोकिने प्रायः निश्चित नै छ ।

संघीय र प्रदेश निर्वाचन अबको ६ महिनाभित्र गर्नुपर्ने बाध्यात्मक अवस्था रहेपनि केन्द्रीय राजनीति सत्ता समीकरणको वरिपरी घुमिरहेको छ ।अनौपचारिक ढंगबाटै भएपनि गठबन्धनभित्रै समीकरण फेरबदलको सांकेतिक चलखेल सुरु भएर यसले वर्तमान राजनीतिलाई नयाँ मोड दिने संकेत गरेको छ । यसका मुख्य पात्रहरु घुमाउरो तरिकाले सतहमा आउन थालेका छन् ।

संघीय तर्फको प्रत्यक्षमा १ सय ६५ सिट छन् । यसैबाट केन्द्रीय राजनीति र सत्ता पनि परिचालित हुन्छ । अहिले सम्म १ सय ६५ सिटमध्ये सबैभन्दा बढी सिट प्राप्त गर्ने दलनै सत्ता सञ्चालनको बादशाह बन्ने परम्परा छ र यसका मुख्य दावेदार हुन, नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमाले । सत्ता र राजनीतिमा आगामी कार्यकालको नेतृत्व गर्न कांग्रेस र एमालेसामू १ सय ६५ सिटबाट बढी सिट हात पार्न एकले अर्काको एक्का मार्नका लागि तुरुपको प्रयोग नगरी सम्भव छैन् ।

प्रदेशको सिट संख्या महत्वपूर्ण रहेपनि त्यसको लेखाजोखा १ सय ६५ बाटै हुन्छ । यसैले पनि संघीय संसदको प्रत्यक्ष तर्फको सिटलाई आफ्नो पक्षमा पार्न सत्ता परिवर्तनसम्मका समीकरणहरु परिवर्तन हुनसक्ने राजनीतिक विश्लेषकहरु अनुमान लगाउँछन् । आगामी नेतृत्वका लागि नेपाली कांग्रेसलाई कुनैपनि मूल्य दिएर अहिलेको गठबन्धनलाई चुनावसम्म लानुपर्ने बाध्यता छ भने एमालेलाई यो गठबन्धन फुटाउनै पर्ने बाध्यता छ ।

राजनीतिक उदेश्य जे भएपनि अहिले कांग्रेसलाई एमालेको एक्का र एमालेलाई कांग्रेसको एक्का मार्न मूलतः नेकपा माओवादी, नेकपा एकीकृत समाजवादी र जनता समाजवादीलाई तुरुपका रुपमा प्रयोग गर्नेपर्ने स्थिति देखिएको छ । एकीकृत समावादीले संघीय सिटमा ठूलो आस नराखेपनि नेकपा माओवादीले भने १ सय ६५ मा जताबाट प्रयोग हुँदा दोस्रो स्थानमा आउन सकिन्छ उतैपट्टि तुरुपका रुपमा प्रयोग हुनसक्ने संकेत गरेको छ । अझ एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको भाषामा भन्दा जताबाट बढी दूधभात आउँछ उतै लम्कने उसको तयारी छ ।

अहिले राजनीतिक गतिरोधको मूलकारण माओवादी बाहेकका दलहरुमा देखिएको अन्तरविरोध पनि हो, जसको निकास सहज छैन् । पहिले पनि नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्डले’ कांग्रेससँगको सहकार्य तोडेकै हुन् । एमालेसँग एकता र दुइवर्षपछि ओली सरकारविरुद्ध अविश्वासको प्रस्तावसहित सरकार बदल्ने र राष्ट्रिय राजनीतिको कोर्स आफ्नो पक्षमा पार्ने प्रचण्डको इतिहास मेटिएको छैन् ।

अहिले पनि केपी ओलीबाट संघीय निर्वाचनमा बढी दूधभात आएमा कांग्रेससँगको सहकार्य छोड्न सकिने आशय बुधबार नै राखेका छन् ।प्रचण्डले माओवादीले कांग्रेसपछिको स्थान पाउनका लागि वार्गेनिङ गरेको बुझाई धेरैको छ । नेकपा माओवादीकै केही नेता भने दाहालले नेपाली कांग्रेसलाई दिएको धम्की सच्याउने प्रयास पनि गरेका छन् ।

