माओवाद छाडेर नीतिहीन अवसरवादमा आइपुगेका प्रधानमन्त्री प्रचण्ड !

१२ पुष, काठमाडौं । पदीय भागबण्डामा भनेअनुसार नभएपछि नेपाली कांग्रेससँगको सहयात्रा तोडेर एमालेको सहयोगमा तेस्रो पटक प्रधानमन्त्री बनेका नेकपा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को राजनीतिक चरित्रमाथि फेरी टिकाटिप्पणी सुरु भएका छन् ।गत मंसिरमा सम्पन्न आम निर्वाचनको मतपरिणामले एकल सरकारका लागि कुनै दलले पनि जनमत नपाएपछि तेस्रो शक्तिका रुपमा आएको माओवादी सत्ता चलखेलको केन्द्रविन्दुमा रहन पुग्यो ।

जनमतले उनलाई प्रधानमन्त्री बन्ने हैसियत नदिएपनि उनी बिना सरकार नबन्ने अवस्था आएपछि यो अवसरको भरपुर उपयोग गर्न सफल पनि भएका छन् । प्रधानमन्त्रीकै लागि तीनै तहका निर्वाचनमा साथ दिएको कांग्रेसलाई घर न घाटको अवस्थामा छाडेर उनी पुनः एमालेको शरणमा पुगे । दुई दिन अघिसम्म प्रचण्डका लागि नेकपा एमाले र त्यसका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली वर्गसत्रु बराबर थिए । तर, उसैको साहारामा उनी प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भइसकेका छन् ।

सत्ता रोहणका लागि प्रचण्डले कुनै पनि विषय बस्तुलाई बाँकी राखेनन् । जुन कुराले राजनीतिककर्मीको परिचय खुलाउँछ । अहिलेसम्म उनले राजनीतिमा आफूलाई गतिशील राजनीतिककर्मीको रुपमा व्याख्या गर्दै आफ्नो वास्तविक स्वरुपलाई लुकाउँदै आएका थिए । त्यो रुपमा पनि यतिबेला उदाङ्गिएको टिप्पणी राजनीतिक विश्लेषहरुको छ । नेपाली राजनीतिमा प्रचण्डलाई अस्थिर राजनीतिज्ञको रूपमा विश्लेषण गर्ने चलन पनि अब पुरानो हुँदै अवसरको राजनीतिका पर्यायको रुपमा प्रचण्ड आइपुगेका छन् ।

कतिपयले त उनलाई राजनैतिक सिद्धान्त, दिशा, लक्ष्य, उद्देश्य र नैतिकतामा बाध्नसमेत छाडेको बताउँछन् । नेपाली राजनीतिमा राजनेताहरुको अडान, नीति र चरित्रको वर्णन गर्नुपर्दा नवनियुक्त प्रधानमन्त्री प्रचण्डमा आइपुगेपछि अलमलिन्छन नेपाली लेखकहरु पनि । प्रचण्ड माओवादीका पार्टी अध्यक्ष हुन, यसैका आधारमा देशको प्रधानमन्त्री बनेका छन् । यद्यपि उनलाई स्थिरता र राजनैतिक अडानमा कसैले पनि विश्वास गर्दैनन् । प्रचण्ड प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भए लगत्तै राष्ट्रिय जनमोर्चाका अध्यक्ष चित्रबहादुर केसीले प्रचण्ड हद दर्जाको अवसरवादी भएको टिप्पणी गरेका छन ।

जम्मा ३२ सीट जितेको माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष दाहाल प्रधानमन्त्री बन्नु ४ मंसिरको निर्वाचनमा व्यक्त जनादेशको अपमान भएको केसीको भनाइ छ । गठबन्धनका तर्फबाट प्रधानमन्त्री पद नपाएको हुनाले प्रचण्डले आफ्नो नेतृत्वमा सरकार बनाउनका लागि एमालेसित साँठगाँठ गर्नु सिद्धान्तहीन, अराजनीतिक र हद दर्जाको अवसरवादी कार्य भएको उनको टिप्पणी छ । उनीमाथि धेरै टिप्पणीकारहरुका टिप्पणी सामाजिक सञ्जालमा छरपस्ट छन् । पार्टीको मुलधारबाट अलग भएका पूर्व माओवादीका एक नेता भन्छन, ‘दश वर्षे जनयुद्धदेखि अहिलेसम्म आइपुग्दा प्रचण्डले आफुअनुकुल स्वार्थको अवसरलाई मात्र अवलम्बन गरेका छन । अवसर प्राप्त गर्नका लागि उनी हरेक कुराको बलिदानी दिन सक्छन् ।’

