किस्ट र ग्राण्ड बैंक झैं टाट पल्टने लाइनमा प्रभु बैंक, खराब कर्जा बढ्दै ! सीईओ शेरचन नालायक सावित

१३ माघ, काठमाडौं । ‘ग’ वर्गको सामान्य वित्तीय संस्था अर्थात फाइनान्सबाट कारोबार शुरु गरी विभिन्न टाट पल्टेका बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई गाभ्ने र गाभिने प्रक्रिया पुरा गर्दै हाल ‘क’ वर्गको बाणिज्य बैंक बन्न पुगेको प्रभु बैंकले चालु आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमासको वित्तीय विवरण निराशाजनक  निकालेको छ । खराब कर्जा बृद्धि हुँदै जानु बैंकको लागि प्रमुख समस्या देखिँदा अन्य थुप्रै समस्याहरु देखिँदै आएका छन् । सेञ्चुरी कमर्सियल बैंकलाई प्राप्ति गरेपश्चात बैंकको वासलातको आकार ठूलो देखिएपनि बैंकको अवस्था भने झन् झन् कमजोर बन्दै गएको छ ।

तत्कालीन ग्राण्ड बैंक र किष्ट बैंकसँग मर्जर पश्चात आकाशिएको बैंकको खराब कर्जा केही समय अघिसम्म बैंकले घटाउँदै लगेको देखिएको थियो तर अहिले खराब कर्जा वृद्धि हेर्दा बैंक फेरी त्यहीँ बाटोमा हिडेको त हैन भनेर प्रश्न उठ्न थालेको छ ।  किस्ट र ग्राण्ड बैंक वाणिज्य बैंक हुँदाहुँदै पनि खराब कर्जाको कारणले प्रभुमा मर्ज भएर विलय जस्तै भएका थिए ।

सोचे अनुसार मुनाफा गर्न नसक्नु र निकै कम प्रतिशेयर आम्दानीको कारणले गर्दा बैंक दिन प्रतिदिन कमजोर बन्दै गएको प्रस्ट हुन्छ । एक वर्षको अवधिमा बैंकको प्रतिशेयर आम्दानी करिब आधाले घटेको छ।

त्यस्तै बैंकलाई नियामकीय निर्देशन बमोजिम थोरै महिना भित्र नै स्प्रेडदर घटाउनु पर्ने दबाब छ । स्प्रेडदर घटाउनु पर्दा बैंकलाई मुनाफामा  असर पर्ने सम्भावना ठूलो छ । समग्र प्रणालीमा तरलता बढे पनि बैंकको हकमा सीडी रेसियो टाइट हुँदा बैंकलाई थप कर्जा प्रवाह गर्न र व्यवसाय विस्तार गर्न समस्या पर्ने प्रष्ट देखिन्छ ।

प्रभु बैंकको सञ्चालक समितिको अध्यक्षमा लिलाप्रकाश सिटौला रहेका छन् । उनी राष्ट्र बैंकको कार्यकारी निर्देशकबाट अवकाश प्राप्त कर्मचारी हुन । राष्ट्र बैंकमा रहँदा इमान्दार छवि बनाएका सिटौला कडा मिजास र व्यवसायिक अधिकृतका रुपमा चिनिन्थे । अवकाशपछि सरकारी स्वामित्वको कृषि विकास बैंकमा एक कार्यकाल सीईओ रहेका उनी त्यहाँबाट अवकाश पछि प्रभु समुहको प्रतिनिधित्व गर्दै साविक प्रभु बैंकको अध्यक्ष बनेका हुन ।

