राजनीतिमा दलालीकरणको उपलब्धि ! तिहार नेताहरुको कस्तो, जनताको कस्तो ?

नेपालको दोस्रो ठूलो चाड तिहार । सांस्कृतिक र सद्भावका रुपमा यसको महत्व धेरै ठूलो छ । यसबेला लक्ष्मीपुूजादेखि अन्य विभिन्न धार्मिक अनुष्ठानसहित विशेष खानेकुरा र दाजुभाई तथा दिदीबहिनीलाई दिने उपहार किन्नेको भीड लाग्छ । लाग्दै आएको छ । प्रविधि र विकासका दृष्टिले कमजोर राष्ट्र नेपाल लोकतन्त्र आएपछि फड्को मार्नुपर्नेमा झन्झन् तल झर्दै गएपछि आमजनताको तिहार संकटको अवस्थामा पुगेको छ । रमझममा रौनक हराउँदै गएको छ ।

राजनीतिक दलहरुका चल्तापुर्जा नेताहरुको तिहार भने गुल्जार बन्दै गएको छ । उपभोग्य सामग्री र सेवा क्षेत्रको मूल्य आकाशिँदै जाँदा आमसर्वसाधारणले आफ्नो स्वाभाविक आम्दानीले खुसीसाथ तिहार मनाउने अवस्था छैन । राजनीति दलालीकरणमा चुर्लुम्म डुबेपछि नेताहरुको आय र जीवनस्तरले भने फड्को मारेको छ । यही दलालीकरणका कारण नेपालको व्यापार व्यवसाय सरकारको नियन्त्रणबाट बाहिर गएको छ । एक त उपभोग्य सामग्रीको मूल्य बढाइएको छ अर्को, उपभोक्ताको अनुहार हेरेर मूल्य तोकिन थालेको छ । सरकारले अघिल्ला वर्षहरुमा औपचारिकता निर्वाह गर्न बजार अनुगमन गरेको बताउँथ्यो । ठूला व्यापारीलाई पूर्वजानकारी गराएर अनुगमनमा निस्कन्थे कर्मचारी, अहिले त त्यही पनि कम्ती सुनियो । यस्तो अवस्थामा जनताले खुसीसाथ तिहार मानाउन सक्ने कुरा भएन तर नेताहरुलाई भने दलाल पुँजीकरण बढ्न गएकाले त्यसको प्रतिफलले गुल्जार बनिरहेको छ । व्यापारीको मूल्य चर्काउने सुवर्ण अवसर पनि यही नै हो ।

आमसर्वसाधारणलाई अर्थतन्त्रका अन्य विभिन्न सूचंकका बारेमा थाहा हुन्न । उनीहरुका लागि दैनिक उपभोग्य वस्तुको मूल्यहरु चमल, घ्यु, तेल, दाल, तरकारी, चिनी, आटा, मैदा, तरकारी, फलफूल जस्ता वस्तु, यातायातका साधनको भाडा, बालबच्चा पढ्ने विद्यालयको शुल्क, बिरामी हुँदा उपचार र औषधिका लागि तिर्नुपर्ने पैसामा चासो हुन्छ । यी क्षेत्रमा अहिले अत्यन्तै मूल्य बढेको छ । यी उपभोग्य सामग्रीको मूल्य राष्ट्र बैंकको तथ्यांकभन्दा धेरै बढी छ ।

राष्ट्र बैंकको तथ्यांकले पनि खाद्यवस्तुको मूल्य ८ प्रतिशतभन्दा बढेको देखाएको छ । औषतमा यति देखाए पनि उसैको तथ्यांक अनुसार यी सबैको मूल्य १० प्रतिशतभन्दा धेरै बढी छ । अब भनौं, तिहारका लागि चाहिने घ्यु, तेल, चिनी, गहुँको आटा, मैदा महँगिएपछि तिहारका लागि बनाइने मिठाइँ महँगो हुने नै भयो, अझ बजारमा बनिबनाउन किन्दा त्यसभन्दा धेरै महँगो पर्छ । टीका लगाउन जाँदा यातायातका साधन प्रयोग गर्दा त्यसको भाडा लगभग २४ प्रतिशत बढी तिर्नुपर्ने भएको छ । अझ दशैं, तिहारमा सवारीसाधनका कामदारहरुले अरु थपेर भाडा लिने गरेका छन् । उता तिहारमा उपहार दिने सामग्रीको मूल्य पनि भारी मात्रामा बढ्न गएको छ । यस्तो अवस्थामा निम्न वर्ग र मध्यम वर्गलाई तिहार मनाउन कति गाह्रो होला ? सजिलै अनुमान गर्न सकिन्छ ।