बृहत शान्ति सम्झौतापछि २०६४ सालको निर्वाचनमा मुलुकको जनमतले माओवादीलाई सबैभन्दा ठूलो पार्टी बनायो । तर, त्यसको भार प्रचण्डले थेग्न सकेनन् । त्यो बेला उनले अवसरलाई भन्दा अहंमलाई प्रयोगमा ल्याए । फलतः प्रधानसेनापति रुक्माङगत कटुवाल उनको सत्ता बर्हिगमनको कारक बने । यसपछि अनेक आरोह अवरोह पार गर्दै गर्दा उनी अस्थिर राजनीतिका पात्रको रुपमा चिनिन पगे । अहिले सत्ता गठबन्धनको साथ लिएर चुनावमा गए । गठबन्धन बिना निर्वाचनमा गएका भए प्रचण्डकै जित निश्चित थिएन । अरु १७ सीटको कल्पना सायद उनैले पनि गर्ने थिएनन् होला ।

कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धनमै रहँदा पनि प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बन्ने बाटो रोकिएको थिएन् । केहीले प्रचण्ड प्रधानमन्त्री पद नपाए गठबन्धन छोड्न सक्ने आँकलनहरू पनि गरेकै हुन । कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धनमै रहँदा समयले प्रचण्डलाई विगतका गल्ती सुधार्ने अवसर पनि प्रशस्तै दिएको हो । तर, उनले यसको पर्वाह गरेनन् । नेपाली राजनीतिको अस्थिर पात्रको रूपमा प्रचण्डलाई चित्रित गर्ने उनका विरोधीहरूलाई पनि देखाउने अवसर गुमाउँदा उनको नैतिकता मै प्रश्न उठेको छ ।

२०७७ पुस ५ गते तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले असंवैधानिक रूपमा संसद विघटन गरेपछि प्रचण्डकै पहलमा अहिलेको गठबन्धन बनेको थियो । राजनैतिक मूल्यमान्यतालाई नेपाली कांग्रेसले त्याग गर्दै ओलीसँगै चुनावमा होमिएको भए नेपाली कांग्रेसले बहुमत पाउने निश्चित थियो । तर, त्यससँगै निश्चयनै प्रचण्ड र माधव नेपाल तथा झलनाथ खनाल जस्ता नेताहरूको राजनैतिक भविष्य पनि ठूलो चुनौतिपूर्ण अवस्थामा पुगेको थियो । तर, संविधानको सैद्धान्तिक मर्म र दलगत स्थायित्वको लागि गठबन्धन बनाएर नेपाली कांग्रेस सरकार सञ्चालन गरेर मुलुकलाई मध्यावधि चुनावबाट बचाउने दुरगामी पहल गर्याे । यसको मुख्य जस पाउने अवस्थामै प्रचण्डले बाटो मोडे ।

प्रचण्डका लागि सहज र कार्यकाल विभाजन गरेर देउवासँग रहनु नै उनका लागि हितकर थियो । राजनीतिप्रति जनताले विश्वास गर्थे । उनी प्रति अरु राजनीतिक दलको भरोसा पनि बढ्ने थियो । प्रचण्डलाई २०७२ मा ओलीले धोका दिँदा कांग्रेसले साहारा दिँदै तत्कालिन प्रधानमन्त्री देउवाले सहमति अनुसार नै पहिला प्रचण्डलाई नै प्रधानमन्त्री बनाएका थिए । अहिले पनि त्यो अवसर थियो । पहिले देउवालाई प्रधानमन्त्री बन्न दिएर त्यसपछि प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बन्दा पनि मुलुकको वेहित हुने अवस्था थिएन । यसले पनि प्रचण्ड चारित्रिक नेताका रुपमा हाेइन चरित्रहीन नेताका रुपमा गनिन पुगे ।

साच्चै नेता हुने उनको चाहना भए उनीसँग माओवादी सशस्त्र जनयुद्धको आफ्नै इतिहास थियो । शान्ति सम्झौताका एकमात्र जीवित हस्ताक्षरकर्ता पनि उनी मात्रै थिए । त्यो समयमा उनले राम्रै खतरा मोलेर राजनीतिलाई अघि बढाएका थिए । मुलुकलाई गणतन्त्रमा लगेर जनताको शासनमाथि दरबारको खतरा सधैँका लागि अन्त्य गराउने स्वर्ण इतिहास उनैकै अगाडीबाट विलय हुँदै गएको छ । उनले माओवाद छाडेर अवसरवादलाई प्रथमिकता दिएको चर्चा उनकै पार्टीमा चलिरहेको छ ।

