विचार बिनाको प्रचारः प्रत्यक्ष प्रसारण गर्ने दलका बैठकमा जनताका समस्या कति उठे, कति उठ्लान् ?

पछिल्लो समय नेपालका ठूला राष्ट्रिय दलहरूले आफ्ना केन्द्रीय समितिका बैठकहरू प्रत्यक्ष प्रसारण गर्ने क्रम बढ्दै छ । भर्खरै नेपालको सबैभन्दा पुरानो र ऐतिहासिक दल नेपाली कांग्रेसले केन्द्रीय समितिको बैठक प्रत्यक्ष प्रसारण गर्यो ।

दश वर्षे विद्रोही युद्ध लडेर मूलधारमा हिँड्दै अहिले सरकार हाँकेको तेस्रो ठूलो दल माओवादी केन्द्रले पनि केन्द्रीय समितिको बैठक प्रत्यक्ष प्रसारण गर्ने भएको छ । प्रजातान्त्रिक तथा लोकतान्त्रिक दलहरूले पार्टीभित्र उठ्ने आवाज, परिवर्तन गर्ने नीति नियमहरू र जिम्मेवार नेताहरूले गरिरहेका क्रियाकलाप तथा गर्नुपर्ने काम, व्यवहारका बारेमा भइरहने बहस प्रत्यक्ष प्रसारण गरेर जनतालाई जानकारी दिनु राम्रो कार्य हो ।

केन्द्रीय सदस्यहरूले उठाएका विषयमा विस्तृत बहस छलफल गरेर निष्कर्ष निकाल्न शीर्ष नेतृत्व तयार छन् त ? सदस्यले आवज उठाउने तर शीर्ष नेतृत्वले वास्ता नगर्ने बैठकको प्रत्यक्ष प्रसारणको कुनै अर्थ रहँदैन । 

सधैं सत्ता वा त्यसको वरिपरि रहने दलहरूले जनताका बारेमा के सोच्छन् अर्थात् जनताको हितका बारेमा कस्ता प्रश्न उठाउँछन् र कसरी छलफल गर्छन् भन्ने कुरा प्रत्यक्ष रुपमा जनताले जान्ने अवस्था बनाउनुलाई प्रजातान्त्रिक वा लोकतान्त्रिक अभ्यास मान्न सकिन्छ । यस्तो कल्पना गर्दै गर्दा कांग्रेस, एमाले तथा माओवादी केन्द्र वा सत्ता र त्यसको वरिपरि रिंगिरहने दलहरूका केन्द्रीय समितिमा उठेका प्रश्नहरूको जबाफ यथार्थमा तिनका शीर्ष नेतृत्वले दिँदै आएका छन् त ? अर्थात् केन्द्रीय सदस्यहरूले उठाएका विषयमा विस्तृत बहस छलफल गरेर निष्कर्ष निकाल्न शीर्ष नेतृत्व तयार छन् त ? सदस्यले आवज उठाउने तर शीर्ष नेतृत्वले वास्ता नगर्ने बैठकको प्रत्यक्ष प्रसारणको कुनै अर्थ रहँदैन । 

भर्खरै कांग्रेसले आफ्नो केन्द्रीय समितिको बैठकमा भएका सबै कुरा प्रत्यक्ष प्रसारण गर्यो । देशको सबैभन्दा पुरानो ठूलो प्रजातान्त्रिक दल कांग्रेसले यसरी प्रत्यक्ष प्रसारण गर्नुलाई राम्रो मानियो । कम्युनिष्ट नेता वामदेव गौतमले त कम्युनिष्ट दलहरूले गर्नुपर्ने कार्य कांग्रेसले गर्यो, यसबाट पाठ सिक्नुपर्ने बताए । अब माओवादी केन्द्रले पनि त्यही प्रक्रियालाई अगाडि बढाउँदै छ । कांग्रेसले गरेको प्रत्यक्ष प्रसारणलाई राम्रो मान्दै गर्दा केन्द्रीय सदस्यहरूले उठाएका विषय शीर्ष नेतृत्वले कसरी लियो ? र के के विषयमा छलफल भयो तथा निष्कर्ष के निकालियो भन्ने कुरा महत्वपूर्ण हुन् । कांग्रेस केन्द्रीय समितिमा कांग्रेस रुपान्तरणका कुरा धेरै उठे ।

