चैतसम्ममा ८८ अर्ब आन्तरिक ऋण उठाउने राष्ट्र बैंकको तयारी

 २४ माघ, काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले आगामी चैतसम्ममा सरकारले उठाउने आन्तरिक ऋणको तालिका सार्वजनिक गरेको छ । सरकारले यस आर्थिक वर्षमा २ खर्ब ५६ अर्ब आन्तरिक ऋण उठाउने बताएको थियो । बजेटमार्फत नै चालु आर्थिक वर्षमा उठाउने आन्तरिक ऋणको अनुमान गरिएको हुन्छ । यसै अनुसार नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि तेस्रो त्रैमासमा ८८ अर्ब रुपैयाँ आन्तरिक उठाउने भनेको हो ।

यसका लागि राष्ट्र बैंकले आन्तरिक ऋणको तालिका सार्वजनिक गरेको छ । दोस्रो त्रैमासमा ३० अर्ब रुपैयाँ आन्तरिक ऋण उठाएको सरकारले तेस्रो त्रैमासमा थप ८८ अर्ब रुपैयाँ उठाउन लागेको हो । सरकारले चालु आर्थिक वर्षमा आन्तरिक ऋण उठाउने भन्दै लिएको लक्ष्यलाई तीन चरणमा गरेर उठाउन लागेको हो । सरकारले आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासमा आन्तरिक ऋण उठाएको थिएन । दोस्रो त्रैमासबाट मात्र आन्तरिक ऋण उठाउन लागेको हो । जसअनुसार चौथो त्रैमासमा सरकारले १ खर्ब ५६ अर्ब रुपैयाँ आन्तरिक ऋण उठाउने योजना राखेको छ ।

तेस्रो त्रैमासमा ट्रजरी विलमार्फत् ६० अर्ब, विकास ऋणपत्र मार्फत् २५ अर्ब, नागरिक बचतपत्र मार्फत २ अर्ब ५० करोड र वैदेशिक रोजगार बचतपत्र मार्फत ५० करोड गरेर कुल ८८ अर्ब रुपैयाँ आन्तरिक ऋण उठाउन लागिएको हो । जसमध्ये ट्रेजरी विल र विकास ऋणपत्रको ब्याजदर बोलकबोलका आधारमा तय हुने राष्ट्र बैंकले बताएको छ । नेपाल सरकारले आर्थिक विकासका लागि न्यून वित्त परिचालको स्रोतका रूपमा आन्तरिक ऋण लिन थालेको करिब ६० वर्ष भइसकेको छ ।

यतिबेला भने सरकारले आर्थिक विकासका परियाजनाका लागिभन्दा आन्तरिक ऋण तिर्न र समाजिक सुरक्षा भत्ता लगायतका शिर्षकमा अपुगहुने रकम पुर्तिका लागि आन्तरिक प्रयोग गर्ने रणनीति बनाएको छ । यसअघिका सरकारले घाटा बजेट पूर्ति गर्नका लागि आन्तरिक ऋण उठाउने क्रममा विभिन्न प्रकारका ऋणपत्रहरू जारी गर्दै आएका थिए । ऋणपत्र सरकारले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरू र सर्वसाधारण जनताबाट ऋण लिएको हो भनी प्रमाणित गरिदिने प्रमाणपत्र हो । यो सरकारी मान्यता प्राप्त प्रमाणपत्र हुने हुँदा यसलाई सर्वसाधारणले व्यक्तिगत ऋण लिँदा धितोका रूपमा पनि प्रयोग गर्न सक्छन् ।

सरकारले आन्तरिक ऋण परिचालनका लागि हाल चार प्रकारका उपकरणहरू परिचालन गर्दै आइरहेको छ । तीमध्ये ट्रेजरी बिल अल्पकालीन ऋणको उपकरण हो भने विकास ऋणपत्र, नागरिक बचतपत्र र वैदेशिक रोजगार बचतपत्र मध्यम र दीर्घकालीन ऋणका उपकरणहरू हुन् । केही वर्ष अगाडिसम्म विशेष ऋणपत्र, राष्ट्रिय बचतपत्र निष्कासन भएको पाइए तापनि अहिले यी दुवै ऋणपत्रहरू निष्कासनमा रहेको पाइँदैन । त्यसैगरी बैंकिङ क्षेत्रको तरलतालाई ध्यानमा राखी कहिलेकाहीं नेपाल राष्ट्र बैंकले ऋणपत्रसमेत निष्कासन गरिने गरेको भए तापनि नियमित रूपमा भने निष्कासन हुने गरेको छैन । ट्रेजरी बिल सरकारले अल्पकालीन अवधिका लागि आन्तरिक ऋण उठाउने पुरानो र मुख्य उपकरण हो ।

यो बैंक तथा वित्तीय संस्थालाई जारी गरी उठाइन्छ । नेपालमा ट्रेजरी बिललाई आन्तरिक ऋण उठाउने उपकरणका रूपमा वि.सं २०४५ बाट प्रयोग गरिएको हो । वि.सं २०४८ देखि यसलाई साप्ताहिक रूपमा प्रयोग गरिएको थियो भने हालसम्म पनि साप्ताहिक रूपमै सञ्चालन भइरहेको छ । यो बोलकबोलको माध्यमबाट सञ्चालन हुने हुँदा यसलाई अत्यन्त महत्वपूर्ण र उपयोगी उपकरण मानिन्छ । नेपालमा अहिले ट्रेजरी बिल २८ दिन, ९१ दिन, १ सय ८२ दिन र ३ सय ६४ दिनका लागि जारी गर्ने प्रचलन रहेको छ ।