अर्थतन्त्र चल्मलाउने आशाः मौद्रिक नीतिले अर्थतन्त्र चलायमान बनाएर जनताका दुःख हटाउँछ त ?
नेपालबहस संवाददाता
साउन १०, २०८० बुधबार ७:०:२८
अर्थमन्त्री प्रकाशशरण महतले राष्ट्र बैंकले अगाडि सारेको मौद्रिक नीतिले अर्थतन्त्र चलायमान बनाउने बताएका छन् । सजकतापूर्वक लचिलो मौद्रिक नीति आएकाले बजेटका लक्ष्य पूरा हुने उनले बताएका हुन् । गत वर्ष कसिलो मौद्रिक नीति आएको र विलासिताका वस्तु आयातमा प्रतिबन्ध तथा अन्य केही सामग्रीमा कडाइ गरेकाले अर्थतन्त्र कमजोर भएको बताउँदै आएका थिए ।
अहिले भने अर्थतन्त्रका बाह्य अवस्थालाई कायम राख्ने गरी मौद्रिक नीति ल्याएको राष्ट्र बैंकले बताएको छ । मौद्रिक नीति सजगतापूर्वक आएको भनिए पनि अहिले मन्दीतर्फ सोझिएको अर्थतन्त्र सुधारेर जनतालाई राहत पुग्ने अवस्था आउन कठिन छ । मौद्रिक नीतिले सहकारी संस्थाको अव्यवस्था र त्यसबाट पीडित जनताको अवस्था ख्याल गरेन । त्यस्तै लघुवित्तपीडितको पीडा कम गर्ने प्रयास यो मौद्रिक नीतिले गर्दैन । मिटर ब्याजीको चंगुलमा विपन्न जनता कसरी परे, त्यसबाट बाहिर ल्याउन बैंकिंग क्षेत्रमा के व्यवस्था गर्नुपर्छ भन्ने कुरा आएको छैन । विपन्न जनताले बैंकको ऋण लिनसक्ने अवस्था सिर्जना गर्ने कुरामा मौद्रिक नीति बोल्दैन । बैंकको ब्याज कम हुने निधो अझै छैन । अर्को, मौद्रिक नीतिले मूल्यवृद्धि ६ प्रतिशत कायम गर्ने त बताएको छ त्यसको आधार बलियो छैन । यी सबै अवस्थाले अहिलेको मन्दी उन्मुख अर्थतन्त्र चलायमान बन्छ भन्न सकिँदैन ।
निजी क्षेत्रका छाता संगठन उद्योग वाणिज्य महासंघ, उद्योग परिसंघ तथा चेम्बर अफ कमर्शले मौद्रिक नीतिले अर्थतन्त्र सक्रिय पार्न नसक्ने बताएका छन् । उनीहरूले उत्पादनको माग कम भएको, उद्योग वाणिज्य क्षेत्रमा उत्साह मर्दै गएको, रोजगारी घट्दै गएको र बैंकको चर्को ब्याजका कारण उद्योग वाणिज्य क्षेत्र प्रभावित बन्दै आएको तथा सञ्चालनको अवस्थामा रहेका नयाँ उद्योगको स्थापना रोकिएको अवस्थालाई मौद्रिक नीतिले सम्बोधन गर्न नसकेको बताएका छन् ।
मौद्रिक नीतिले बैंकको आधार दरलाई नचलाई नीतिगत दरलाई शून्य दशमलव ५ प्रतिशतले घटाएको छ । आधार दर घटाएको भए ब्याजदरमा कमी आउँथ्यो, ती संस्थाले बताएका छन् । बैंक सञ्चालकहरूको संगठन नेपाल बैकर्स संघले भने अहिलेको मौद्रिक नीतिले कर्जा प्रवाहलाई सहयोग पुर्याउने बताएको छ । सो संस्थाले घरजग्गा ऋणको सीमा १ करोड ५० लाखबाट बढाएर २ करोड कायम गरेको र चालू पुँजी कर्जामा पुनरावलोकन गर्ने बताएकाले कर्जा विस्तारमा सहयोग पुग्ने बताएको छ । अर्को, सेयर कर्जा, हायर पर्चेज र रियल स्टेट कर्जाको जोखिम भार १ सय ५० प्रतिशतबाट १ सय प्रतिशतमा झारेकाले पनि कर्जा विस्तारमा सघाउने बताएको छ ।