कांग्रेस बैठकमा देशको अहिलेको परिस्थितिका बारेमा छलफल भएन । अहिलेका राष्ट्रिय समस्या र तिनको समाधानका लागि सरकारले के गरिरहेको छ ? के गर्नुपर्थ्यो भन्ने कुरामा छलफल भएन । यस्तो अवस्थामा कांग्रेस केन्द्रीय समितिको बैठकको प्रत्यक्ष प्रसारणको अर्थ के रहला ?

कांग्रेस नेतृत्वका कारण जनतामा जाने एजेण्डा नै हराएको अवस्थामा पुग्यो भन्ने कुरा उठाइयो । नेतृत्वकै कारण सकार र संसदमा पनि कांग्रेस कमजोर बन्दै गयो भन्ने आवाज उठ्यो । अर्को, सभापति शेरबहादुर देउवा विधान अनुसार अगाडि नबढेको, भातृ संगठनहरु लामो समयदेखि अधिवेशन गर्न नसकेर तदर्थ समितिमा चलेको, शुभेच्छुक संस्थाहरू पनि निष्क्रिय बन्दै गएकोमा संस्थापन इतरबाट आवजहरू उठे । 

अर्को, भ्रष्टाचारका मुद्दामा कांग्रेस स्पष्ट हुनुपर्ने, पूर्व गृहमन्त्रीसमेत रहेका बालकृष्ण खाँण नक्कली भूटानी शरणार्थी काण्डमा मुछिएर जेलमा रहेकाले पार्टीले निलम्बन गर्नुपर्ने पनि आवाज उठ्यो । नक्कली भूटानी शरणार्थी काण्ड, ललिता निवास काण्ड, सुन काण्ड जस्ता भ्रष्टाचारका काण्डका विरुद्धमा कांग्रेस दह्रोसँग उभिनु पर्ने आवाज उठे । संस्थापन पक्षका नेताहरूले संस्थापन इतरका नेताहरूको यी आवाजलाई सभापतिप्रति आग्रहका रुपमा लिए । उनीहरूले सभापतिकै कारण पार्टीले बहुमत ल्याएको, प्रदेश तथा स्थानीय तहमा पनि बहुमत ल्याएर कांग्रेसलाई सबैभन्दा ठूलो दलका रुपमा स्थापित गरेको भन्दै प्रतिवाद गरिरहे । भ्रष्टाचारका कुरामा आफ्ना परिवारका सदस्यलाई दुःख पर्दा उनीमाथि खनिन नहुने भनेर प्रतिवाद गरे ।

अर्को, सभापति देउवाले पार्टी केन्द्रीय समितिमा कुनै अवधारणा प्रस्तुत गरेनन् भने बैठकमा उठेका प्रश्नहरूको पनि उत्तर दिएनन् । सबैका कुरा समेटेजस्तो गरी वैठकको अन्तिम प्रतिवेदन तयार गरियो । कांग्रेस बैठकमा देशको अहिलेको परिस्थितिका बारेमा छलफल भएन । अहिलेका राष्ट्रिय समस्या र तिनको समाधानका लागि सरकारले के गरिरहेको छ ? के गर्नुपर्थ्यो भन्ने कुरामा छलफल भएन । यस्तो अवस्थामा कांग्रेस केन्द्रीय समितिको बैठकको प्रत्यक्ष प्रसारणको अर्थ के रहला ? हुन त कम्युनिष्ट दल एमाले र माओवादी केन्द्रमा जस्तो शीर्ष नेतृत्वप्रति कुनै नेताले पनि केही नबोल्ने भने भएन । कांग्रेस संस्थापनइतर समूहका नेताहरूले सभापति विरुद्ध दह्रोसँग आवाज उठाए । कांग्रेस महासचिव गगन थापाले त संसदीय समितिको अध्यक्ष फेर्ने अभियानमा लागेको र अब पनि लागिरहने बताए ।

