सगरमाथा क्षेत्रमा विदेशी मौसम केन्द्र :- भारत र चीनले कसरी लिन्छन् !
इन्द्र रिजाल
चैत २९, २०७५ शनिबार ०:९:७
सगरमाथा क्षेत्रमा अमेरिकाले ५ वटा मौसम सूचना केन्द्र स्थापना गर्ने
∴ नेपालबहस विशेष संवाददाता
काठमाडौं । अमेरिकाको नेशनल ज्योग्राफिक सोसाईटी (नेट्जियो) नामक प्रख्यात संस्थाले आगामी बैशाख वा जेठभित्र सगरमाथामा वातावरण, जलवायु तथा मौसमको स्वचालित सूचना केन्द्र स्थापना गर्न हालै नेपाल सरकारसँग सम्झौता गरेको छ । सो सम्झौता अनुसार सगरमाथा आरोहणका विभिन्न पाँच मार्गलाई समेट्नगरी यी केन्द्र जडान गरिने भएको छ । यी केन्द्रहरूबाट मौसम परिवर्तनका साथै जलवायु परिवर्तनको गति, अवस्था र त्यसको चरित्रबारे सुक्ष्म अध्ययन हुने बताइएको छ ।
अमेरिकाबाट आएको नेट्जियोको ५ सदस्यीय विशेषज्ञ टोलीले यसै क्रममा वातावरण, जलवायु तथा मौसम अनुसन्धानका लागि सगरमाथा आरोहण गर्ने अनुमति पाएको छ र सो विशेषज्ञ टोली सगरमाथाको लागि प्रस्थान गरिसकेको छ । जलवायु तथा मौसम विषयमा नेट्जियोको हिमालय अनुुसन्धानलाई यति ब्यापक बनाउन लागिएको छ कि नेपालको जलवायु तथा मौसम विभागका अतिरिक्त राष्ट्रिय निकुन्ज तथा वन्यजन्तु विभाग, त्रिविका भूगर्भ तथा वनस्पति विभागहरू समेत यसमा सरिक हुनेभएका छन् ।
हिमालय क्षेत्र जति प्राकृतिक हो त्यति नै सामरिक महत्वको क्षेत्र पनि हो । नेपालको छिमेकीका रुपमा परस्पर प्रतिष्पर्धी भारत र चीनका लागि मौसम सूचना रणनीतिक महत्वको गोपनियताको रुपमा समेत लिइन्छ । त्यसकारण सार्क मौसम आदान–प्रदान अभिसन्धी गर्ने कुरामा भारतले पाकिस्तानलाई दृष्टिगत गरेर अस्वीकार गरेको विगतको स्थितिलाई हेक्का राख्नु उचित हुन्छ ।
नेपालको वर्तमान अवस्था
हिमालयको हिऊँमा कार्बनका कण भेटिन थालेका छन् । हिमालका टुप्पामा कालो बादल (ब्राउन क्लाउड) मडारिन थालेको कारण के हो ? जानकारहरुका अनुसार भारत र चीनले गरेको औद्योगिक विकासको असरका रुप हुन् ! वि.सं. २०१७ देखि २०३७ सालसम्म नेपालको वन फडानी अचाक्ली भयो । वन क्षेत्र ६ लाख ४५ हजार ३ सय हेक्टरमा झ¥यो । २०५० सालमा आएर वन क्षेत्र थप १ लाख हेक्टर मासियो । ३७ प्रतिशत वन क्षेत्र रहेको तराईमा सन् २०१४ मा आएर २० प्रतिशतभन्दा केही बढी भूभागमा मात्र वन क्षेत्र खुम्चियो ।
अहिले निजगढ विमानस्थल र काठमाडौं निजगढ फास्टट्राक बनाउने नाममा २४ लाख रुख ढाल्ने योजना देखिँदै छ । इलामदेखि डडेलधूरासम्म मध्यपहाडमा आज पानीका मूल धेरै सुकिसके, चाहे त्यो भूकम्पले गर्दा होस्, चाहे सडक खन्न डोजर चलाएर धर्ती खल्बल्याएका कारणले होस् । वन फडानी, पहिरो चलाउने कारकहरू पनि कम दोषी छैनन् ।
