माधव नेपाल अस्तित्वको दौडमा माओवादीतिरः कम्युनिष्ट राजनीतिमा कस्तो तरंग ल्याउला, कांग्रेसमा नि ?

संघ र प्रदेशको निर्वाचन नजिक आउँदै गर्दा नेपालको राजनीति अत्यन्तै चलायमान बन्दै गएको छ । कांग्रेस, एमाले जस्ता ठूला दलका साथै माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, जनता समाजवादी तथा अन्य साना दलहरु पनि आसन्न निर्वाचनका लागि तयारीमा जुट्न थालेका छन् । निर्वाचनमा त जुट्नु पर्यो नै, दलका शीर्ष नेताहरुमा दलको अवस्था के हुने हो ? कस्तो रणनीति बनाएर प्रतिस्पर्धीलाई हराउने भन्ने छट्पटी बढ्न थालेको छ ।

दलहरुले अस्तित्व जोगाउन अनेक खालका रणनीति बनाइरहने र त्यसको परिवर्तन पनि कतिबेला हुन्छ भन्ने कुरा थाहा नहुने अवस्था भएकाले राजनीतिक दलका शीर्ष नेताहरुको निद हराम हुन थालेको छ । संविधान उल्लंघनको विषयमा विमति भएर केपी ओलीसँग अलग भएको माधवकुमार नेपाल नेतृत्वको एकीकृत समाजवादीले एमालेलाई नै टक्कर दिन्छ जस्तो गरी हल्ला चलाउँदै आएकोमा पछिल्लो समय अस्तित्वको शंकटमा पुगेको देखिएको छ । जसले गर्दा माओवादी केन्द्र नजिक पुगेको छ । माओवादीको चुनाव चिह्नमा निर्वाचनमा जाने वा सहकार्य गरेर जाने ? वा एकीकरण नै गर्ने छलफलमा छ ।

बाबुराम भट्टराई र वामदेव गौतले त माओवादीसँग एउटै चुनाव चिह्न लिएर अगाडि बढ्ने सहमति गरिसकेका छन् । यसले एमालेबाहेकका सत्ताधारी कम्युनिष्ट दलहरु एक भएर जाने निश्चित देखाएको छ । एमालेको रणनीति पनि विशेष खालको छ । यिनै दलका असन्तुष्ट नेताहरुलाई भित्राएर बलियो बन्ने रणनीतिमा एमाले र त्यसका अध्यक्ष ओली छन् । अझ २०७४ मा जस्तै अन्तिम समयमा सत्ता वरिपरिका कम्युनिष्टहरु एकीकरण भएर जाने त होइनन् भन्ने आशंका कांग्रेसलाई छ । यस्ता आशंकाबीच कांग्रेसको व्यवस्थापन कस्तो रहला ? यसबाटै नेपालको भवी राजनीति तय होला ।

अब आउँदो निर्वाचनमा बाबुराम भट्राईको दल, वामदेव गौतमको दललाई राजनीतिक अस्तित्व जोगाउन कठिन छ नै माधवकुमार नेपाललाई पनि राजनीतिमा दह्रो खुट्टा टेक्न ज्यादै अप्ठ्यारो बन्दै गएको छ । अहिले नेकपाबाट अलग भएर आएका अधिकांश नेताहरुलाई एमाले छाडेर गल्ती गरेछौं भन्ने लाग्न थालेको देखिएको छ । माथिदेखि तल्लो तहका नेता, कार्यकर्ताहरु आफ्निो भविष्य सुरक्षित हुने अवस्था आए जुनसुकै पद पनि छाडेर जुनसुकै समयमा एमालेतिर जाने अवस्थामा देखिन्छन् । त्यो लहर स्थानीय निर्वाचनमा पनि देखियो, अहिले पनि सुरु भइसकेको छ । केपी ओलीको मुख्य तारो पनि त्यही बन्न गएको छ ।