दलहरूमा शीर्ष नेतृत्वविरुद्ध आवाज उठे पनि त्यसको सुनुवाइ भएन भने त्यसको अर्थ रहँदैन तर आवाज उठिरहने हो भने नेतृत्वलाई सुध्रन बाध्य पार्छ । नेतृत्वले तत्काललाई वास्ता नगरी नटेरे पनि सही आवाज उठिरहे त्यसले जनमत तयार गर्न थाल्छ । कम्युनिष्ट ठूला दलहरू एमाले र माओवादी केन्द्र दुवैमा नेताहरूले शीर्ष नेतृत्वविरुद्ध केही पनि बोलेको देखिँदैन । अध्यक्ष तथा केन्द्रीय कार्यकारिणीले सिद्धान्तमा स्पष्टता, राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्दामा गम्भीरता तथा जनताका मुद्दामा स्पष्टता र कार्यान्वयनमा प्रष्ट भए त नेतृत्वप्रति किन आवाज उठाउने ? केन्द्रीय बैठक बसे पनि कार्यकारिणीले एउटा निर्णय सुनाउँछ, अरू सबै सदस्यले ताली बजाएर उपस्थिति जनाए भयो भन्ने अवस्थाले होइन । शक्ति केन्द्रीयताकाे सिद्धान्त अनुसार अगाडि बढेको भएर पनि होइन ।

शक्तिमा रहने माथिल्लो तह प्रतिबद्ध तथा इमानदार नहुने, तल्लो तहसम्म छलफल बहस नभएको अवस्थामा यस्ता कुरा एकाएक आउन सक्ने छैनन् । आए भने त राम्रो भयो । यस्तो अवस्थामा प्रत्यक्ष प्रसारण अर्थ के रहला ?

दुवै दलमा बहुपदीय प्रणाली छ । लोकतान्त्रिक मानिने कम्युनिष्ट दलमा नेतृत्वप्रति कसैले आवाज नउठाउनुको कारण आवाज उठाए समाप्त भइन्छ भन्ने डर नै हो । एमालेमा केपी ओली विरुद्ध आवाज उठाउने नेताको राजनीतिक भविष्य सुरक्षित हुने अवस्था छैन । ओलीको जति नजिक भइयो उति सुरक्षित भइने भएकाले कसैको पनि विरोधी आवाज निस्कन सक्दैन । माओवादी केन्द्रले बैठकका क्रियाकलाप प्रत्यक्ष प्रसारण गरे पनि नेताहरूले प्रधानमन्त्री तथा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड विरुद्ध आवाज उठाउन सक्ने अवस्था छैन ।

पार्टी र बाहिरका केही सामान्य आवाज उठ्छन् नै तर अरू सबै अध्यक्ष प्रचण्डलाई निर्णय गर्ने अधिकार दिएर बैठक सकिनेछ । कम्युनिष्ट सिद्धान्त, त्यसको औचित्यता र अहिलेको सन्दर्भमा त्यसको प्रयोगका विषयमा कुनै आवाज उठ्न कठिन छ । नीति महाधिवेशन गर्ने निर्णय त गरिएला तर कम्युनिष्ट सरकार हुँदाकै बेला शिक्षा, स्वास्थ्य तथा जन जीविकाको अवस्थाका बारेमा घनीभूत छलफल भएर सुधारको बाटोमा जाने छैन । शक्तिमा रहने माथिल्लो तह प्रतिबद्ध तथा इमानदार नहुने, तल्लो तहसम्म छलफल बहस नभएको अवस्थामा यस्ता कुरा एकाएक आउन सक्ने छैनन् । आए भने त राम्रो भयो । यस्तो अवस्थामा प्रत्यक्ष प्रसारण अर्थ के रहला ?