आत्मसमीक्षा बिनै शेखर समूहलाई पेलेर जाने रणनीतिमा देउवा

१८ पुष, काठमाडौं । सभापति शेरबहादुर देउवाले पुष २२ गतेदेखि सुरु हुने नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय समिति बैठकमा आफ्नै कारण पार्टीले भोग्नु परेको राजनीतिक दुर्घटनाबारे गलेर आत्मसमीक्षा समेत नगर्ने रणनीति बनाएका छन् । केन्द्रीय समितिको बैठकमा पेस गर्न संस्थापन इतरसमूहले बनाइरहेको एजेण्डाबारे पनि देउवाले तत्काल ध्यान नदिने संकेत गरेका छन् । बैठकमा सभापतिको तर्फबाट पेस हुने विषयहरुको ड्राफ्ट अहिले धुम्बाराहीमा बनिरहेको छ ।

राज्यसत्ताका सबै पदबाट विमुख हुँदाको असन्तुष्टि साम्य पार्न देउवाले गल्ती स्वीकार गरेर आत्मसमीक्षा गर्ने विश्वास इतरसमूहको थियो । तर, धुम्बाराहीस्थित देउवा निवासमा नीति महाधिवेशनलाई समेत धकेलेर केन्द्रदेखि तल्लो तहसम्म पेलेर नै जाने रणनीति बनिरहेको छ । देउवाको आगामी कार्यदिशा बारेको ड्राफ्ट बनाउने टीमबाट नेता विमलेन्द्र निधि बाहिरिएका छन भने बालकृष्ण खाँणाको प्रवेश भएको छ ।

धुम्बाराही सरेदेखि देउवाको टोली आत्मरक्षाका लागि निरन्तर तयारीमा जुटिरहेको छ भने डा. शेखर कोइरालाले नेतृत्व गरेको इतरसमूहले एकपटक सामान्य छलफलबाहेक बैठकमा कसरी प्रस्तुत हुने भन्ने समूहको साझा धारणसमेत बनाएको छैन् । कोइराला गृहनगर विराटनगरतिरै कार्यक्रममा व्यस्त छन् । यता, महामन्त्री गगन थापाको पनि बैठकमा लाने एजेण्डाबारे एक्लो तयारी छ । महामन्त्रीद्वयले समान एजेण्डा पेस गर्ने बुझिएको छ ।

अहिले कांग्रेस वृतमा कमीकमजोरीको आत्मसमीक्षासहित नीति र विशेष महाधिवेशनको माग तीब्र रुपमा उठेको छ । विशेष महाधिवेशनका विषयमा कोइराला बोलिसेकका छैनन भने उनको जोड विशेषमा भन्दा नीति महाधिवेशनमा बढी केन्द्रित छ । आफु पक्षका महाधिवेशन प्रतिनिधिदेखि जिल्ला सभापतिसम्मकालाई भेला गरेर निर्णय लिने भनिएपनि अहिलेसम्म त्यसको तयारी भएको छैन् । उता, सभापति देउवाले भने प्रदेशस्तरसम्म संस्थापन समूह विपरित हुने गतिविधिको प्रतिवाद गर्न सर्कुलर पठाइसकेको बताइन्छ । प्रदेशमा पनि देउवाकै समूह बलियो देखिएको छ ।

सभापति देउवाले प्रधानमन्त्री पदको स्वार्थ नछाड्दा कांग्रेस राज्यसत्ताका सबै पदबाट विमुख बन्न पुगेको भन्दै नेता तथा कार्यकर्ताबाट असन्तुष्टि व्यक्त भइरहेका बेला महामन्त्रीद्वय गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्माले तत्काल नीति महाधिवेशन गर्नुपर्ने माग अघि सार्ने बुझिएको छ । महामन्त्रीद्वयले पुस २२ बाट हुने पार्टीको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमै नीति महाधिवेशनको मिति र स्थान तोक्न जोड दिने बताइएको छ । तर, यसमा कस्तो तयारी भइरहेको छ र देउवाले नमानेको खण्डमा कसरी अगाडी जाने भन्ने कुनै रणनीति देखिएको छैन् ।

बैठकमा आम कार्यकर्ताले उठाएका विषयमा कडा अडान नलिए इतरसमूहलाई नै हानी हुने आंकलन पनि गरिँदैछ । आम कांग्रेस कार्यकर्ताले पार्टी सभापति देउवा नेतृत्व कौशल देखाउन अक्षम भएको अरोप लगाइरहेका छन् । तमाम असहमतिका बाबजुद पनि लोकतन्त्र, संविधान र शासन प्रणालीका निम्ति स्थानीय तह, प्रदेश र प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा गठबन्धनको पक्षमा लाग्न कार्यकतालाई दवाव दिइएको उनीहरुको बुझाइ छ ।

हँसिया हथौडामा भोट हालेर जिताउन लगाइएको र निर्वाचनपछि प्रचण्डलाई पहिलो प्रधानमन्त्री बनाउन सहमति गरेर पार्टीका नेताहरुलाई थाहा नदिई प्रधानमन्त्री आफैंलाई चाहिन्छ भन्दै सभापतिले अतिवादी चिन्तन देखाएको आम कांग्रेस कार्यकताको ठहर छ । पार्टीको संस्थापन पक्षले यति ठूलो राजनीतिक दुर्घटनालाई पनि सामान्यीकरण गर्ने प्रयास गरिरहँदा पनि इतरसमूहको तयारी भने फितलो नै छ । आम कार्यकर्ताको भावना अनुसार नेतृत्व परिवर्तनको प्रयत्न सार्थक तुल्याउने हो भने इतरसमुह तात्नै पर्छ ।

