दुई दलीय प्रक्रिया र समाजवादी केन्द्रका च्याँखे दाउः ओली र दाहालमा को सफल होला ?

राजनीतिमा आफूलाई सधैं सत्ताको वरिपरि राख्न नेताहरुले अनेक खालका दाउ प्रयोग गरिरहेका हुन्छन् । अझ नेपाल जस्तो अस्थिर राजनीति रहेको राष्ट्रमा यस्तो हुनु स्वाभाविकै भयो ।  सरकारमा संलग्न पाँच दलीय गठबन्धन टुटाएर मात्र एमाले आफू बहुमतमा पुग्न सकिन्छ भन्ने दाउमा छ ।

त्यसैले उसले पछिल्लो समय कम्युनिष्ट एकता वा चुनावी सहकार्यका कुरा अगाडि बढाइरहेको छ । यसबाट दुई पार्टी प्रक्रिया (सिस्टम) नेपालमा बनोस् र कुनै पनि माध्यमबाट पुनः बहुमत प्राप्त गर्न सकियो भने लामो समय सत्तामा रहन सकिन्छ भन्ने केपी ओली र एमालेका प्रभावशाली नेताहरुको दाउ छ । उता माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले एकीकृत समाजवादी, बामदेव गौतमको वाम एकता पार्टी, जनता समाजवादीका दुवै घटक उपेन्द्र यादव र बाबुराम भट्टराई समूह तथा जनमोर्चा मिलाएर समाजवादी केन्द्र निर्माण गर्न चाहेका छन् । उनले त्यसो गर्न सकियो भने आफ्नो शक्ति सबै पक्षबाट सुदृढ हुने आंकलन गरेका छन् ।

नेपाली कांग्रेसले भने कम्युनिष्ट एकता वा सहकार्य जे भएपनि आफ्नो शक्ति कमजोर हुने आंकलन गरेको देखिन्छ । अझ शेरबहादुर देउवा र उनको समूह जसरी पनि यो पाँच दलीय गठबन्धनलाई टुट्न नदिने दाउमा छन् । यसबाट अबको राजनीति कता जाने होला ? के ओलीको दुई पार्टी राजनीति सफल होला वा दाहालको समाजवादी केन्द्र बनाएर अघि बढ्ने योजना सफल होला ?

एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले नेपालको राजनीतिमा दुई पार्टी सिस्टमलाई अगाडि बढाउन चाहेका छन् । उनले सत्ता गठबन्धनमा रहेका र अरु बाहिरका पनि कम्युनिष्ट शक्तिहरुलाई २०७४ को निर्वाचनमा उपयोग गरे जसरी एकीकरण गर्ने, नभए गठबन्धन टुटाएर चुनावमा र पछि पनि सहकार्य गरेर जान सकियो भने आफू र आफ्नो दल सबैभन्दा शक्तिशाली हुने र आफू सत्ताको शिखरमा रहिरहन सकिने आंकलनमा छन् । यसो गर्न सकियो भने कांग्रेसलाई सजिलोसँग उठ्न कठिन पर्नेछ भन्ने हिसाब गरिरहेका छन् ।

एमाले महासचिव शंकर पोखरेलले कम्युनिष्ट एकतालाई जोड दिएर यसलाई पुष्टि गरिरहेका छन् । यस्तो अवस्था आए राजनीतिमा के हुन्छ त ? यस्तो अवस्थामा केपी ओली र उनको वरिपरि रहने एमाले प्रभावशाली नेताहरु बलियो अवस्थामा रहनेछन् तर पुष्पकमल दाहाल, माधव नेपालदेखि अन्य नेताहरुको अवस्था भने नेकपा फुट्दा जस्तो थियो त्यसभन्दा फरक हुने छैन ।

अझ कतिपय नेताको अवस्था त त्यसभन्दा तल खस्कने छ । शासन व्यवस्थाको अवस्था ओलीको पहिलेको नेतृत्वमा जस्तो थियो त्यस्तै हुनेछ । अहिले पनि उनका सल्लाहकार उनै, वरिपरि शक्तिमा रहने उनै नेता भएपछि अवस्था कसरी बदलिएला र ? एमालेका कुनै पनि नेता विशेष मोडल लिएर अगाडि आएका छैनन् । कांग्रेसले आफूलाई नीति र संगठनलाई सशक्त बनाएर लैजान सकेन भने अवस्था ०७४ पछिकै हुने हो ।

मओवादी केन्द्रका अध्यक्ष दाहालको योजना अनुसार राजनीति अगाडि बढ्यो भने र समाजवादी केन्द्र बन्यो भने उनी आफू र माओवादीको शक्तिआर्जन हुने निश्चित छ । उनले कांग्रेससँग बढीभन्दा बढी सांसद सिट लिन यसले बार्गेनिंगको शक्ति दिने नै छ । एमालेसँग सहकार्य गर्दा पनि उनको हात माथि नै हुनेछ । एकीकृत समाजवादीको शक्ति बढ्ने छैन भने बामदेव गौतमको पार्टीले पनि अस्तित्वपूर्ण अवस्थामा आउने शक्तिआर्जन गर्न कठिन छ । उनका पछाडि प्रभावशाली नेता भए त केही अवश्य हुन्थ्यो तर त्यसो नभएपछि शक्ति बढ्ने आधार के ?

पछिल्लो समय उपेन्द्र यादव र बाबुराम भट्टराईले समाजवादी केन्द्रमा संलग्न हुन अनिच्छा देखाएपछि दाहाल त्यसै खुम्चने अवस्था देखिएको छ । उनीहरुले दाहालको स्वभाव र उनको दाउ बुझेकाले त्यता जान हच्केको देखिन्छ । अहिलेसम्मको अवस्थाले कांग्रेससँग सहकार्य गरे पनि, एमालेसँग गए पनि माओवादी केन्द्र तेस्रो दल बन्ने तथा सत्ता निर्माणमा किंगमेकर बन्ने अवस्था भने बन्न गएको छ । एकीकृत समाजवादीले शक्तिआर्जन गर्यो भने माओवादीको स्थान तल–माथि हुन सक्छ । अन्य साना दल अगाडि आउन कठिन नै देखिएको छ ।

पुनः कम्युनष्ट शक्ति एक भएर आए र एमालेले बहुमत ल्याएर उसको नेतृत्वको सरकार बने समाजवाद ल्याउला ? शासन संयन्त्रमा कुनै परिवर्तन होला ? यो भने सम्भव नदेखिने अनेकौं आधारहरु छन् । ०७४ पछि जुन दलाल र भ्रष्ट व्यक्ति तथा व्यवसायीको चंगुलमा ओली नेतृत्वको सरकार थियो, अहिले पनि त्यसमा परिवर्तन हुने कुनै आधार छैनन् । एमालेको पुनः उदय भए त्यस्ता शक्ति अरु सल्बलाउने छन् । यो अवस्थाबाट पार पाउने एमालेमा कुनै संयन्त्र तयार भएको पनि छैन ।

माओवादी केन्द्र वा एकीकृत समाजवादी कसैको पनि दलाल पुँजीवादलाई नाघेर अघि बढ्ने कुनै आधार तयार भएका छैनन् । बरु अहिलेको बजेट निर्माणमा देखिएको सिधै दलाल पुँजीपतिको प्रवेशले समाजवादको कल्पनासम्म पनि गर्न दिँदैन । उही हल्ला गरेर जनता भुलाउन भने काम लाग्न सक्छ । साँच्चै यी कम्युनिष्ट नेताहरु र उनका दलहरु इमान्दार तथा नैतिकवान् बन्न चाहेका हुन् भने दलाल पुँजीपतिको घेराबाट बाहिर निस्कन सक्नुपर्छ । नीति जे होस् भन्ने आफू बलियो बन्नुपर्छ भन्ने कि दललाई स्पष्ट नीतिमा हिँडाउने ? जनता भुलाउने कि जनताको हितमा काम गर्ने ? भविष्य यसैमा अडिनेछ ।