दवावमा अर्थमन्त्रीः राजश्व लक्ष्यभन्दा ५५ अर्ब कम, आम्दानीभन्दा सवा खर्बले खर्च बढी

२ माघ, काठमाडौं । चालु आर्थिक वर्षको पुष मसान्तसम्म आइपुग्दा सरकारी आम्दानी र खर्चबीचको अन्तर झनझन् बढेर गएको छ । यो खर्चको अनुपात हेर्दा अर्थमन्त्री विष्णु पौडेललाई खर्च सन्तुलन मिलाउन निकै पापड पेल्नुपर्ने देखिएको छ । यसै पनि समग्र अर्थतन्त्र नकारात्मक रहेका बेला अर्थमन्त्री खर्च सन्तुलन मिलाउने दवावमा पर्छन भने अहिले नेपालको स्थिति आन्तरिक आम्दानीबाट कर्मचारी पाल्न नसक्ने अवस्थामा पुगेकाे छ । अर्थमन्त्रीसामू झण्डै पौने खर्बको खर्च असन्तुलन अहिले कायम छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले गत साता जारी गरेको वित्तीय विवरणले अर्थतन्त्रका बाह्य सूचकहरु सकारात्मक रहेको देखाए पनि आन्तरिक असन्तुलन भने बिकराल बन्दै गएको छ । सरकारको मुल आम्दानीको स्रोत राजश्व संकलन हो । तर, पुष मसान्तसम्म आइपुग्दा सरकारले राखेको लक्ष्यभन्दा ५५ अर्ब कम राजश्व उठेको छ । उनी अर्थ मन्त्रालयमा गएपछि राजश्व उठाउन दवाव सिर्जना गरेका थिए । तर, उनको दवावले मात्र बजेटको लक्ष्यमा राजश्वलाई पुर्याउन कठिन छ ।

महालेखा नियन्त्रक कार्यालयले उपलब्ध गराएको विवरण अनुसार पुष महिनाको अन्तिम साता भने राजश्व संकलन अपेक्षाकृत भएको देखिन्छ । अन्तिम साता मात्र झण्डै साढे ८७ अर्ब राजश्व सरकारी खातामा जम्मा भएको छ । करदाताले पुसको २४ देखि ३० गतेको अवधिमा ८७ अर्ब ४५ करोड राजस्व बुझाएको देखिन्छ । पुष २३ गतेसम्म सरकारले ३ खर्ब ७१ अर्ब ५३ करोड रुपैयाँ राजश्व उठाएको थियो । पुस ३० गतेसम्म आइपुग्दा संकलित राजश्व ४ खर्ब ५८ अर्ब ९८ करोड पुगेको छ । यो अर्थमन्त्रीका लागि सहज अवस्था हैन् ।

चालु वर्षको पहिलो ६ महिनामा सरकारले लक्ष्यको ३२.७१ प्रतिशत मात्र राजश्व संकलन भएको छ । यसमा सबैभन्दा धेरै संकलन पुस महिनामा भएको तथ्यांकले देखाएको छ । पुष महिना आयकरको पहिलो किस्ता बुझाउने महिना समेत हो । सोहीकारण अन्य महिनाको तुलनामा पुसमा बढी राजश्व उठेको हो । यो वर्ष सरकारले १४ खर्ब ३ अर्ब रुपैयाँ राजश्वबाट संकलन गर्ने लक्ष्य राखेको छ । यसमध्ये कर राजश्व ४ खर्ब ५ अर्ब २६ करोड भएको छ भने गैरकर राजश्व ५३ अर्ब ७१ करोड संकलन भएको छ ।

यसबीचमा अनुदानबाट ४ अर्ब ८० करोड आम्दानी गरेको सरकारले अन्य आम्दानी भने ३१ अर्ब ५ करोड भएको छ । यस अनुसार ६ महिनामा सरकारको कुल आम्दानी ४ खर्ब ९४ अर्ब ८४ करोड रुपैयाँ बराबर भएको देखिन्छ । महालेखाका अनुसार पुस मसान्तसम्म सरकारको आम्दानीभन्दा खर्च सवा खर्बले बढी देखिएको छ । यस अवधिमा सरकारको खर्च ५ खर्ब ७६ अर्ब ३४ करोड भएको छ भने आम्दानी ४ खर्ब ९४ अर्ब ८४ करोड मात्र छ । जस अनुसार सरकारको आम्दानी भन्दा खर्च ८१ अर्ब ५० करोडले बढी देखिन्छ ।

यता, पुँजीगत खर्च भने निरासाजनक नै छ । सरकारको ६ महिनाको पूँजीगत खर्च ५३ अर्ब ४५ करोड मात्र छ । यो कुल पूँजीगत खर्च गर्ने लक्ष्यको १४.०४ प्रतिशत मात्र हो । उता, चालु खर्च भने ४ खर्ब ५५ अर्ब १२ करोड रुपैयाँ भएको छ । यो कुल लक्ष्यको ३८.४६ प्रतिशत हो । सरकारले १७ खर्ब ९३ अर्ब ८३ करोड बराबर बजेट ल्याएको थियो । यसबीचमा वित्तीय व्यवस्थामा ६७ अर्ब ७६ करोड बजेट खर्च भएको छ । अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेलले राजस्व संकलनमा आएको सुस्ततालाई ध्यानमा राख्दै कार्यभार सम्हाल्नेबित्तिकै कर्मचारी संयन्त्रलाई कम्तीमा लक्ष्यअनुसार नभए पनि गत वर्षको बराबर राजस्व उठाउने गरी कार्यसम्पादन गर्न निर्देशन दिएका थिए ।

अन्तिम साता राजस्व संकलन बढ्दा अर्थ मन्त्रालय गत वर्षकोभन्दा बढी राजस्व उठाउन सफल हुने मनसायमा छ । अन्तिम सातामा पनि सबैभन्दा बढी पुस २९ गते उठेको छ । शुक्रबार सरकारी खातामा ३० अर्ब ५५ करोड जम्मा भएको थियो । शनिबार बिदाको दिन पनि कर कार्यालय र बैंकको राजस्व संकलन काउन्टर खुलेका थिए । सो दिन १३ अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ राजस्व संकलन भएको देखिन्छ । तर, चालू आर्थिक वर्षको आधा अवधि बित्दा एक तिहाइ पनि बजेट खर्च हुन सकेको छैन । अहिले सरकारले पनि पुर्णता पाइनसकेको अवस्थामा खर्च बढाउन अर्थमन्त्री पौडेलले नयाँ योजना पनि ल्याउन सकेका छैनन् ।