अहिले धेरैले केन्द्रीय समिति बैठक कुरिरहेका छन् । केन्द्रीय समितिमा यो विषयलाई कसरी उठाइन्छ भन्ने जिज्ञासा सबैमा छ । भएका गल्ती–कमजोरीका कारण गठबन्धन जोगाउन सकिएन भनेर सभापतिले आत्मसमीक्षा नगरे विशेष महाधिवेशनको विकल्प नहुने र पार्टीको विधानले गरेको व्यवस्था अनुसार खास निर्णयमा पुग्न विशेष महाधिवेशन नै चाहिन्छ, साे माग बैठकमा कसरी प्रस्तुत हुन्छ यो पनि नेताहरुमै निर्भर रहन्छ । पार्टी सभापति देउवाको नेतृत्वमा कांग्रेसको भविष्य सुरक्षित हुने वा नहुने भन्ने विषयमा पनि धेरैका धरै खाले टिप्पणी आइसकेका छन् ।

बैठक बस्ने मिति नजिकिँदै गर्दा सबैको ध्यान भने यतिबेला महामन्त्रीमा छ । उनीहरु कुन रुपमा केन्द्रीय समितिको बैठकमा उपस्थित हुन्छन भन्ने अपेक्षा धेरैको छ । सार्वजनिक रुपमा नआएपछि राष्ट्रिय मेलमिलाप दिवसका अवसरमा शनिबार थापा र शर्माले निकालेको संयुक्त विज्ञप्तिले पार्टीको भावी नीति योजना र कार्यक्रम तय गर्न नीति महाधिवेशन आवश्यक रहेको संकेत गरेको छ । तर, धुम्बाराही स्रोतका अनुसार सभापति देउवा तत्काल नीति महाधिवेशन बोलाइहाल्ने मनस्थितिमा देखिएका छैनन् ।

नीति महाधिवेशनको आवश्यकताबारे एक नेताले भने, ‘यतिबेला देशभर नै नेता तथा कार्यकर्ताको आक्रोश छ । सभापति पार्टीभित्र रक्षात्मक अवस्थामा हुनुहुन्छ । तत्काल नीति महाधिवेशन बोलाउँदा अप्ठ्यारोमा पर्न सकिन्छ भन्ने उहाँलाई लागेको हुनसक्छ । यो परिस्थिति अलि साम्य भएपछि मात्रै बोलाउने अवस्था हुन सक्छ । सभापति देउवाले केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा सदस्यहरूको प्रस्तुति हेरेर पनि नीति महाधिवेशन बोलाउने कि नबोलाउने भन्ने निर्णय लिन सक्नुहोला । अहिले त्यो मनस्थिति देखिएको छैन् ।’

महामन्त्री थापा र शर्माले वर्तमान नेतृत्वबाट पार्टी चल्न नसक्ने निष्कर्ष नै निकाले भने त्यसका लागि देउवा स्वेच्छाले सक्रिय राजनीतिबाट अलग हुनुपर्ने अवस्था आउँछ । अरू प्रक्रियाबाट देउवालाई हटाउन कठिन छ । संस्थापन इतरपक्षका कतिपय नेताले भने विशेष महाधिवेशन बोलाउनुपर्ने माग उठाइरहेका छन् । पार्टी विधानमा सभापतिविरुद्ध पार्टीका महाधिवेशन प्रतिनिधिको २५ प्रतिशत सदस्यले अविश्वास प्रस्ताव दर्ता गर्न सक्ने प्रावधान छ । प्रस्ताव दर्ता भए ६० दिनभित्र निर्वाचनको बैठक वा अधिवेशन बोलाउनुपर्छ ।

अविश्वास प्रस्ताव पारित गर्न दुई तिहाई संख्या चाहिन्छ । देउवाविरुद्ध दुई तिहाई संख्या पुर्याउन जटिल पर्ने भएकाले यो बाटो जाने सम्भावना कम छ । यसले पार्टीभित्र विभाजनको आयतन अझै बढाउने भएकाले पनि थापा, शर्मालगायतका नेताले विशेष महाधिवेशनभन्दा नीति महाधिवेशनमै जोडबल गरिरहेको देखिन्छ । यसैलाई आधार बनाएर इतरसमूहका नेता कोइरालाले पनि नीति महाधिवेशनमै जोड दिएका छन् । महामन्त्री थापा र शर्माले प्रतिनिधिसभामा सबैभन्दा ठूलो दल भएर पनि कांग्रेस प्रतिपक्षमा पुगेकामा पार्टी पंक्तिमा गम्भीर असन्तुष्टि, आक्रोश र उदासी छाउनु अस्वाभाविक नभएको बताएका बताएका छन् ।

उनीहरुले गठबन्धनको सरकार बनाउन पर्याप्त गृहकार्य र सावधानी पुर्याउन नसक्दा सत्ताको राजनीतिमा पार्टी यो पटक पछि परेको बताएका छन् । कांग्रेसले अनेक चुनौती र अप्ठ्यारा मोड सामना गर्दै हरेक चुनौतीलाई चिरेर दृढतापूर्वक अघि बढाएर कांग्रेस र देशलाई सफलतापूर्वक निकास दिने तर्क महामन्त्रीद्वयको छ । भ्रातृ तथा शुभेच्छुक संस्थालाई पूर्णता दिनुपर्ने र पार्टीको केन्द्रदेखि टोल समितिसम्म जागरणका कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्नेमा पनि उनीहरुको जोड छ । प्रतिनिधिसभामा संख्याका आधारमा बलियो प्रतिपक्षीका रूपमा कांग्रेस देखिने हुँदा यसको समीक्षा केन्द्रीय समितिमा हुन आवश्यक छ ।