त्यस्तै अन्य सञ्चालकहरुमा रमेश सिंह खडका, मनबहादुर राई, शंकरप्रसाद कालिकोटा, रामेश्वर सापकोटा, अभिषेक बज्रार्चाय र स्वतन्त्र व्यवसायिक विज्ञ सञ्चालकमा प्रो. गिता प्रधान रहेका छन् । प्रो. प्रधान, बज्राचार्य र मनबहादुर राई भर्खरै सेञ्चुरी कर्मशियल बैंकबाट मर्ज प्राप्तिपछि समायोजन भएका हुन् । सेञ्चुरीमा अध्यक्ष रहेका राजेशकुमार श्रेष्ठ तथा सञ्चालकहरु रमेशकुमार निरौला र रणबहादुर श्रेष्ठ भने बाहिरीएका छन् । सुनिल न्यौपानेले पहिल्यै राजीनामा दिएका थिए ।

२३ अर्ब माथि पूँजी भएको बैंकको वितरणयोग्य मुनाफा ३६ करोड मात्र हुनुले लगानीकर्तालाई हास्नु की रुनु बनाएको छ । प्रभु फाइनान्सदेखि नै बैंकको लगातार नेतृत्व गर्दै आएका बैंकका असफल सीईओ अशोक शेरचनलाई हिजो मात्र सञ्चालक समितिले थप चार बर्षका लागि कार्यकाल थप गर्नु आश्चर्यजनक भएको छ । राष्ट्र बैंकको नियमानुसार लगातार दुई कार्यकाल भन्दा बढी सीईओ बन्न नपाईने भएतापनि मर्जका नाममा यिनले पुन सीईओ बन्ने चान्स पाउँदै आएका छन् । तर उनको नेतृत्वमा बैंक भने निरन्तर घाटामा गईरहेको उसैले निकालेको वित्तीय विवरण हेर्दा प्रष्ट हुन्छ ।

प्रभु बैंकको उच्च व्यवस्थापनमा अशोक शेरचन प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ)को रुपमा रहेका छन् । त्यस्तै वरिष्ठ डेपुटी सीईओमा मनोज न्यौपाने, अर्का डेपुटी सीईओमा मनिराम पोखरेल रहेका छन् । न्यौपाने यसअघि सेञ्चुरीको सीईओको रुपमा कार्यरत थिए । यसैगरी अन्य कर्मचारीहरुमा अनुपमा श्रेष्ठ मानन्धर, भोलाप्रसाद पाठक, निरज लम्साल, रेनुप्रसाद पाण्डे, दीपेश प्रधान, राजेश भण्डारी, रश्मी पन्त, लेखबहादुर पुन, रिवाज श्रेष्ठ, सुजन शाक्य र दिनेश थकाली कार्यरत छन् । तीमध्ये अनुपमा, दीपेश र राजेश भण्डारी भर्खरै मात्र सेञ्चुरीबाट समायोजन भएका हुन् ।

कसरी डामाडोल भयो दोश्रो त्रैमास ?

खुद मुनाफामा गिरावट:

बैंकले प्रकाशन गरेको तथ्यांक अनुसार बैंकको खुद मुनाफा करिब ५ प्रतिशतले घटेको छ । गत आवको दोश्रो त्रैमाससम्म १ अर्ब २६ करोड मुनाफा कमाएको बैंकले चालु आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमाससम्ममा भने जम्मा १ अर्ब १९ करोड खुद मुनाफा कमाएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमासमा ७ वटा वाणिज्य बैंकले मात्र मुनाफा घटाएर रिपोर्ट प्रकाशन गरेकोमा प्रभु बैंक पनि सोही सूचीमा परेको छ । यसरी हेर्दा बैंक औसत भन्दा धेरै कमजोर भएको छ ।

संचालन मुनाफा पनि घट्यो :
संचालन मुनाफा १२ दशमलव ५२ प्रतिशतले घट्दै १ अर्ब ६३ करोड पुगेको छ । गत आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमाससम्म संचालन मुनाफा १ अर्ब ८६ करोड थियो ।