हुन त राजनीतिको उच्चतम् बिन्दु नै सत्ता हो । तर, राजनीतिज्ञले सत्ता नै सबथोक ठान्नु गलत हुन्छ । सत्तालाई सबथोक ठानेर इमान-जमान गुमाउँदै जाँदा राजनीतिले देशलाई ठीक दिशावोध गर्न नसक्ने मात्र हैन राजनेतासमेत जनताबाट स्खलित हुन्छ । अहिले प्रचण्डमा त्यस्तै प्रवृत्ति हावी छ । आम निर्वाचनहरूमा कुनै पनि दलले सरकार गठन र सञ्चालनका लागि आवश्यक बहुमत पाउन सकिरहेका छैनन् । त्यसैले, लामो समयदेखि ‘हङ पार्लियामेन्ट’ को अभ्यास हुँदै आएको हो । यसपटक पनि त्यस्तै भयो ।

यसपटकको जनमत अधिक जोखिमयुक्त छ । त्यसैले गठबन्धनले नै सरकार बनाउनुपर्छ भन्ने आवाज उठेको हो । गठबन्धनको सरकार बनाउने र टिकाउने सन्दर्भमा प्रचण्डले विशेष भूमिका खेल्नुपर्ने माग आम जनताको थियो । तर, स्वार्थकै आधारमा प्रचण्डले गल्ती दोहोर्याए । निर्वाचनको पूर्वसन्ध्यामा नै नेकपा माओवादी तेस्रो र निर्णायक दल बन्ने अनुमान गरिएको थियो । जनमतले माओवादीलाई तेस्रो र निर्णायक नै पनि बनायो । तर, प्रचण्डको अस्थिर स्वभावले अवलम्बन गर्ने नीतिमा निर्भर गराउन सकेन ।

पहिलो दल नेपाली कांग्रेस र दोस्रो दल नेकपा एमाले दुवैका लागि सरकार गठनमा माओवादी निर्णायक थियो । यसको अर्थ माओवादीको जे पनि गर्न मिल्छ भन्ने थिए । माओवादीले पाएको जनमत सरकारको नेतृत्व गर्ने नभएर सरकार गठन गर्ने म्यान्डेट पाएका दलको सारथी बन्ने थियो । तर, प्रचण्डको प्रधानमन्त्री चाहना नै अस्थिर राजनीतिको थप कारण बन्यो । अब प्रचण्ड त बनेका छन । तर, पहिलेको जस्तो यो गठबन्धन सरकार अगाडी जान सहज छैन् । सरकार गठन नहँदै संविधान मिचिएका विषयहरु आएका छन् । सात दल मिलेर प्रचण्डकै नेतृत्वमा सरकार गठन हुनु नराम्रो होइन । तर, परिस्थिति त्यस्तो देखिन्न । यो गठबन्धनबाट प्रचण्डको नेतृत्वमा सरकार सहज जाने देखिन्न । अब प्रचण्ड सहजै पछि हट्ने सम्भावना हुँदैन् ।

उनकै पहलमा सत्ता गठबन्धन निहीत स्वार्थ पूरा गर्नका लागि मात्र बनेको थिएन् । ओली प्रतिगमन परास्त गर्न बनेको गठबन्धनको उद्देश्य एउटा मात्रै पुरा भएको थियो । यस अर्थमा प्रचण्डकै स्वार्थमा वर्तमान सत्ता गठबन्धन टुट्नु भनेको जनमतको निर्देशित मतविपरित प्रचण्ड जानु हो । उनको सत्ता सहकार्यमा धार्मिक अतिवादी तथा राजावादी शक्ति राप्रपा संलग्न छ । अनपेक्षित रूपमा उदाएको शक्ति राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीलाई उपप्रधानसहित गृहमन्त्री दिनुले पनि प्रचण्डले यो सरकारलाई दुई वर्षसम्म पुर्याउनका श‌का गर्न थालिएको छ ।

अहिलेको एमाले–माओवादी सहकार्य सम्भावित खतराको संकेत हो । अहिलेकै अवस्थामा एमाले–माओवादीबीच सैद्धान्तिक, वैचारिक सहमतिको सम्भावना छैन । सहकार्य केवल त्ता स्वार्थ पूरा गर्नकै लागि मात्र भएको देखिन्छ । एमाले अध्यक्ष ओलीले प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री बनाउने र प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बन्नुमा अकै रहस्य लुकेको धेरैको अनुमान छ ।

अन्त्यमा प्रचण्डले अर्को कुरा के पनि बुझ्न आवश्यक छ भने–ओली अनेक जुक्ति लगाएर अन्य कम्युनिष्ट शक्तिलाई कमजोर बनाउन चाहिरहेका छन् । यसै सन्दर्भमा ओली वर्तमान सत्ता गठबन्धनबाट कम्युनिष्ट शक्तिलाई अलग्याएर सत्ताविहीन बनाउन चाहेका थिए । तर, समय ढिला भयो । कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धन शनिवार भंग भएको भए ओली रणनीतिअनुसार प्रचण्ड प्रधानमन्त्रीमा हैन सडक रहने थिए ।