अमेरिकी डलरको भाउमा नयाँ रेकर्ड, नेपाली मुद्रा हालसम्मकै कमजाेर

११ असोज, काठमाडौं । विश्वभर प्रचलनमा रहेको अमेरिकी डलरको भाउ  मंगलबार उच्च विन्दुमा पुगेको छ । नेपाली मुद्रासँगको विनिमय दरमा यो अहिलेसम्मकै नयाँ रेकर्ड हो । डलरको भाउ बढ्दा नेपाली मुद्रा हालसम्मकै कम्जोर बनेको छ । अमेरिकी डलर स्थिर विनिमय दलमा नरहेकोले नेपाली मुद्रा समय समयमा अति कम्जोर अवस्थामा पुग्दै आएको छ ।

आज अमेरिकी डलरको भाउ हालसम्मकै उच्च भएको हो । नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार मंगलबार अमेरिकी डलर एकको खरिदमूल्य १३० रुपैयाँ ३० पैसा र बिक्रीमूल्य १३० रुपैयाँ ९० पैसा रहेको छ । विश्व बजारमा अमेरिकी डलरको माग बढेसँगै मूल्य उकालो लागेको हो । डलर बलियो भएसँगै नेपाली, पाकिस्तानी र श्रीलंकाली रुपैयाँ पनि कमजोर भएको छ भने पाउन्ड–युरो पनि कमजोर बनेको छ ।

मंगलबार युरोपियन युरो एकको खरिदमा १२५ रुपैयाँ ७४ पैसा र बिक्रीमा १२६ रुपैयाँ ३२ पैसा, युके पाउन्ड स्टर्लिङ एकको खरिदमा १३९ रुपैयाँ ८८ पैसा र बिक्रीमा १४० रुपैयाँ ५२ पैसा रहेको छ । डलरको भाउमा उच्चबृदी आउदा नेपाललाई रेमिट्यान्स र एफडीआईमा फाइदा हुने राष्ट्र बैंकको भनाई छ । डलर बढ्दा बाहिरबाट रेजिट्यान्स आउने क्रम बढेर जाने र एफडीआईमा पनि सकारात्मक प्रभाव पर्दछ भने भूक्तानी सन्तुलमा पनि सकारत्मक प्रभाव पार्ने नेपाल राष्ट्र बैंकको भनाइ छ ।

यसअघि शुक्रबार १२९.६८ रुपैयाँ (बिक्री दर) रहेको थियो । मंगबारको दर भने हालसम्मकै उच्च हो  । यसअघि गत साउन ५ मा एक अमेरिकी डलरको विनिमय दर १२८.२९ रुपैयाँ पुगेको थियो । त्यसपछि घट्न थालेको विनिमय दर गत साउन १८ मा १२६.२५ रुपैयाँसम्म झरेको थियो । त्यसयता डलरको भाउ फेरि उकालो लाग्न थालेको छ । सोही क्रममा शुक्रबारसम्म डलरको भाउ १२८.६८ रुपैयाँ पुगेको हो ।

अमेरिकी डलरको भाउ निरन्तर रूपमा उकालो लागेपछि नेपाली मुद्रा हालसम्मकै कमजोर बन्दै गएको छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार ०७८ असार मसान्तको तुलनामा ०७९ असारसम्म अमेरिकी डलरसँग नेपाली रुपैयाँ ७ प्रतिशतले अवमूल्यन भएको थियो । तर, ०७९ असार मसान्तको तुलनामा गत साउनमा अमेरिकी डलरसँग नेपाली रुपैयाँ ०.३ प्रतिशतले अधिमूल्यन भएको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ । अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा नेपाली रुपैयाँ ०.५ प्रतिशतले अधिमूल्यन भएको थियो ।

विश्वबजारमा डलरको माग बढिरहेकाले पनि त्यसको असरले भाउमा बृद्धि आएको हो । डलरको भाउ बढेपछि भारतीय रुपैयाँ भारु हुँदै नेपाली मुद्राको भाउ घटेको राष्ट्र बैंको दावी छ । नेपाली रुपैयाँ र भारतीय रुपैयाँबीचको विनिमय दर स्थिर छ । स्थिर विनिमय दरसँगै नेपालको कुल वैदेशिक व्यापारको ठूलो हिस्सा भारतमा निर्भर छ ।

यसले पनि भारुको विनिमय दर घटबढ भएपछि नेरु पनि प्रत्यक्ष प्रभावित बनाउँछ । बिहीबार साँझसम्म एक अमेरिकी डलरको विनिमय दर भारु ८०.८३ पुगेको छ । अमेरिकी डलरको तुलनामा भारु कमजोर भएको यो पनि हालसम्मकै उच्च हो  । डलर बलियो बन्दा नेपाललाई लाभ पनि बैकरहरु बताउँछन् । उनीहरुका अनुसार हालको अवस्थामा सबैभन्दा बढी फाइदा रेमिट्यान्स आप्रवाहमा पर्छ ।

डलर बलियो हुँदा एकातिर रेमिट्यान्स आप्रवाह (मुलुक भित्रिने रकम) बढ्छ भने अर्कोतिर रेमिट्यान्स पठाउनेको संख्या पनि तीव्र हुन्छ । डलर बढेको समयमा फाइदा पुग्ने भएकाले विदेशमा रहेका नेपालीले ठूलो मात्रामा रेमिट्यान्स पठाउँछन् । डलर बलियो हुँदा प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानी (एफडीआई) मा पनि सकारात्मक प्रभाव पार्छ । यसरी रेमिट्यान्स र एफडीआईमा आएको सुधारले मुलुकको भुक्तानी सन्तुलन बचतमा राख्न ठूलो मद्दत पुग्छ । नेपालले पर्यटन र निर्यातमा राम्रो सुधार गरेर पनि डलर बलियो हुनुको लाभ लिन सकिने अवस्था रहेपनि अहिले पर्यटक बढ्ने र निर्यात बढाउने सम्भावना पनि छैन ।

डलरको भाउ बढ्दा सबैभन्दा बढी नोक्सानी वस्तु तथा सेवाको आयातबापतको भुक्तानीमा हुन्छ । आयात बढ्दो गतिमा रहेकाले त्यसबापत भुक्तानी गर्नुपर्ने दायित्व पनि बढिरहेको छ । नेरु कमजोर हुँदा वैदेशिक ऋण लगानी भुक्तानीको दायित्व बढ्छ । विदेशबाट लिएको ऋणको साँवा ब्याज भुक्तानीका लागि पनि धेरै रकम तिर्नुपर्छ । विदेशमा औषधोपचार, अध्ययन, भ्रमणलगायतमा जानेहरूको लागत महँगो पर्छ । निरन्तर नेरु कमजोर बन्दै जाँदा भुक्तानी दायित्व बढ्ने मात्र नभएर स्वदेशी मुद्राप्रतिको विश्वासमा पनि कमी आउँछ ।