नेतृत्वका लागि कांग्रेसमा यसरी बन्दैछ नयाँ समीकरण

२२ भदौ, काठमाडौं । बीपी पुत्र डा.शशांक कोइरालाले सभापति शेरबहादुर देउवाको समूहबाट सभापतिमा उम्मेदवारी दिने कुरा बाहिर ल्याएपछि १५ औँ महाधिवेशनमा कांग्रेसभित्र कस्तो समीकरण बन्छ भन्ने चर्चा सुरु भएको छ । बीपी पुत्र भएर पनि शशांकले बाटो विराइसकेपछि शेखर मात्रै कोइराला विरासत फर्काउने अभियानका एक्ला उम्मेदवार हुन भन्ने कुरामा कांग्रेसभित्र भ्रम पनि रहेन । 

पार्टी नेतृत्वबाट विदा लिने तयारीमा रहेका सभापति शेरबहादुर देउवाले पत्नी आरजु देउवा राणाको भविष्य सुनिश्चत गर्न शेखर विरुद्ध शशांकको कार्ड फालेपछि अब कांग्रेसमा उत्तराधिकारी बहसको पाटो पनि प्रष्ट भएर आएको छ । १५ औँ महाधिवेशनमा शेखर कोइराला सभापतिका पक्का उम्मेदवार हुन । सभापति बन्न कांग्रेसभित्र चाहिने नेताहरूको उचाई र अन्तर्राष्ट्रिय छवि वा विश्वास गर्ने आधार हेर्दा पनि यही देखाउँछ । तर, राजनीति हो र समय पनि बाँकी छ । 

शेखरविरुद्ध शशांक सभापतिको उम्मेदवार भइरहँदा देउवा पक्षमा बसेर सभापतिको आकांक्षा गरिरहेका नेताहरूको रोल अब के हुन्छ भन्ने विषयले यो सभापतिको राजनीतिमा एउटा भूमिका खेल्नेछ । सभापति देउवाले आफ्नो गुटमा रहेका उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का लगायतका नेताहरु भन्दा आफूपछि पत्नी आरजुलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने चिन्ता देखाइसकेका छन् । आरजुलाई नेतृत्वमा पुग्ने गरी काम गर्न दिने खालको खोजीमा देउवा छन् । यसका लागि पूर्णबहादुर खड्का, विमलेन्द्र निधि लगायतको सिनियर नेताभन्दा प्रकाशशरण महतलाई पनि अगाडि बढाउन सक्ने सम्भावना अझै छ ।       

बिमलेन्द्र निधि र प्रकाशमान सिंह यसअघि पनि सभापतिमा उठिसकेका छन् । पूर्ण बहादुर खड्का भन्दा रमेश लेखक, एपी साउद धेरै तल छन् । आरजुका लागि खड्का अमिल्दा उम्मेदवार हुन । प्रकाशशरण महतको उचाइ अझै धेरै नेताभन्दा तल छ । यो स्थितिमा शशांक देउवाका लागि उपयुक्त पात्र अहिलेलाई देखिएका छन् । कोइरालाको लिगेसी देखाउन पनि सकिने र पत्नी आरजुलाई पनि शशांक भए नेतृत्वमा आउन सजिलो हुने अनुमान देउवाको छ । आरजुलाई पछाडि राखेर खड्कालाई अगाडि बढाउने एउटा विकल्प पनि देउवासँग छ । तर, यो भरपर्दो छैन ।

सभापतिका लागि देउवाले साथ दिने आसमा अर्का नेता कृष्णपप्रसाद सिटौला पनि छन् । सिटौलालाई अगाडि सार्दा पनि आरजु सुरक्षित हुने अवस्था रहँदैन । यसकारण अहिले नै शशांकलाई बोल्न लगाएर देउवाले १५  महाधिवेशनको मोटामोटी बाटो ल्कियर देखाएका छन् । संस्थापन इतर समूहमा विवाद छैन । शेखर एक्लै उम्मेदवार हुन् । सभापतिका लागि यही चित्र आगामी महाधिवेशनमा देख्न सकिन्छ । शेखर पछि महामन्त्री गगन थापाले पालो कुरिरहेकै छन् । तर, देउवाले शशांकलाई उम्मेदवार बनाउँदैछन्  भन्ने कुराले कांग्रेसभित्रको गुटबन्दीमा भने निकै ठूलो फेर बदलको परिस्थिति बनिरहेको छ ।

आगामी महाधिवेशनमा सिटौला समूह कता जाला र कति प्रभाव पार्ला भन्ने एउटा पक्ष, अहिले देउवा समूहमा रहेका बिमलेन्द्र निधि, प्रकाशमान सिंहका समूह अब कता लाग्लान भन्ने पनि छ । यी समूहको प्रभाव उनका पछि लाग्ने दोस्रो तहका नेताहरूको अवस्थाले पनि भर पर्छ । तर, कांग्रेसमा अझै लामो भविष्य रहेका नेताहरू र सभापतिकै दावेदार बन्नसक्ने पूर्ण बहादुरलगायतका नेताहरूले भने सोच्ने बेला आइएको छ र हेर्ने बेला आएको छ कि शशांक कोइराला देखिएको आरजुका टिम उनीहरूका लागि कति सहज बन्न सक्छ ।  