खराब कर्जा २ प्रतिशत नजिक :
ग्राण्ड बैंक र किष्ट बैंकसँग मर्जर गरेपश्चात केही समय आकाशिएको बैंकको खराब कर्जा बैंकले ठीक ठाउँमा ल्याएको थियो तर त्यो डाटा नक्कली रहेको  त होइन भन्ने प्रश्न उब्जिएको छ ।  हाल बैंकको खराब कर्जा पुनस् वृद्धि हुन थालेको छ । गत आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमाससम्म १ दशमलव २३ प्रतिशत रहेको खराब कर्जा चालू आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमाससम्म १ दशमलव ९८ प्रतिशत पुगेको छ । खराब कर्जा वृद्धि हुनु बैंकको व्यवस्थापकीय नेतृत्वको कमजोरीको रुपमा हेरिन्छ ।

स्प्रेडदर घटाउने प्रेसरले मुनाफामा पर्न सक्छ प्रेसर !नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार वाणिज्य बैंकको हकमा २०७९ चैत्र महिनाबाट औसत ब्याजदर अन्तर वाणिज्य बैंकहरुको हकमा ४.२ प्रतिशत र सो अन्तर २०८० असार महिनाबाट ४.० प्रतिशतभन्दा बढी नहुने व्यवस्था गर्नु पर्नेछ । अहिले प्रभु बैंकको स्प्रेडदर (औसत ब्याजदर अन्तर) ४ दशमलव ३४ प्रतिशत छ । स्प्रेड घटाउनु पर्दा  बैंकको मुनाफामा प्रत्यक्ष प्रभाव पर्ने देखिन्छ ।

थप कर्जा प्रवाह गर्न समस्या :
अहिलेको वर्तमान अवस्थामा व्यापार विस्तारमा बैंकलाई केही समस्या हुने देखिन्छ । बैंकको कर्जा-निक्षेप अनुपात (सीडी रेसियो_ ८८ दशमलव ३० प्रतिशत छ । जुन नियामकले तोकेको अधिकतम बिन्दु भन्दा थोरै मात्र तल हो । नियामकले बैंकको सीडी रेसियो अधिकतम ९० प्रतिशत तोकेकोमा बैंकको सीडी रेसियो ८८ दशमलव ३० प्रतिशत रहेको छ । अब बैंकलाई कर्जा प्रवाह गर्न थप निक्षेप संकलनमा केन्द्रित हुनुपर्ने देखिन्छ । सबै बैंकको समान व्याजदर भएको अवस्थामा बैंकलाई निक्षेप आकर्षित गर्न पनि फलामको चिउरा चपाउनु सरह नै हुने देखिन्छ।

प्रतिशेयर आम्दानीको अवस्था नाजुक :
बैंकको प्रतिशेयर आम्दानीको अवस्था नाजुक देखिएको छ । प्राप्ति प्रक्रिया पश्चात चुक्ता पूँजी वृद्धि र सोही अनुरुप मुनाफा आकर्षक नहुँदा बैंकको प्रतिशेयर आम्दानी १० रुपैयाँ १९ पैसा रहेको छ । वाणिज्य बैंकमा सबै भन्दा धेरै प्रतिशेयर आम्दानी भएको बैंकको प्रतिशेयर आम्दानी ५६ रुपैयाँ छ। अब बैंक कति तल छ भन्ने कुरा यो तथ्यांकले प्रस्ट देखिन्छ । गत आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमाससम्म १९ रुपैयाँ ८६ पैसा रहेको बैंकको प्रतिशेयर आम्दानी अहिले ४८ प्रतिशतले घट्दै १० रुपैयाँ १९ पैसा पुगेको छ ।

वितरण योग्य मुनाफाको विजोग :
२३ अर्ब माथि चुक्ता पूँजी भएको बैंकको चालु आर्थिक वर्षको दोश्रो त्रैमाससम्म वितरण गर्न मिल्ने रकम जम्मा ३६ करोड रहेको छ। यसबाट लगानीकर्ताहरु थप निराश बनेका छन् ।