नेपालमा खुला आर्थिक व्यवस्था अगाडि बढिरहेको छ । यसले निजी क्षेत्रलाई लगानीको वातावरण बढाए पनि पछिल्लो समय राजनीतिक क्षेत्र कमजोर र पार्टीगत र व्यक्तिगत लाभमा लागेपछि दलाल पुँजीपतिहरुको प्रवेश हुन पुग्यो । कर्मचारी र राजनीतिक नेतृत्व कमिसनबिना कुनै पनि काम अगाडि नबढाउने अवस्थामा पुगेपछि टाठाबाठा पुँजीपतिहरु पनि बीचौलियाको काम गर्न थाले । उनीहरुले पनि त्यस्तै किसिमका योजना लैजाने, कमिसन दिएर ठूलो लाभ हुने काम गर्न थाले । यस्तो अवस्थामा कुनै न कुनै रुपमा चल्तापुर्जा राजनीतिज्ञहरुलाई कुनै न कुनै क्षेत्रबाट कमिसन आइरहने बाटो बन्न गएको छ । यस्ता नेताहरुलाई के तिहार पर्व के अरु सबै समान हुने अवस्था बन्न गएको छ । जनतालाई भने मारै मार ।

आगामी निर्वाचनमा यस्तो दलालीकरणमा गएको राजनीति सुधार्ने गरी जनताले भोट देलान् ? भोट पनि कसलाई दिएर सुधार्ने अवस्था आउला ? केही स्वतन्त्रलाई जिताएर पनि राज्यसंयन्त्रको दलालीकरणको जालो चुँडिन कठिन छ । अहिलेसम्मको अवस्थालाई हेर्दा सरकार वरिपरि रहिरहने ठूला दलहरुको विकल्पमा कुनै पनि शक्ति सशक्त रुपमा तयार भएको देखिएको छैन । हामी विकल्प हौं भन्नेहरु पनि हर समय सक्रिय भएर राज्यसंयन्त्रबाट भएका गल्ती, कमजोरीको सशक्त विरोध गर्न सकेको देखिन्न । स्वतन्त्रहरुको अवस्था पनि यस्तै देखिएको छ ।

यदि सरकार बाहिरका दलहरु र स्वतन्त्र नेताहरुले भ्रष्टाचारको खोजी, सशक्त विरोध, दलालीकरणको पहिचान र विरोध, संस्थागत घोटालाको निरुपण र विरोध गर्न सक्ने हो भने सरकारले गलत काम गर्नै सक्दैनन् । सरकारबाहिरका राजनीतिक चेत भएकाहरुबाट त्यस्ता काम हुनै सकेका छैनन् । सबैभन्दा राम्रो उपाय के छ भने दलहरुभित्रका केही गरौं भन्ने, भ्रष्ट प्रवृत्तिको विरोध, सुशासनको धारणा राख्ने स्वच्छ छवि भएका र सत्ताको वरिपरि रिंग्न नचाहने पढेलेखेका युवा नेताहरुलाई जिताउने हो भने उनीहरुको सक्रियता बढ्न सक्छ । त्यसमा सरकारबाहिरका आफूलाई वैकल्पिक शक्ति ठान्ने दलहरु र स्वतन्त्रहरु जिते पनि हारे पनि यस्ता कुरामा सचेत भएर लागे यो दलालीकरण हट्दै जाने निश्चित छ । यस्तो अवस्थामा मात्रै नेता र जनताका पर्व एक समानका हुनेछन् ।