राजनीतिको रडाकोः राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीमा छिनाझप्टी, जनताको भावना र चाहना के ?

निर्वाचनको परिणाम आएसँगै नेपालको राजनीतिमा रडाको मच्चिन थालेको छ । जनचाहना पुराना दलहरु कांग्रेस, एमाले तथा माओवादी केन्द्र, जनता समाजवादी, एकीकृत समाजवादी जस्ता पुराना दलहरुलाई सच्चिऊ, पुराना राजनीतिक तिग्डम छाड, सक्षम युवाहरुलाई नेतृत्वमा ल्याऊ भनेर भोटद्वारा सन्देश दिए । चाहे जसले जेजस्ता गठबन्धन गरे पनि, जेजस्ता गफ र आश्वासन बाँडे पनि उनीहरुलाई खुम्च्याइदिए । अर्को, नयाँ दलहरु र तिनका विशेष परिवर्तनका नारा दिने नेतालाई अब संसद हेर, सत्ता हेर र गलत, सही के हुन्छ त्यसको खबरदारी गर ।

सुशासन, योजना कार्यान्वयन, जनजीविकाका लागि संसद र सरकारले के गर्नुपर्छ त्यो कुरा गरी देखाऊ भनेर मत दिए । ठूला र पहिलेदेखि स्थापित हौं भन्ने दलका नेताहरुले यसलाई मनन गर्नुको साटो राष्ट्रपति मेरै दलले पाउनुपर्छ भन्ने तथा राजनीतिमा हिँडिरहेका तर राष्ट्रको हितमा वा दलको सिद्धान्तमै पनि कुनै विशेष भूमिका नभएका नेताहरु राष्ट्रपति मै बन्नुपर्छ भन्दै दौडिरहेका छन् । यति मात्रै होइन गठबन्धनलाई गलाउन र सत्ताको मोलमोलाइ गर्न अर्कै गठबन्धनसँग चोचोमाचो मिलाउँदैछन् । यसले उही २०५२ पछिको राजनीतिक फोहरी खेलको झल्को दिँदैछ, जसले नेपालको राजनीतिको मूल्यमान्यतालाई पतनको बाटोमा डोर्ययो । दल र नेताहरुको यो रवैयालाई जनताले कसरी लिने होलान् ?

ठूला दलका शीर्ष नेताहरुले आआफ्ना निर्वाचन क्षेत्रबाट निर्वाचन जिते तर उनीहरुप्रति आमजनआस्था भने डरलाग्दो रुपमा खस्कँदो छ । उनीहरुका सहयोगी र सल्लाकारहरुले निर्वाचन हारेका छन्, सांसदको संख्या जति होस् उनीहरुको साख गिर्दै गएको स्पष्ट देख्न सकिन्छ । ती दलका सभापति वा अध्यक्षहरुले सरकार हाँकेको आमजनताले देख्न चाहेका छैनन् । यी दलको दोस्रो तहका नेताहरु जो राष्ट्रपति मैले पाउनुपर्छ भनेर दौडिरहेका छन्, मन्त्री मैले नै पाउनुपर्छ भन्नेछन्, यो मन्त्रालय मलाई भन्नेछन् ।

तिनीहरुप्रति पनि जनताको सम्मान हटिसकेको छ । सधैं सत्ताको कुनै न कुनै पद लिने तर सो पदको श्रीवृद्धि अर्थात् व्यवस्थित गरेर लैजालानुको साटो झन् झन् विक्रित बनाउने नेताहरु राष्ट्रपतिजस्तो गरिमामय पदमा जान खोज्नु नै लाजमर्नु कुरा हो । त्यस्ता ब्यक्ति यस्ता गरिमामय पदमा लैजान हुन्न भन्ने जनताको चाहना छ । यही चाहनालाई बुझेका राजनीतिका खेलाडी तर न्यायदेखि अन्य क्षेत्रमा रहेर काम गरेका, राजनीतिक अव्यस्थाका खेलाडीहरु राष्ट्रपतिको डौडमा देखिन थालेका छन् । गैरराजनीतिक वा राजनीतिक व्यक्ति जो सधैं राष्ट्रको हितमा लागे, जसको गौरव गर्न लायक क्षमता पनि छ त्यस्ता व्यक्ति राष्ट्रपति पदमा पुगेर सो पदको गरिमा बढाऊन् भन्ने जनताको चाहनाविपरीत व्यक्तिको छनोट भए के हुन्छ ? राजनीतिक व्यक्तिप्रति नै चरम घृणा फैलनेछ । यसलाई ठूला तथा जिम्मेवार राजनीतिक दलहरुले ख्याल गर्ने कि नगर्ने ?

