सुनको चमत्कारी बजारः १० किलो आयात, ३० किलो खपत

१२ चैत, काठमाडौं । नेपाली बजारमा सिजनबाहेक औषत बजारको माग धान्न अहिले पनि सरकारले दिएको भन्दा दैनिक ५ देखि १० किलो सुन आवश्यक छ । यो कुनै विषेश पर्व र विवाह नभएका सिजनमा हुने सुनको माग हो । सिजनका बेला दैनिक ३० किलो सुन पनि नेपाली बजारलाई पर्याप्त हुँदैन । अहिले सरकारले दैनक १० किलो सुन व्यवसायीलाई दिएको छ । तर, बजारमा दैनिक २० किलो सुन खपत भइरहेको व्यवसायीहरु बताउँछन् । सुको मूल्य बढिरहेको अवस्थामा पनि बढेको भाउले बजारको मागमा कमि ल्याएको छैन् ।

अब प्रश्न आउँछ, सरकारले दिएकोभन्दा बाहिरबाट दैनिक १० देखि १५ किलो सुन कहाँबाट कसरी आइरहेको छ । यसअघि ठूलो मात्रामा सुन बरामद भएका हुन् । तर, बरामद भएका सुन भने भेटिएका छैनन् । प्रहरीले बरामद गरेको सुन पनि बजारमा आएको छैन् । सरकार दैनिक १० किलो मात्र दिन्छ । तर, बजारले दैनिक १५ देखि २५ किलोसम्मक सुनको माग धानिरहेको छ । यसबाट नेपालमा सुनको कालोबजारी राम्रैसँग चलेकको देखिन्छ । तर, कसले र कहाँबाट कसरी गरिरहेको छ भन्ने कुरा अनविज्ञ छ । कोरोना कालदेखि नै नेपाल राष्ट्र बैंक वाणिज्य बैंकहरुको सुन आयात गर्ने कोटामा ५० प्रतिशतले कटौती गरेको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार वाणिज्य बैंकले मात्र सुन आयात गर्न पाउने व्यवस्था छ । बैंकहरुले पनि दैनिक २० किलो सुन आयत गर्न सक्ने व्यवस्थालाई संशोधन गरी १० किलोमा झारीएको हो । सुन आयत गर्दा विदेशी मुद्रा बाहिरीने भएपछि यसको आयातलाई खुम्च्याउने सरकारको निर्णयसँगै राष्ट्र बैंकले १० किलोमा ल्याएको थियो । उक्त समयमा तेलको मूल्यमा आएको निरन्तर गिरावटका कारण सुनको मूल्य पनि बढेको थियो । कमोडिटीमा लगानी गर्ने लगानीकर्ताले तेलमाभन्दा सुनमा लगानी गर्दा सुरक्षित हुने देखेपछि सुनको माग बढेको थियो ।

सुनचाँदी व्यवसायी व्यवसायीहरुको भनाइमा सरकारले बजार मागअनुसार पर्याप्त सुनचाँदी आपूर्ति गर्न नसक्दा पछिल्लो समयमा नेपलामा कालोबजारी मौलाइरहेको छ । राज्यले १५ वर्षदेखि सुनमा लगाएको कोटा प्रणाली र बैंकहरूले मात्र आयात गर्न पाउने नियन्त्रित बजारबाट व्यवसायी ठूलो पीडामा परिरहेको उनीहरु बताउँछन् । मुलुकमा प्रतिदिन ३० किलो सुन आवश्यक रहे पनि नेपाल राष्ट्र बैंकले १० किलो मात्र उपलब्ध गराउँदा पनि नपुगेको बताउने व्यवासायी अहिलेसम्मको बजारमा माग धानिरहेकै छन् । किन्न जाने सबैले पाएकै छन् ।

सुनको आयात घटेर आज बजारमा सुन्न किन्न पाइएन भन्ने समाचार आएका छैनन् । तर, आपूर्ति कम र माग बढी भएको अवस्थामा बजार कसरी धानिएको छ भन्ने प्रश्नले देखादेखी कालोबजारी मौलाइरहेको प्रष्ट छ । बैंक र व्यवसायीमार्फत सिजनमा दिनको ३० किलो र अफसिजनमा २० किलो सुन आपूर्ति गर्ने व्यवस्था मिलाउन सरकारसमक्ष अहिले व्यवसायीको माग छ । विदेशबाट आफ्नो सुविधामा ल्याउने सुनलाई उनीहरूको आवश्यकताअनुसार खरिदविक्रीका लागि मान्यता दिन पनि आग्रह गरिरहेका छन् । स्थानीय बजारमा पुराना गरगहना फिर्ता र बिक्री हुन आउनेको काम पनि चलिरहेकै छ ।

यसअघिका ३३ किलोदेखि ३८क्यीन्टलसम्म सुन तस्करीका प्रकरण आए । यो अहिले सेलाई सेकेको छ । कसैले खोजि गर्न पनि छाडेका छन् । साढे ३३ किलो सुन गायब भएपछि दोस्रो शिकार बनेका थिए, उर्लाबारीका सनम शाक्य । उनी सुन तस्करीका नाइके मोस्टवान्टेड चुडामणि उप्रेती ‘गोरे’ का भरिया र सुनको हिसाबकिताब राख्ने एकाउन्टेन्ट समेत रहेको भनिएको थियो । पटक–पटक हुने तस्करीका घटनाले नेपाल–चीनबीचको स्थलमार्ग तातोपानी नाका पनि निकै र्चामा थयो । भूकम्पपछि रोकिएको यो तस्करी काण्डले फेरी प्रश्रय पाउन थालेको व्यवसयीहरु बताउँछन् ।

प्रहरी अधिकारी र विमानस्थलका कर्मचारीसँगको सेटिङमा ४ वर्षअघिनै करिब ३८ क्वीन्टल सुन तस्करी भएको रहस्योदघाटन भएको थियो । त्यसो सुन अहिले पनि पत्ता लागेको छैन् । त्यसयता पनि केहि प्रहरी अधिकारीहरु सुन काण्डमा फसरे जेल चलान भइसकेका छन् । तर, उनीहरुबाट बरामद भएको सुन फेरीकहाँ छ भन्ने पत्तो छैन् । नेपाली बजारमा सुनको मागलाई बैधानिकताले नथेगेकाले तस्करी बढेको धेरैको भनाइ छ । कतिपय व्यवसायीहरु नै बाध्यतामा तस्करीमा लागिरहेको पनि बताइन्छ । यसरी चमत्कारी रुपमा चलिरको सुन बजारको कालोबजारीप्रति सरकार मौन छ ।