अर्थतन्त्रको विस्तार खुम्चिए पनि कुल गार्हस्थ उत्पादन ५३ खर्ब ८१ अर्ब पुग्ने अनुमान

२० वैशाख, काठमाडौं । चालु आर्थिक वर्षमा नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) को आकार ५३ खर्ब ८१ अर्ब रुपैयाँ पुग्ने तथ्यांक कार्यालयले प्रारम्भिक अनुमान गरेको छ । यसअनुसार गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष जीडीपीको आकार ५ खर्ब ३० अर्ब रुपैयाँले बढ्ने देखिएको छ । कार्यालयले मंगलबार सार्वजनिक गरेको आर्थिक वर्ष ०७९/८० को वार्षिक लेखा तथ्यांकसम्बन्धी प्रतिवेदनले यस्तो अनुमान गरेको हो ।  

कार्यालयको प्रतिवेदनले नेपालको अर्थतन्त्रको विस्तार खुम्चिने प्रक्षेपण गरेको छ । तर उक्त अवधिमा आधारभूत मूल्यमा मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर २.१६ प्रतिशत रहने प्रारम्भिक अनुमान छ । आधारभूत मूल्यमा कर र अनुदान समावेश नगरिने भएकाले उपभोक्ता मूल्यमा गणना गरिएको आर्थिक वृद्धिदरलाई वास्तविक मानिदै आएमको छ । 

गत आर्थिक वर्षमा नेपालको जीडीपीको आकार उपभोक्ता मूल्यमा ४९ खर्ब ३३ अर्ब रुपैयाँ पुगेको संशोधित अनुमान छ । चालु आर्थिक वर्षको अन्त्यसम्म जीडीपीको आकार ५३ खर्ब ८१ अर्ब ३३ करोड पुग्ने कार्यालयको प्रक्षेपण छ । कार्यालयले चालु आर्थिक वर्षमा मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर पौने २ प्रतिशत रहने प्रारम्भिक अनुमान गरेको छ ।

यस अवधिमा म्यानुफ्याक्चरिङ, निर्माण, व्यापारलगायत क्षेत्रको वृद्धिदर ऋणात्मक हुनुका साथै अन्य क्षेत्रको वृद्धिदरमा पनि कमी आएकाले समग्र अर्थतन्त्रको वृद्धिदर उपभोक्ता मूल्यमा १.८६ प्रतिशतमा सीमित हुने कार्यालयको प्रक्षेपण छ । सरकारले चालु आर्थिक वर्षमा ८ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदरको लक्ष्य तय गरेको छ । यस वर्ष विद्युत् र होटेल क्षेत्रको वृद्धिदर निकै राम्रो भए पनि कुल जीडीपीमा यस क्षेत्रको भार निकै कम रहेकाले समग्र जीडीपीमा खासै असर नपरेको रेग्मीले जनाए ।

चालु आर्थिक वर्षमा अर्थतन्त्रमा करिब २ खर्ब २० अर्ब रुपैयाँले स्रोत अभाव रहेको पनि तथ्यांक कार्यालयको भनाइ छ । चालु आर्थिक वर्षमा मुलुकको राष्ट्रिय पुँजी निर्माण र अन्तिभ उपभोग गरी कुल ६८ खर्ब ३६ अर्ब रुपैयाँ छ । सोही अवधिमा मुलुकको कुल राष्ट्रिय आय ६६ खर्ब १६ अर्ब रुपैयाँ छ । यसरी हेर्दा कुल व्ययभन्दा आय २ खर्ब २० अर्ब रुपैयाँले कमी छ । यो कुल जीडीपीको करिब ४ प्रतिशत रहेको कार्यालयले बताएको छ ।
 
चालु आर्थिक वर्षमा नेपालीको प्रतिव्यक्ति कुल गार्हस्थ्य उत्पादन वार्षिक १ हजार ३ सय ९९ अमेरिकी डलर पुगेको छ । नेपाली रुपैयाँमा यो १ लाख ८२ हजार ६ सय ८३ रुपैयाँ बराबर हो । कार्यालयले गत वर्ष नेपालीको प्रतिव्यक्ति आय १ हजार ३ सय ८१ अमेरिकी डलर पुग्ने प्रारम्भिक अनुमान गरेको थियो । 

