युवापुस्ता सीप हस्तान्त्रण नहुँदा चिन्ता

 ११ बैशाख, बाग्लुङ । दिलबहादुरको दैनिकी निगालोको चोयासँग पौठेजोरी खेल्दैमा बित्छ । नजिकैको बारी र खरबारीमा पाइने निगालोलाई उनी क्षणभरमै चोया बनाउँछन् । बाहिरी–भित्रीपत्र निकालेर तयार भएको चोयाले घरायसी प्रयोजनका लागि डोको, नाङ्लो, भकारी, थुन्से र डाली बुन्छन् । 
उनी सानो छँदा गाउँको नजिकै विद्यालय थिएनन् ।

भएका विद्यालयमा पढ्न जाने पहुँच पनि भएन । बाबुबाजेका पालादेखिको सीप दिलबहादुरले बालापनमै सिके । बाबुसँग डोको र बाजेबाट भकारी बन्न सिके । पढ्न नपाए पनि बाबुबाजेले सिकाएको सिपले अहिले दिलबहादुरलाई जीविकोपार्जन गर्न पुगेको छ । र, उनी यसमा सन्तुष्ट पनि छन् । ।

बागलुङको काठेखोला गाउँपालिका–५ बिहुँका दिलबहादुर परियार गाउँमा एक्ला सीपालु भने हैनन् ।  उमेरले ६५ वर्ष पुगेका परियारको उमेर समूहका गाउँका अधिकांश ज्येष्ठ नागरिकमा यस्तो सीप छ । पहिले घरका लागि आफै चोयाका सामग्री तयार गर्नेहरु अहिले कम छन् । पछिल्लो समय बिक्रीका लागि समेत चोयाको सामग्री तयार हुन्छन् । सीप भएका सबैले अहिले डोका, डाला बुन्दैनन् ।

दिलबहादुर हिउँद बर्खामा खेतबारीको कामबाहेक फुर्सदको समयमा चोया बन्छन् । एक दिनमा तीन वटासम्म डोका तयार गर्ने दिलबहादुरले चोयाकै सामग्रीबाट हुने आम्दानीले घरखर्च चलाउने गरेका छन् । एउटै डोकाको मूल्य गाउँमा चार सयदेखि आठ सयसम्म पर्छ भने अन्य चोयाका तयारी सामग्रीको मूल्य आकार अनुसार फरक पर्छ ।

दिलबहादुरको जस्तै चोयाका सामग्री तयार गरेरै आम्दानी गर्ने गरेको अनुभव छ बागलुङ जैमिनी नगरपालिका–३ दमेकका ५७ वर्षीय सूर्यबहादुर पुनको  पनि । उनी पनि निगालोको चोयाबाटै सामग्री बनाउँछन् । करिब २५ वर्ष पहिलेसम्म त उनको आम्दानीको मुख्यस्रोत नै चोयाका सामग्री नै थिए । दमेकमा तयार भएका चोयाका सामग्री स्याङ्जा र रुपन्देहीसम्म पुग्थे । भरिया लगाएरै डाला, नाङ्ला, डोका र भकारी बेच्न पुतलीखेतहुँदै बुटवल पुग्ने सूर्यबहादुर फर्किँदा घरखर्च खाद्यान्न, नून र तेल लिएर फर्किने गर्थे । अहिले पनि उहाँको हातको सीप रोकिएको छैन । अहिले तयार हुने सामग्री गाउँमै बिक्री हुन्छन् । 

बिहुँका दिलबहादुर, दमेकका सूर्यबहादुर मात्रै होइन बाबुबाजेबाट सीप हस्तान्तरण भएर जीविकोपार्जन गर्ने बागलुङमा धेरै छन् । उमेरले ६० नजिक रहेका उनीहरुबाट भने नयाँ पुस्तामा यस्तो सीप हस्तान्तरण भएको छैन् । छोराहरुले हामीले जस्तो सीप सिकेनन्, पहिला पढेँ, अहिले विदेश छन, बिहुँका दिलबहादुर परियारले भने सीप सिक्ने समय नै भएन्, अहिले किन चाहियो भन्छन् ।

बाबुबाजेका पालादेखिको सीप सिकेरै जीवन चलाएको अनुभव छ उनीसँग । दिलबहादुर चोयाका सामग्री मात्रै होइन पुख्र्यौली पेसा कपडा सिलाउन पनि माहिर मानिन्छन् । हातमा सीप भएकैले बुढ््यौलीसम्म पनि आम्दानी गरिरहेको अनुभव छ उनीसँग ।  युवाले पनि आफूहरुले जानेको सिकिदिए हुन्थ्यो भन्ने लाग्छ उनलाई । 

दमेकका सूर्यबहादुर पुन पनि सीप हस्तान्तरण नभएकोमा दुःखी छन् ।  उनका छोरा पनि वैदेशिक रोजगारीमा छन् । युवा पुस्तामा सीप हस्तान्तरण नहुँदा गाउँमा घरायसी प्रयोजनका लागि चाहिने चोयाको सामग्रीको ठाउँ बजारमा पाइने प्लास्टिकका सामग्रीले ओगटेको छ, भने निगालो, बाँस खेर गइरहेका छन् । 
युवापुस्ताले भने चोयाको सामग्री बनाउने सीपले आम्दानी नहुने तर्क गर्छन् । बागलुङका अधिकांश स्थानीय तहमा चोयाका लागि बाँस र निगालो पाइन्छ । ताराखोला गाउँपालिका निगाले बाँसबाट बनाइएको काईंयोबाटसमेत चर्चित छ । तर, पहिले जस्तै न डोको, डालो, नाङ्लो, भकारी र थुन्सेको प्रयोग हुन्छ न बाँसको काईंयोको । नयाँ पुस्तामा सीप हस्तान्तरण नहुँदा प्लास्टिकका सामग्रीले पौराणिक सीप विस्थापन गरिरहेको छ ।