मौसमविद् डा.एम्.पी भट्ट लेख्छन,“विश्वब्यापी उष्णताका कारण करिब ६७ प्रतिशत हिमनदीहरूमा ह्रास आइसकेको तथा झन्डै दुई दशकको पंक्तिकारकै अनुसन्धानको क्रममा केन्द्रीय हिमनदीहरूमा एकसय मिटरभन्दा बढी ह्रास भएको पाइएको छ ।…..विश्व प्रकृति कोष नेपाल (२००५) को एक तथ्याङ्कअनुसार नेपालमा ३२५२ हिमनदीहरू २३२३ हिमतालहरू छन्, जसमध्ये २६ वटा हिमतालहरू ठूलो खतरा निम्त्याउने खालका छन् (इसिमोड र युएन्इपी २००१) ।…..अहिलेसम्म नेपालभित्र पाँचवटा हिमताल विष्फोटनका घटनाहरू भइसकेका छन् । खम्बु क्षेत्रमा मात्रै गएका तीन दशकभित्र दुईवटा हिमताल विष्फोटनका घटना भएका थिए” (कान्तिपुर २०७०–३–३१–२) ।
विश्व तापक्रममा डेढ डिग्री सेल्सियस (२.७ डिग्री फरेनहाईट) बढ्यो भनेपनि सोचेभन्दा ठूलो उथलपुथल र क्षति उत्पन्न हुन्छ भनी सन् २०१८ अक्टुबरको सुरूमा दक्षिण कोरियाको इन्चेयनमा जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी अन्तरसरकारी कार्यदल (IPCC) द्वारा प्रस्तुत विस्तृत प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । गएको दशकमा पृथ्वीको तापक्रममा १ डिग्रीमात्र बढ्दा पनि जलवायु परिवर्तनको असरका रुपमा आँधिवेहरी, डढेलो, खडेरी, तातो हावा, बाढीजस्ता आश्चर्यजनक प्राकृतिक प्रकोप अति नै बढेर आए भने २ डिग्री सेल्सियस बढ्यो भने के मात्र नहोला !
विश्वभरि नै हावापानीमा परिवर्तन आएको छ, तापक्रम बढिरहेको छ । ५ हजार फिटभन्दा माथि पर्ने नेपालको हिमालय क्षेत्र २३ प्रतिशत छ । कुल हिमालय क्षेत्रमा विश्वको औसत तापक्रम बृद्धिभन्दा ५ गुणा बढी दरले बढिरहेको वैज्ञानिकहरूका अध्ययन प्रतिवेदनबाट थाहा हुन्छ । यस्तो अवस्थाबाट हिमालयको सेरोफेरोका मुलुकमा बसोबास गरिरहेका ४० करोड जनता प्रत्यक्ष असर भोग्दैछन् । सन् २००७ प्रकाशित एउटा विदेशी ‘तथ्याङ्क’ ले त सन् २०३५ सम्ममा सम्पूर्ण हिमाली क्षेत्रको हिऊँ पग्लिनसक्छ भनेर तहल्कै मच्चाएको थियो ।
यस्तो परिप्रेक्षमा अमेरिकाको नेट्जियोले गर्नलागेको सो अध्ययन अनुसन्धान विश्वकै लागि ध्यान दिन योग्य वैज्ञानिक तथ्य हुने निर्विवाद छ । जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी ६ हजार अध्ययनका आधारमा तयार पारिएको भनिने २०१८ को उक्त इन्चेयन प्रतिवेदनमा अनेकौं लोमहर्षक चित्रण तथा विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको छ । कार्बन उत्सर्जनमा युद्धस्तरको कटौती आजैदेखि नथाल्ने हो भने आगामी दुईदशक भित्रै पृथ्वीको तापक्रम डेढ डिग्री बढ्ने निश्चित भएको प्रतिवेदनले औँल्याएको छ । विश्वब्यापी तापक्रमलाई डेढ डिग्रीबाट तल झार्ने हो भने जनस्वास्थ्य, पर्यावरण तथा जनजीवनमा उल्लेखनीय प्रभाव देखिन्छ भनी वैज्ञानिकहरू ठोकुवा गर्छन् ।
इन्चेयन प्रतिवेदन जलवायु परिवर्तन सम्बन्धमा अहिलेसम्मको सबभन्दा आधिकारिक तथा वैज्ञानिक प्रतिवेदन त्यही हो, जसलाई नेपालदेखि अमेरिकासम्मका १९५ मुलुकले स्वीकार गरेका छन् । मूल प्रतिवेदनबाट ३४ पृष्ठको ‘नीति निर्माताहरूका लागि सारांश’ बनाइएको छ । २०१५ मा फ्रान्सको पेरिसमा भएको विश्व जलवायु सम्मेलनमा सहभागी हरेक मुलुकले विश्वको तापक्रम २ डिग्री (३.६ डिग्री फा.) भन्दा तल झार्ने भन्ने निर्णय लिइयो । तर अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पको प्रशासन पेरिस निर्णयबाट पछि हटिसकेको छ ।