गत वर्षको प्रतिव्यक्ति आयको वास्तविक अनुमान पनि १ हजार ३ सय ९९ अमेरिकी डलर नै पुगेको छ । गत वर्षको तुलनामा यस वर्ष जीडीपीको आकार बढेकाले प्रतिव्यक्ति आय पनि सोही दरले बढेको छ । गत वर्ष नेपाली प्रतिव्यक्ति आय १ लाख ६९ हजार ३८ रुपैयाँ थियो । यसरी नेपाली रुपैयाँमा प्रतिव्यक्ति आय बढेको देखिए पनि अमेरिकी डलरमा गत वर्षकै बराबर छ । डलरको विनिमय दर बढ्दा नेपाली रुपैयाँ अवमूल्यन भएकाले चालु आर्थिक वर्षमा अमेरिकी डलरमा प्रक्तिव्यक्ति आय १ हजार ३ सय ९९ नै देखिएको कार्यालयले जनाएको छ । 

चालु आर्थिक वर्षको जीडीपीमा कृषि क्षेत्रको योगदान २४.६ प्रतिशत हुने अनुमान छ । चालु आर्थिक वर्षमा कृषि क्षेत्रको योगदान २.६९ प्रतिशत हुने देखिएको छ । उक्त अवधिमा धान लगायतका वर्षे बालीको उत्पादनमा वृद्धि भए तापनि हिउँदे बालीको साथै दूध, अन्डा तथा मासुको उत्पादनमा कमी आएकाले कृषि क्षेत्रको वृद्धि अपेक्षित हुन नसकेको बताइएको छ । 

चालु आर्थिक वर्षमा द्वितीय क्षेत्रको वृद्धिदर ०.५६ प्रतिशत हुने अनुमान छ । यस क्षेत्रअन्तर्गत उद्योग, विद्युत् ग्यास, आपूर्ति सेवालगायत क्षेत्र पर्छन् । जीडीपीमा यस क्षेत्रको योगदान १२.९ प्रतिशत छ । खासगरी उद्योग क्षेत्रमा आएको गिरावटले यस क्षेत्रको वृद्धिदर गत आर्थिक वर्षको भन्दा कम देखिएको हो ।

चालु आर्थिक वर्षमा सेवा क्षेत्रको वृद्धिदर २.३३ प्रतिशत रहने कार्यालयको प्रारम्भिक अनुमान छ । यस क्षेत्रमा थोक तथा खुद्रा व्यापार, आवास तगा भोजन सेवा, यातायात तथा भण्डारण, सूचना तथा सञ्चार, वित्तीय तथा बिमा, भरजग्गा कारोबार, शिक्षा, स्वास्थ्यलगायत पर्दछन् । आयात तथा आन्तरिक औद्योगिक उत्पादनमा आएको गिरावटले थोक तथा खुद्रा व्यापारमा ऋणात्मक वृद्धिदर हुने प्रतिवेदनमा भनिएको छ । 

उक्त अवधिमा यातायात तथा भण्डारण सेवामा पनि न्यून वृद्धिका कारण यस क्षेत्रको वृद्धिदरमा गत आर्थिक वर्षको भन्दा कमी आएको हो । जीडीपी गणनामा समावेश २१ औद्योगिक क्रियाकलापमध्ये ४ वटालाई अन्य सेवामा वर्गीकरण गरिएको छ । बाँकी १८ क्षेत्रमध्ये ७ वटाको आर्थिक वृद्धिदर बढेको छ भने ९ वटाको घटेको छ । बाँकी २ वटाको वृद्धिदर स्थिर रहेको कार्यालयले जनाएको छ । कार्यालयले गत आइतबार सार्वजनिक गरेको चालु आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमासको जीडीपीको प्रतिवेदनले अर्थतन्त्र मन्दीमा गएको औंल्याएको छ । 

विदेशी मुद्रा सञ्चिति, शोधनान्तर स्थिति, रेमिट्यान्स आप्रवाहलगायत बाह्य सूचक सकारात्मक रहे पनि समग्र अर्थतन्त्रको विस्तार ऋणात्मक भएको प्रतिवेदनले देखाएको छ । प्रतिवेदनका अनुसार पछिल्लो तीन त्रैमासमा लगातार मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर ऋणात्मक छ । पछिल्ला त्रैमासहरूमा खानी तथा उत्खनन, उद्योग, निर्माण, व्यापार, यातायात तथा गोदामलगायत क्षेत्रमाको वृद्धिदर ऋणात्मक हुँदा मुलुकको आर्थिक विस्तार पनि ऋणात्मक देखिएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

चालु आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमासमा मुलुकको आर्थिक वृद्धिदर ०.७३ प्रतिशतले ऋणात्मक हुने प्रक्षेपण केन्द्रीय तथ्यांक कार्यालयले गरेको छ । प्रतिवेदनका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासमा आर्थिक वृद्धिदर ०.३४ प्रतिशत र गत आर्थिक वर्षको चौथो त्रैमासमा ०.२४ प्रतिशत ऋणात्मक थियो । गत आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा आर्थिक वृद्धिदर १.७ प्रतिशतले सकारात्मक रहेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।