यही अवस्थाका कारण माआधवकुमार नेपाल माओवादीतिर जाने विकल्प रोज्न बाध्य भएका हुन् । तत्कालको अवस्थामा स्थानीय निर्वाचनको परिणामले माओवादी केन्द्रलाई तेस्रो स्थानमा राख्ने अवस्था देखाएको छ । जसले गर्दा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल केही उत्साहित देखिएका छन् । बाबुराम भट्टराई, वामदेव गौतमको समूहका साथै माधव नेपालको दलसहित माओवादी केन्द्रमा मिल्ने हो भने एमालेपछि दह्रो कम्युनिष्ट शक्ति बन्न सक्ने आँकलन गर्न थालिएको छ । हुन त केही समयअघि नै माओवादी अध्यक्ष दाहालले सत्तामा संलग्न कांग्रेसबाहेकका दलहरु मिलाएर समाजवादी केन्द्र बनाउने बताएका थिए ।

अबको निर्वाचन गठबन्धनलाई परास्त गरेर बहुमत ल्याउने एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले बताएका छन् । उनले केही रणनीतिको परीक्षण पनि गरेका छन् । उनले राष्ट्रवादी कार्ड फाल्न थालेका छन् । गठबन्धनका नेताहरुले कालापानी, लिम्पियाधुरा, लिपुलेक हाम्रो हो भन्ने हिम्मत छ ? भनेर लल्कारे । नागरिकता विधेयक, संक्रमणकाली न्यायसम्बन्धी विधेकका बारेमा प्रश्न उठाएका छन् । यी कुराहरुमा एमालेलाई फरक देखाउन सकियो भने जनमत आफ्नो पक्षमा पार्ने आँकलन गर्दै गरेको देखिँदै छ । गठबन्धन सरकारले ल्याउनै पर्ने यी विधेयक त ल्यायो तर यी विधेयकलाई सही हुन्, पीडितले न्याय पाउनैपर्छ, वास्तविक नागरिकले नागरिकता पाउनुपर्छ, पाउने हो, राष्ट्रले यसकारणले घाटा व्यहोर्नुपर्दैन भनेर जनतालाई बुझाउन सकेको देखिन्न ।

यसले गठबन्धनलाई घाटा पर्ने देखिन्छ । हुन त एमसीसीदेखि अन्य सबै विधेयकमा मौन सहमति जनाएकाले एमालेलाई पनि विशेष त मान्दैनन् जनताले । बरु आफ्नै पालामा एमसीसी, एसपीपीमा सहमति वा विधेयक तयार गरेर पछि विरोध गरेको रुपमा बुझेको देखिन्छ । एमाले एक्लै निर्वाचनको सामना गर्ने भन्दै गरे पनि राप्रपादेखि साना कम्युष्ट घटकसँग सहकार्य गरेर अघि बढ्ने रणनीति बनाएको छ । अर्को, घनश्याम भुसालले वाम एकता गरौं, वाम एकता गरे कांग्रेसलाई परास्त गर्न सकिन्छ, १ सय ५० सिट जित्न सकिन्छ भन्ने प्रस्ताव पेस गरेका छन् । यो सम्भावना ज्यूँदै छ ।

गठबन्धनका दलहरुले शासनसत्ता सञ्चालन गर्ने क्रममा देखाएका कमजोरीले पनि यी दलहरुलाई आगामी निर्वाचन कठिन पर्ने देखिन्छ । एकीकृत समाजवादीलाई अहिले राजनीतिक अस्तित्व जोगाउन मुस्किल पर्नुको कारण पनि उसले पाएका मन्त्रालयको काम गराइ परिवर्तनकारी छैन । अर्को, जनताले यस्तो पो हुनुपर्छ भन्ने खालको छैन । जनताको आँखामा कमजोर देखिन्छ । यसले गर्दा पनि एसका नेताहरु जनताको रोजाइमा नपर्ने हुन् कि भन्ने डर देखिन्छ । अर्को, वाग्मती प्रदेश र एक नं प्रदेशको काम गराइ पनि अत्यन्तै फितलो बन्न गयो । जसले गर्दा पनि एसको आधार कमजोर बन्न पुग्यो ।