जलवायु र वातावरणमा गम्भीर परिवर्तन आएको तथ्य नेपालले भोगिरहेको छ । यसै वर्ष २०७५ मा गत माघदेखि भईरहेको असामान्य हिमपात र वर्षा गैह्मन्सुन हावापानी तथा मौसमले जनजीवनमा ठूलो परिवर्तन देखाइरहेको छ । यसका लागि नेपाल गम्भिर अध्ययन अनुसन्धानमा लागि हाल्नुपर्ने जरुरी छ ।
इन्द्र रिजाल
इन्द्र रिजाल नेपालबहस डटकमका प्रधान सम्पादक हुन् । अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउने वरिष्ठ पत्रकार रिजालले आर्थिक, राजनीतिक तथा सामाजिक परिवेशका विषयवस्तुको यर्थाथमुखी चित्रण गर्छन् ।
लेखकबाट थपकोशीका मन्त्रीले मानव तस्करी गरे कि फन्दामा परे, प्रहरी भन्छः अनुसन्धान हुँदैछ, को हुन अनिता ?
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
एआईजी बढुवा र अवकाशमा हुने राजनीतिक चलखेलः को को होलान् एआईजी र डीआईजी ?
कात्तिक १४, २०८१ बुधबार
प्रधानमन्त्रीको चीन भ्रमणः पोखरा विमानस्थलको ऋणलाई अनुदानमा परिणत गर्ने तयारी
कात्तिक १४, २०८१ बुधबार
स्याङ्जाकै उत्कृष्ट कृषि सहकारी
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक २१, २०८१ बुधबार
रुसबाट ५ सय ६३ युक्रेनी सैनिकको शव फिर्ता
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
जीबी राई भगाउन सहयोग गर्ने सहसचिवलाई पुरस्कार !
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
रुसबाट ५ सय ६३ युक्रेनी सैनिकको शव फिर्ता
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
जीबी राई भगाउन सहयोग गर्ने सहसचिवलाई पुरस्कार !
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
राम्रो काम नगरेपछि अढाई वर्षका लागि कालोसूचीमा पर्यो उर्जा राज्यमन्त्री कान्छारामको कन्सट्रक्सन
कात्तिक २३, २०८१ शुक्रबार
कारागारबाट सुरुङ खनी फरार भएका यादव १२ वर्षपछि पक्राउ
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
अमेरिकी डलर र युरोको भाउ बढ्यो
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
गौतमबुद्ध विमानस्थलमा धमाधम अन्तर्राष्ट्रिय उडान
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
पश्चिमी र स्थानीय वायुको प्रभावः केही स्थानमा वर्षाको सम्भावना
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
यु–१९ महिला विश्वकप क्रिकेट छनोट: नेपालले आज युएईविरुद्व खेल्ने
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
सरकारलाई थप कमजोर बनाउने कि गतिशील र प्रभावकारी ?
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार