कांग्रेसमा विरासत फर्काउन अग्रसर कोइरालाको स्वभाव नेतृत्वका लागि कति सही, कति असही

२८ भदौ, काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसको १४ औँ महाधिवेशनमा सभापतिका प्रत्यासी बनेका नेपाली कांग्रेसका वरिष्ठ नेता डा. शेखर कोइरालाले पार्टीमा सभापतिका कारण विद्रोह हुने कुरा बारम्बार दोहोर्याइरहेका छन् । सत्ता गठबन्धनमा रहेका दलहरुसँग मिलेर चुनावमा जाने सभापति शेरबहादुर देउवाको चाहनाबाट पार्टीमा विद्रोह हुनसक्ने ठम्याई कोइरालाको छ । चुनावी अभियानमा जिल्ला दौडाहामा रहेका कोइरालाले एक सय सीटको बटमलाइन राखेर देउवामाथि दवाव दिइरहेका छन् ।

कोइरालाको यो दवावले प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका सभापति देउवालाई बेलाबेलामा अप्ठ्यारोसमेत पर्दै आएको छ । कोइरालाका कारण पार्टी व्यवस्थापनमा असहज भइरहेको महसुस देउवाले बेलाबेलामा सुनाउँदै पनि आएका छन् । सरकार सञ्चालन, गठबन्धनमै रहेका दलहरुको व्यवस्थापन र पार्टीमा बढिरहेका असन्तुष्टिहरुको पनि व्यवस्थापन गर्नुपर्ने जिम्मेवारी देउवामा छ ।

आगामी निर्वाचनमा कांग्रेसलाई पहिलो पार्टी बनाएर एकल सरकार बनाउने गरी गठबन्धनबाट सीट लिनुपर्ने कोइरालाको भनाइ हो । देउवाले पनि एकल बहुमतकै लागि गठबन्धनसँग मिलेर जानु परेको र यसमा पार्टीका सबैले नेताहरुले सहयोग गर्नुपर्ने बताइरहेका छन् । तर, कांग्रेसलाई एकल सरकार बनाउन सक्ने कुरामा कोइराला र देउवाबीच फरक मत छ । असोज २ र ३ गते समानुपातिक तर्फको बन्दसूची पेश गर्नुपर्ने छ । तर, अहिलेसम्म उम्मेदवारहरु कसरी छनोट गर्ने भन्ने टुंगो छैन् ।

उम्मेदवार चयनका लागि सभापति देउवाले संसदीय बोर्डसमेत बनाएका छैनन् । पार्टीमा आगामी निर्वाचनमा कांग्रेस कसरी जाने र कस्तो रणनीति अपनाउने भन्ने विषयमा न कोइरालाले प्रस्ताव गरेका छन न देउवाले । उनले आफु पक्षका नेताहसँग पनि चुनावी रणनीतिबारे छलफल चलाएका छैन् । कोइराला नेपाली कांग्रेसको ४० प्रतिशत नेता तथा कार्यकताका पनि नेता हुन् । उनलाई उनी पक्षका धेरै नेताहरुले पटकपटक समूहको साझा विचार लिएर अगाडि बढ्न सुझाव दिँदा आफुमात्रै एक्लै अगाडि जाने गरेको र कुरा सुन्नसमेत छाडेको भन्दै गुनासो गर्न थालेका छन् ।

यतिबेला निर्वाचनको माहोल भएकाले कोइरालालाई संस्थापनइतर समूहको नेताको रुपमा हेरिएको हो । तर, उनले सभापतिमा उम्मेदवारी दिएर देउवासँग प्रतिस्पर्धा गुर्नको कारण यतिमात्र थिएन र हैन पनि । उनी कांग्रेसमा गुमेको कोइराला विरासत फर्काएर कांग्रेसको नेतृत्वमा पुग्ने र कांग्रेसलाई अहिलेको स्थानबाट माथि उठाउने उदेश्य बोकेर नै सभापतिमा लडेका थिए । अहिले प्रश्न उनीमाथि पनि उठिरहेको छ । कांग्रेसको नेतृत्वमाथि प्रश्न उठाउँदै पार्टी विधि, विधान अनुसार नचलेको र सभापतिले सबैलाई समान व्यवहार नगरेको अरोप लगाउँदै आएका कोइरालले आफ्नै समूहका नेताहरुलाई समान व्यवहार गरेका छन् त ?

कोइराला १५ औँ महाधिवेशनमा सभापतिका लागि प्रवल दावेदार हुन् । यसका लागि उनले अहिलेबाटै उदार नेतृत्वको क्षवी बनाउनुपर्ने हो । तर, कोइरालामा त्यस्तो गुण नभएको उनी पक्षकै नेताहरुले बताउन थालेका छन् । उनले आफ्नै क्षेत्रका नेताहरुलाई पनि समान व्यवहार नगरेको आरोप लागिरहेको छ । गत स्थानीय निर्वाचनमा आफ्नो समूहकालाई टिकट दिलाउनसमेत कोइरालाले पहल नगरेको कुरा सहतमै आएकाे थियो । अहिले प्रदेश र प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनका लागि उम्मेवार छनोट गर्ने काम सुर भएको छ ।