संविधानलाई काम नलाग्ने अवस्थामा पुर्याएर २०४७ को संविधानको अवस्थामा पुर्याए भनेर केपी ओलीको विरोध गर्दै तत्कालील नेकपा पार्टी फुटाई कांग्रेससँग गठबन्धन गरेर सरकारमा गएको माओवादी केन्द्र अहिले पुनः एमालेका अध्यक्ष केपी ओलीसँग सहकार्य गर्ने प्रयास गर्दैछ । सो दलका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले अहिलेको घट्दै गएको सानो जनमतलाई सरकार निर्माण र विघटनमा स्ट्राइकरका रुपमा उपयोग गर्न चाहेका छन् । उनले अहिले एमालेसँग मिल्न सकिने भन्दै एकातिर ओलीसँग वार्तामा नेतालाई खटाएका छन् भने अर्कातिर कांग्रेससँग ठूला पदको मोलमोलाइ गर्दैछन् । माओवादी दल र उनको सिद्धान्त के ? पहिलेकै जस्तो परम्परागत संसदीय व्यवस्था चाहेका हुन् ? क्रोनिक पुँजीवादमा रमाउन चाहेका हुन् ? त्यसो हो भने त्यत्रो विद्रोही युद्ध किन गरियो ? त्यति ठूलो जनधनको क्षति किन गराइयो ? जनतालाई उत्तर दिनु पर्दैन ?

गतनिर्वाचनमा पहिलो दलको रुपमा कांग्रेस अगाडि आयो । दोस्रो दलका रुपमा एमाले आयो । काकताली मिलाउन सके एमालेले सरकार चलाउने अवस्थामा पुग्ला नत्र सामान्य रुपमा कांग्रेसकै पोल्टामा सरकार पर्ने अंकगणित छ । सत्ता गठबन्धन अहिलेसम्म कायम रहेकाले कांग्रेसको सम्भावना बढी रहेको हो तर कांग्रेसले यो अवसर पाउने मात्रै होइन गम्भीर संकटको भूमरीमा रोमल्लिने सम्भावना पनि त्यत्तिकै छ । एक त ज्योतिशको भविष्यवाणीमा विश्वास गर्ने र अति महत्वाकांक्षी कांग्रेस सभापतिले प्रधानमन्त्री छाड्ने छैनन् । ०५२ सालदेखि सत्ता र त्यसको वरिपरि रमाइरहेका देउवालाई आमजनताले शिष्ट राजनीतिक संस्कार तयार गर्ने नभई सत्ताका लागि अति सम्झौतापरस्त, राम्रो नभएर आफ्ना मान्छेलाई सधैं च्याप्ने, दूरदृष्टि नभएका एउटा खोक्रो राजनीतिज्ञका रुपमा हेर्छन् । उनीबाट न राष्ट्रको विकास हुन्छ न राजनीतिक संस्कार बस्छ भन्ने मान्यता राख्छन् ।

कांग्रेसले अरु योग्य व्यक्तिलाई अगाडि नसारेर देउवालाई नै प्रधानमन्त्री बनायो भने कांग्रेसप्रति जनताको मन कुँडिने निश्चित छ । यसले कांग्रेसलाई उठ्नै नसक्ने गरी तल गिराउन सक्छ । एमालेको लोकप्रिय जनमत बढी देखिए पनि, प्रत्यक्षमा जति सिट पाए पनि एमाले र ओलीको नेतृत्वलाई जनताले खुसीसाथ स्वीकारेको देखिन्न । ओलीलाई सिद्धान्तदेखि कर्ता, धर्ता सबै देख्ने ठूला मनिएका नेताहरुलाई जनताले हराइदिए । सांसदको संख्या त आएको छ तर क्षमता र गुणस्तर छैन । यस्तो अवस्थामा एमालेले आफूलाई गम्भीर रुपमा समीक्षा गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ । आफूलाई समीक्षा नगरेर माओवादीलाई हरियो घाँस देखाउने, अरु दललाई पनि पदको लोभ देखाएर सरकार बनाए जनता खुसी हुने छैनन् । सिद्धान्त र नैतिकताविहीन नेतृत्व र सरकार जनताको चुनावमा पर्ने छैनन् । एमलेले अहिले जुन रवैया अपनाइरहेको छ यस्तो अवस्थामा न क्रोनिक अर्थराजनीतिमा सुधार हुनेछ न दलाल राजनीतिमा सुधार हुनेछ ।

नयाँ रुपमा उदाएका दलहरुले पनि आफूलाई जनताले पत्याए, अब अर्को पटक ठूलो जनमत लिएर ठूला दलहरुलाई पल्टा ख्वाइन्छ भन्ने भ्रम नराखे हुन्छ । जनताले दल तथा नेताहरुको क्षमता अनुसार काम र परिणाम खोजेका छन् । नयाँ दलका नेताहरुले सैद्धान्तिक रुपमा स्पष्ट, दूरदृष्टिसहितको काम, विशेष संस्कारसहितको राजनीतिको सुरुवात तथा संसद वा सरकार दुवैमा रचनात्मक भूमिका निर्वाह गर्न नसके आउँदो निर्वाचनमा जनताले पत्याउने छैनन् । नयाँ दलले राखेका सबै शर्त अन्य दलले मान्ने छैनन्, कतिपय शर्त परीक्षणमा कमजोर बन्न पनि सक्छन् तर सुझबुझसहित विशेष संस्कारका साथ अगाडि बढे वर्तमान राजनीतिका विक्रित पक्षलाई हटाउन सकिन्छ । आफ्नो कुरा मात्रै सबै हो, अरु खत्तम हुन् भन्ने दम्भ पालियो भने जनताले बुझेकै छन्, जानेकै छन्, मौका आउँदा खसाल्न कुनै बेर लाग्ने छैन । यो देखिएकै छ ।