कर्जा विस्तार हुनसक्ने अवस्था बैंकिंग क्षेत्रले देखे पनि कर्जाको ब्याज घट्न सकेन भने उद्योग व्यवसाय फस्टाउन सक्ने अवस्था रहने छैन । यसले उत्पादन बढ्ने कुरा भएन । यस्तो अवस्थामा निर्यात पनि बढ्न कठिन हुने नै भयो । अर्को, नेपालमा माग कम भएपछि आयातमा कम हुने भयो, त्यस्तो अवस्थामा मूल्य स्थिर वा कम हुनुपर्नेमा मूल्य बढ्ने गर्छ । आन्तरिक उत्पादनले नेपाली बजारमा प्रभुत्व जमाउने अवस्था छैन । जब आन्तरिक उत्पादनले राम्रो बजार पाउन थाल्छ त्यसबेला तत्कालै भारतबाट ठूलो मात्रामा तिनै वस्तुको आयात गरिन्छ । तत्कालका लागि मूल्य कम गरेर हुन्छ, अन्य उपाय लगाएर हुन्छ नेपाली उत्पादन प्रतिस्पर्धाबाट बाहिर पारिन्छ । त्यसपछि मूल्य स्वात्तै बढाइन्छ । यस्तो अवस्थामा सर्वसाधारण जनताले दुःख पाउनुको कुनै विकल्प हुन्न । यो अवस्थालाई न बजेटले सम्बोधन गर्यो न मौद्रिक नीतिले ।
लोकतन्त्र आएपछि काम जेजस्तो गरे पनि सबै दलहरू लोकतान्त्रिक बने । यही लोकतन्त्र आएपछि देशमा खुला अर्थनीति अपनाइयो । यही खुला अर्थनीतिका कारण बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरू फस्टाए । पछिल्लो समय खुला अर्थनीति अनियन्त्रित हुँदै क्रोनिक पुँजीवादमा परिणत भयो । दलालीकरणमा परिणत भयो । यसका पक्ष डरलाग्दा छन् । सामान्य रुपमा हेर्ने हो भने पनि बैंक तथा वित्तीय संस्था बढे तर सर्वसाधारण कृषकले तीनको ऋण उपयोग गर्न सक्ने अवस्था छैन ।
निजीका कुरा छाडौं, सरकारी स्वामित्वका राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक, नेपाल बैंक लिमिटेड तथा कृषि विकास बैंकबाट सर्वसाधारण नागरिक तथा कृषकहरूले ऋण पाउने अवस्था छैन । यो सरकारी तथ्यांकले नै पुष्टि गर्छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थामा ५ करोड निक्षेप खातामा जनताले पैसा जम्मा गरेका छन् तर ऋण खाता जम्मा १८ लाख मात्रै छन् । यसले के देखाउँछ भने बैकको ऋण उपयोग गर्ने सीमित उद्योगी, व्यापारी छन् र केही पहुँचवाला व्यक्ति मात्रै छन् भन्ने स्पष्ट हुन्छ । यसलाई सरकारको वित्त नीति वा मौद्रिक नीति के ले सम्बोधन गर्यो ?
सहकारी संस्थालाई संविधानमै अर्थतन्त्रको विशेष अवयवका रुपमा लिइएको छ । पछिल्लो समय डरलाग्दो रुपमा आएको सहकारी संस्थाको ठगी प्रवृत्तिका कारण निम्नदेखि मध्यम आय भएका नागरिक ठूलो मात्रामा मारमा पर्न थालेका छन् । संविधानमा उल्लेख गर्दादेखि नै सहकारी नीतिमा व्यापक सुधार नगरे सहकारीले सर्वसाधारण नागरिकलाई कुनै फाइदा हुनेछैन, सीमित सञ्चालकले मात्र लाभ लिनेछन् भनेर अनेक पटक लेखिरहियो, अहिले त्यसको डरलाग्दो रुप अगाडि आएको छ ।
अहिले देशभरका बचत तथा ऋण सहकारीले सर्वसाधारण जनताको अर्बौँ रूपैयाँ ठगेर भग्ने क्रम द्रुत गतिले बढिरहेको छ । त्यसलाई रोक्न मौद्रिक नीति मौन छ, मात्र सहकारी नियमनका लागि छुट्टै विशिष्टीकृत नियामक निकाय स्थापनामा सघाउने कुरा उल्लेख गरेर उम्केको छ । यस्तो मौद्रिक नीतिले आम भुइँमान्छेलाई के अर्थ राख्ला ? अर्को, लेपालमा लघुवित्त वित्तीय संस्था तिनै भुइँमान्छेलाई सघाउ पुराउने भन्दै खोलियो । अहिले देशभर ६३ वटा लघुवित्त वित्तीय संस्था छन् । ती संस्थासँग संलग्न १३ हजार लाभग्राही समूह छन् भने तिनका ६० लाख सदस्य छन् । त्यसमध्ये २५ प्रतिशतले मात्रै ३ लाखभन्दा बढी ऋण लिने छन् ।