यस्तो अवस्थामा माओवादी केन्द्रसँग सहकार्य गरेर वा एकीकरण गरेर जानु विकल्पहीन जस्तै बन्यो । एमालेबाहेक सरकारमा रहेका कम्युनिष्ट पार्टी एक भएर जाँदा कांग्रेससँग बढी सिटमा मोलमोलाइ गर्न सकिन्छ भन्ने मान्यता पनि नेताहरुमा छ । साँच्चै बढी सिट लिने तथा चाहेजस्तो सफलता प्राप्त गर्ने हो भने यो गठबन्धन एमालेको विकल्पका रुपमा उभिन सक्छ तर केपी ओली सरकारका पालादेखिको दलालको वरिपरि रिंगने व्यवहार नेताहरुले त्याग्नु आवश्यक देखिन्छ । नत्र जनताले यो गठबन्धनलाई फरक देख्नेछैनन् ।

एमाले अध्यक्ष केपी ओलीको हुँकार, अनेक रणनीति र सत्तामा रहेका कम्युनिष्ट दलको गठबन्धनका बीच सत्तासीन ठूलो दल कांग्रेसले भावी रणनीति कस्तो बनाएको होला ? राजनीतिक वृत्तमा चासोको विषय बन्ने नै भयो । कांग्रेसको नेतृत्वको सरकार जनताको आँखामा राम्रो भन्न सकिने अवस्था नरहेकाले सबैभन्दा चुनौती त्यहीँ नै हुने देखिन्छ । अर्को, आवश्यकता पर्दा कांग्रेससँग सहकार्य गरे पनि कांग्रेसको प्रतिस्पर्धा सबै कम्युनिष्ट शक्तिसँगै गर्नपर्ने हुन्छ ।

एमालेका अनेकौं रणनीति र अति प्रचारबीच कांग्रेसले खरो उत्रनै पर्नेछ । यस्ता चुनौती भए पनि कांग्रेसको व्यवस्थापन कमजोर फितलो नै देखिन्छ । अहिलेको गठबन्धनबीच सिट बाँडफाँड अत्यन्तै चुनोतीपूर्ण छ । सिट बाँडफाँड मिले पनि पार्टीका आकांक्षी नेताहरुको व्यवस्थापन गर्न सकेन भने त्यसका अनेक असर व्यहोर्नुपर्नेछ । बागी उठ्ने, अन्तर्घात गर्ने जस्ता अवस्था आउन सक्छन् । कांग्रेस संस्थान पक्षले यतातिर गम्भीर रुपमा ध्यान दिएको देखिँदैन ।

समग्रमा भन्दा अहिलेसम्मको अवस्थालाई कांग्रेसले जनताको बीचमा भिजेका तथा योग्य युवा व्यक्तिलाई उम्मेदवार बनाउन सक्यो भने जनताको मत आकर्षित गर्ने सम्भावना छ तर त्यसो नगरेर शीर्ष नेतृत्वका नजरमा पर्ने मात्रै उम्मेदवार बनाइए जनताले अस्वीकार गर्ने सम्भावना बढी छ । कांग्रेसले आन्तरिक रुपमा छलफल चलाएको देखिन्न । यो कुरा सबै दलमा लागू हुन्छ । बितेको स्थानीय निर्वाचनले देखाए अनुसार जनताले कुन दलप्रति बढी विश्वास गर्लान् भनेर स्पष्ट भन्न सकिन्न । कांग्रेस राम्रो कि कम्युनिष्ट दलहरु भन्दा पनि उम्मेदवार कस्तो छ त्यसैमा भरपर्ने स्पष्ट देखिएको छ ।