माओवादी नेता दीनानाथ शर्माले गठबन्धनलाई सुदृढ र व्यवस्थित बनाउनुपर्छ भन्ने स्प्रिटमा आएको प्रचण्डको भनाइलाई मिडियामा तोडमरोड गराई एमालेले गठबन्धन टुटाउनका लागि गलत किसिमले प्रचारबाजी गराएको आरोप लगाएका छन् ।

केही बाम विश्लेषकका अनुसार एमाले अध्यक्ष ओलीले गठबन्धन फुटाउन कदम चल्नु र प्रचण्डले सिट संख्या बढाउन कांग्रेसलाई तर्साउन खोज्नु एकैपटक जस्तो देखिएकाले राजनीतिक समीकरण परिवर्तन हुन्छ कि भन्ने शंका उब्जाएको हो । यी राजनीतिक दाउपेच र असहमतिबीच स्थानीय तहको चुनावपछि प्रमुख राजनीतिक दलहरु प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा चुनावको विषयमा छलफल थालेका छन् ।

प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले गठबन्धन कायमै राखेर कात्तिकमा प्रदेश तथा संघीय प्रतिनिधिसभाको निर्वाचन गर्ने प्रस्ताव राखेर छलफल अगाडि बढाएका छन् । सत्ता गठबन्धनको दलमात्रै नभएर प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा एमाले पनि मंसिर अघि नै चुनाव गराउने विषयमा सकारात्मक देखिएको छ । तर, उसलाई त्योभन्दा पहिले गठबन्धनमा विभाजन ल्याएर आफु पहिलो दल बन्ने बाटो खुल्ला गर्ने अभियान सफल बनाउनु छ ।

गएको संघीय र प्रदेश सभाको निर्वाचनमा निकै कम्जोर देखिएको कांग्रेस वैशाख ३० गते सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेस पहिलो शक्ति बन्यो । २०७४ सालको निर्वाचनमा कमजोर बनेको कांग्रेस यसपटक गठबन्धनको बलमा शक्तिशाली बनेको छ ।

माओवादी केन्द्रले १ सय २१ स्थानीय तहमा जित हात पर्दा जनता समाजवादी पार्टी ३०, एकीकृत समाजवादी २०, लोकतान्त्रिक समाजवादी १६ र अन्य पार्टी तथा स्वतन्त्रले ३१ पालिकामा प्रमुख पदमा जितेका छन् । २०७४ मा पहिलो शक्ति बनेको एमालेलाई यसपटक सत्ता गठबन्धनले कमजोर बनाइदिएको छ र यसको बदला संघीय निर्वाचनमा लिने दाउमा एमाले छ ।

बुधबारको प्रचण्डको अभिव्यक्तिले पनि एमाले र कांग्रेसलाई तुरुपका रुपमा रहेका यी तिन दललाई आफ्नो पक्षमा ल्याउन सहज छैन ।यसका लागि सत्तामा नेतृत्व परिवर्तन गराएर ठूलै भाग दिने वा आगामी निर्वाचनमा दोस्रो दल बनाउने प्रतिबद्धता माओवादीले खोजेको छ ।

प्रचण्डले पार्टीबाट निर्वाचित स्थानीय तहका प्रमुख उपप्रमुखको प्रशिक्षण कार्यक्रममा एमालेलाई आफूहरुले ठेगान लगाएको गौरव कथा मात्र सुनाएका छैनन् । स्थानीय निर्वाचनबाट ठूलो दल बनेको कांग्रेसलाई ठेगान लगाउने चेतावनी दिएका छन् ।

२०७४ मा १४ प्रतिशत पालिकामा जितेको माओवादीले यसपटक १६ प्रतिशत जित हात पारेको छ । तालमेलबाट ६८ पालिकामा जितेको माओवादीले एकल रुपमा ५३ पालिकामा जीत हात पारेको छ । उता कांग्रेसले गठबन्धनको बलमा १२१ स्थानमा जीत हात पारेको छ । बुधबारको प्रचण्डको भनाइ यसैप्रति लक्षित छ ।

नेपाली कांग्रेसले १२१ स्थानमा गठबन्धन गरेर जितेको छ जहाँ एक्ला एक्लै प्रतिस्पर्धा गरेको भए अवस्था फरक हुने उनको विश्लेषण छ ।पहिलो दल बनेसँगै कांग्रेसमा दम्भ पलाए एमालेकै हालत बनाइदिने उनको चेतावनीलाई धेरैले कांग्रेससँगकाे वार्गेनिङ भनिरहेका छन् ।