लघुवित्तबाट ऋण लिने सर्वसाधारण नागरिक डरलाग्दो गरी ठगिएका छन् । अहिले लघुवित्त पीडितहरुले दैनिक आन्दोलन गरिरहेका छन् । त्यसलाई मौद्रिक नीतिले सम्बोधन गर्नैपथ्र्यो तर मौन रह्यो । पछिल्लो समय मिटरब्याजीबाट पीडित सर्वसाधारणको संख्या धेरै ठूलो छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट ऋण पाउने अवस्था नभएपछि उनीहरू स्थानीय साहुहरूको चंगुलमा फस्न बाध्य भए । अहिले उनीहरूको ज्यादती चुलिएको छ ।
अर्थतन्त्रको यस्तो समस्यामा राष्ट्र बैंक मौन बस्नु डरलाग्दो अवस्था हो । यी सबै परिवेश र समस्यामा सरकार तथा समाधान गर्ने र गर्नैपर्ने सरकारी निकाय मौन बस्ने हो भने जनताको भरोसा केमा ? तथ्यांक तलमाथि गर्ने र रेमिट्यान्स र आकाशको भरको धानलाई हेरेर अर्थतन्त्रको प्रगति देखाउने प्रवृत्ति शिष्ट अर्थतन्त्र विकासका बाधक हुन् । यो प्रवृत्ति रहँदासम्म जनताले दुख पाइरहने नै छन् ।
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टिभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपसाधक अग्रजहरूको आदर्श जीवनचर्याबाट केही सिकौँ, केही गरौँ
मंसिर १, २०८१ शनिबार
नेपालको राजनीतिले नैतिकता गुमाउँदै क्षयीकरणको बाटो लिएकै हो ?
कात्तिक २७, २०८१ मंगलबार
कांग्रेसले ‘मिस’ गरिरहेको नोना आमाको ‘मर्निङ मिटिङ’
कात्तिक २४, २०८१ शनिबार
रविको बयान : खातामा आएको २ करोड झिकेर चलाएको हुँ, कसले पठायो थाहा भएन !
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक २९, २०८१ बिहिबार
प्रहरीद्वारा रवि लामिछानेको सम्पत्ति रोक्का गर्न सम्बन्धित निकायमा पत्राचार
नेपालबहस संवाददाता
कात्तिक ३०, २०८१ शुक्रबार
नेपाल प्रहरीमा १६ करोडको 'ट्रयाक सुट' खरिदमा करोडौं रुपैया घोटाला !
नेपालबहस संवाददाता
मंसिर १, २०८१ शनिबार
नेपाल प्रहरीमा १६ करोडको 'ट्रयाक सुट' खरिदमा करोडौं रुपैया घोटाला !
मंसिर १, २०८१ शनिबार
नेपाल प्रहरीमा ५ डीआईजीको दरबन्दी थप गर्ने अन्तिम तयारी, बढुवाको लिगलिगे दौड !
मंसिर १, २०८१ शनिबार
मेलानिया ट्रम्प ह्वाइटहाउसमा नबस्ने
मंसिर १, २०८१ शनिबार
एक होइन, अनेक सम्भावनाको क्षेत्र हो कर्णाली: मुख्यमन्त्री कँडेल
मंसिर १, २०८१ शनिबार
पाकिस्तानमा पृथकतावादी समूहको आक्रमणमा परी ७ सैनिकको मृत्यु
मंसिर १, २०८१ शनिबार
६ सय एक हप्ता सफाइ गर्दा पनि वागमतीको अवस्था उस्तै
मंसिर १, २०८१ शनिबार
कीर्तिपुर नगरप्रमुखमा कांग्रेसबाट डङ्गोलले चुनाव लड्ने
मंसिर १, २०८१ शनिबार
सहकारी ठगीको अनुसन्धान कहिँकतैबाट प्रभावित हुँदैन् : सञ्चारमन्त्री गुरुङ
मंसिर १, २०८१ शनिबार
‘कूटनीतिक माध्यमबाट’ युद्ध अन्त्य गर्न चाहेको जेलेन्स्कीको भनाइ
मंसिर १, २०८१ शनिबार