नेताहरूको भनाइमा आगामी महाधिवेशनमा देउवाले आरजुको सुरक्षाका लागि शशांकलाई नै उम्मेदवार बनाउने सम्भावनालाई लिए र देउवा समूहका केही प्रभावशाली नेताहरू शेखर कोइरालासँग सम्बन्ध बढाउने पक्षमा देखिएका छन् । अहिले शेखरलाई नेता बनाएर महाधिवेशनमा जाने युवा नेताहरूको समूह निकै बलियो छ । महामन्त्री गगन थापा खुलेरै लागेपनि अर्का महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा खुलेका छैनन् । शर्मा र प्रदीप पौडेल लगायतका नेताहरू शेखरको पक्षमा खुल्ने तयारीमा छन् । 

महाधिवेशनसम्म पुग्दा शेखरलाई सभापति बनाउने पक्षमा शर्मा, पौडेल र डा. मिनेन्द्र रिजाल आइपुग्दा यो पक्ष बलियो देखिने छ । तर, पदाधिकारीमा उम्मेदवार बन्ने समयमा कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने चिन्ता अहिले देखिनै छ । अहिलेका महामन्त्री फेरी दोहोरिने वा नदोहोरिने भन्ने कुराले पनि प्रभाव पार्छ । अहिले देखिएको मार्गचित्र कायम रहे उपसभापति खड्काले सभापतिमा उम्मेदवारी दिनेछन् । पहिलो चरणमा उनी सभापतिमा लड्ने र दोस्रो चरणमा शेखरलाई सघाएर यो समूहमा छिर्ने उनको तयारी छ ।                      

देउवा समूहकै मोहन बहादुर बस्नेत, रामहरी खतिवडा, डा. डिला संग्रोला लगायतका तेस्रो तहका नेताहरू पनि छन् । उनीहरूले पनि गुट अदल बदलमा प्रभाव पार्छन । देउवा समूहका हृदयराम थानी, रमेश लेखक, एनपी साउद र प्रकाशशरण महत शशांक सभापतिको उम्मेदवार बनेपनि उतै रहने सम्भावना छ । कांग्रेस र राष्ट्रिय राजनीतिमा लामो समय नेतृत्व गरेको कोइराला परिवारमा तीन जना मात्रै छ । शशांक र सुजाताले गएको महाधिवेशनमै देउवालाई साथ दिएका थिए । 

चुनाव जितेर संसद छिरेका कोइराला दाजुभाइमध्ये विरासत फर्काउनुपर्ने चुनौतीमा शेखर मात्रै छन् । विगतमा कोइराला परिवारबाट मातृकाप्रसाद, बीपी र गिरिजाप्रसादले पार्टी मात्रै होइन, प्रधानमन्त्रीसमेत भएर देशको नेतृत्व गरे । सुशील कोइरालाले पनि पार्टी र देशको नेतृत्व गरे । त्यसपछि भने नेतृत्वमा कोइराला परिवारको उदय हुन सकेको छैन । अहिले शेखर मात्र बाबुहरूले बनाएको विरासत जोगाउन राष्ट्रिय राजनीतिको नेतृत्वमा पुग्ने प्रयासमा देखिन्छन् । 
 
पार्टीको महामन्त्री रहिसकेका शशांक र पार्टीभित्र प्रतिपक्षी धारको नेतृत्वमा रहेका शेखरबीच अहिले को सच्चा कोइराला भन्ने प्रश्न पनि छ । १४ औँ महाधिवेशनमा सभापति शेरबहादुर देउवालाई सहयोग पुग्ने गरी शशांकले खेलेको भूमिकाले शेखरलाई चोट परेको थियो । तर, केन्द्रीय सदस्यबाट सिधै सभापतिमा भिडेका शेखरले पराजित भएर पनि पार्टीमा प्रभावशाली नेताको छवि बनाएका छन् ।

चौंथोपटक संसदीय यात्रामा रहेका बीपी पुत्र शशांक उमेरका हिसाबले शेखरका भाइ हुन् । तेस्रो पटक संसद प्रवेश गरेका शेखर बीपीका भाइ केशव कोइरालाले छोरा हुन् ।  अहिले शेखरले कांग्रेसमा जुन उचाइ लिए, त्यो देखेर पनि कांग्रेसभित्र शशांकको भन्दा शेखरको उचाइ माथि छ । कांग्रेसमा पुस्तान्तरणका लागि पनि देउवापछि शेखरको नेतृत्व बढी स्वीकार्य छ । शेखरले पनि त्यस्तो संकेत गरेका छन् । उनले सभापति देउवाइत्तर पक्षलाई एकीकृत गर्ने प्रयास राखेकै छन् । शशांकले गुट परिवर्तन गर्दा गएको निर्वाचनमा पनि शेखरलाई घाटा भएको थियो । तर, त्यो परिवेश र अहिलेको परिवेश बदलिएको छ । देउवाले शशांकलाई नै उठाएपनि शेखरलाई खास असर पर्ने देखिँदैन । प्रश्न देउवा समूहका नेतालाई व्यवस्थापन गर्ने सन्दर्भमा देखिन सक्छ ।