टिकटमा पनि कोइरालाले ४० प्रतिशत हिस्सा मागेका छन् । उनको समूहमा रहेका टिकटका आकांक्षीहरु समूहगत भेला गराइ पार्टी नेतृत्वलाई दवाव दिनुपर्ने पक्षमा छन् । यसका लागि उनीसँग समय नै नपाएको कतिपय नेताहरुको गुनासो छ । उनले आफुले उठाउँदै आएका विषयलाई पनि सामूहिक रुपमा छलफल गराएका छैनन् । कोइरालाले कांग्रेसको गढमा गठबन्धनका नाममा अन्यलाई टिकट दिए पार्टीमा विद्रोह हुने कुरा उठाइरहेका छन् । यो आवाज सामूहिक रुपमा जानुपर्ने माग उनी पक्षीय नेताहरुको छ ।

कांग्रेसलाई युवा पार्टी बनाउन अवसरवादीहरूलाई यो निर्वाचनबाट पाखा लगाउनुपर्ने तथा पार्टी र विचार नबुझेका अवसरवादीहरू पैसाको बलमा अहिले सबै पार्टीमा हालिमुहाली जमाएकाले यस्तालाई पार्टीबाट लखेट्नुपर्ने भनिरहेका छन् । तर, यी भनाइहरु पनि सामुहिक रुपमा आउन सकेका छैनन् । उनी आफै प्रत्यक्षबाट चुनाव लड्दैछन् । यसपटक उनीमाथि घातप्रतिघाकाे सम्भावना पनि धेरै देखिएको छ ।

यतिबेला मोरङमा गुटगत राजनीति निकै चर्को छ । ३० वैशाखको स्थानीय चुनावमा पनि कांग्रेसको गुटगत राजनीतिको प्रभाव देखिएको थियो ।  ३० वैशाखको स्थानीय चुनावमा पनि कांग्रेसको गुटगत राजनीतिको प्रभाव देखिएको थियो । सुन्दर–हरैंचा नगरपालिकाको मेयरमा पार्टीका उम्मेदवार शिव ढकाललाई हराउन डा. शेखर समूह लागेको आरोप छ ।

पार्टी महाधिवेशनदेखि स्थानीय निर्वाचनसम्म कोइरालाको भूमिका ठिक भएन भन्नेहरु पनि धेरै छन् । अर्को गत स्थानीय निर्वाचनमा उनले गठबन्धनमा रहेका दलहरुलाई पनि चिढ्याएका छन् । उनी खुलेर गठबन्धनको विपक्षमा उभिए । उनी गठबन्धनबिरुद्ध सकृय नभएको भए नतिजा फरक आउने संस्थापन समूहको दाबी छ ।

अहिले गठबधनको खुलेर विरोध त गरेका छैनन्, तर गठबन्धन गर्दा कांग्रेसले प्रतिनिधिसभातर्फ कम्तिमा १०० सीट पाउनुपर्ने अडान उनको छ । यसले उनकै क्षेत्रमा माओवादी, जनता समाजवादी र एकीकृत समाजवादीका नेता कार्यकर्तालाई रुष्ट भएका छन् । यद्यपि कोइरालालाई अन्तरघात गरेर चुनाव हराउन सहज अवस्था भने छैन् । कांग्रेसको नेतृत्व लिन अग्रसर भएकाले पनि अहिले असयोग गर्नेहरुलाई अर्कोपटक उनले ठेगान लगाउने डर सबैलाई छ ।

अर्को यस क्षेत्रबाट कोइरालाले धेरै शिक्षा पनि लिइसकेका छन् । २०६४ को संविधानसभा निर्वाचनमा मोरङको तत्कालिन क्षेत्र नम्बर ७ मा तत्कालिन मधेशी जनअधिकार फोरम (लोकतान्त्रिक) का अध्यक्ष विजयकुमार गच्छदारसँग पाँच हजार १५५ मतले उनी पराजित भएका थिए । सुनसरी ३ बाट पनि निर्वाचित गच्छदारले मोरङ ७ छाडेपछि २०६५ चैत २८ मा भएको उपनिर्वाचनमा कांग्रेसबाट डा. कोइराला नै उम्मेदवार बनेर १२ हजार ७१ मतका साथ बिजयी भएका थिए ।

नयाँ संविधान जारी भएपछि मोरङको ९ निर्वाचन क्षेत्र ६ वटामा झारिएपछि २०७४ को प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा क्षेत्र नम्बर ६ बाट उठेका डा. कोइराला नेकपा एमालेका लालबाबु पण्डितसँग झिनो मतान्तरले पराजित भए । पण्डितले ३३ हजार ९४१ र निकटतम प्रतिद्वन्द्वी कोइरालाले ३३ हजार २६६ मत पाएका थिए । यो बेला पनि उनी हार्ने थिएन् । बढी आत्मविश्वास र घमण्डीपन बढेकै कारण उनी पराजित भएका हुन् ।

कोइरालाकाे व्यवहारबाट स्थानीय मतदातासमेत खुशी छैनन् । बाटोघाटो होस या अरु कुनैपनि काम हुन् । कोइरालासँग गुनासो गर्दा उल्टै हप्काउने गरेको गुनासो स्थानीयको छ । उनले चुनाव हारे पनि बरगाछी पश्चिमा केसलिया जाने रोडको मर्मत गर्न समेत पहल नगरेको गुनासो स्थानीयहरुले गरिरहेका छन् । जेहोस् कोइरालाका लागि निर्वाचन जित्नुमात्र ठूलो कुरा होइन । कांग्रेस नेतृत्वको दावी गरिरहेका उनले त्यही अनुसार नेतृत्व विकास गर्नुपर्ने माग कांग्रेसजनको हो ।