बैतडीका शेरबहादुर शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयबाट भए विभूषित !

♦ नरेन्द्र बिष्ट 

४ असोज, काठमाडाैं । शेरबहादुर विष्ट बुवा मीनबहादुर विष्ट र आमा कौसादेवी विष्टका साइलो सन्तानको रूपमा वि.स २०४७ साल वैशाख १ गते दोगडाकेदार गाउँपालिका वडा नम्बर-८ कालागाउँमा जन्मिएको  हो । उनले वि.स २०५२ सालदेखि रौलेश्वर माविबाट आफ्नो अध्यापनको यात्रा सुरु गरेका थिए ।

उनको बाल्यकाल पहाडी जिल्ला त्यो पनि बैतडीमा जन्मिएकाले उकाली, ओराली घाँस दाउरासँगै पढाइलाई अगाडि बढ्नु पर्ने थियो । गाउँले परिवेशमा हुर्कँदै बढ्दै बिताएको बाल्यकाल सम्झँदा अहिले पनि अविष्मरणिय रहेको उनि बताउँछन् ।

उनका बुवा भारत सरकारका जागिरे हुन् भने आमा गाउँमा सामान्य कृषक हुन् । चार दाजुभाइ मध्ये शेर साहिलो हुन् । उनले कक्षा ८ सम्मको पढाइ गाउँको रौलेश्वर माविमा गरे । त्यस्तै कक्षा १० सम्म खेती माध्यमिक विद्यालय तल्लादेही कक्षा १२ सम्मको पढाइ SPA कलेज धनगढीमा अध्ययन गरे । सबै विषयमा राम्रै भए पनि गणित विषय रूचिको विषय थियो । कक्षामा शिक्षक नभएको बेला शिक्षक जस्तै गरी गणितका जुनसुकै पाठ पनि आफ्नै कक्षाका साथीहरूलाई मज्जाले पढाउने उनी जुन कक्षामा शिक्षक छैनन् त्यो कक्षामा शिक्षक बन्ने पालो विष्टको आउँथ्यो। तल्ला कक्षाका विद्यार्थीहरू विष्टलाई सर नै भनेर चिन्थे। उनले बेचुलर गणित विषयबाट गरेका हुन् ।

त्यस्तै उच्च शिक्षाका लागि उनी महेन्द्रनगर गए । महेन्द्रनगर कंचनपुरको सुदुरपश्चिम विश्व विद्यालयमा उनले स्नातकदेखि स्नातकोत्तर तहसम्मको उच्च शिक्षा समाजशास्त्र र मानविकी सङ्काय विषयबाट पूरा गरे ।

आफ्नो पढाइ सँगसँगै समाजमा विद्यमान विकृति,विसंगति र गलत क्रियाकलापहरुका विरुद्ध सशक्त आवाज उठाउने, दिन दुःखीहरुलाई आपत विपतमा सक्दो आर्थिक सहयोग गर्ने काम बिष्टले गरेका छन् । गाउँदेखि पढ्न सहर छिरेका नयाँ विद्यार्थीहरूका लागि कोठा खोज्ने ,कलेज भर्ना गरिदिने,कोठा नपाउन्जेलसम्म आफ्नै कोठामा खानपिनको प्रबन्ध मिलाउने जस्ता सामाजिक काममा तल्लीन रहे । दलित समुदायका विद्यार्थीहरूलाई धनगढी पढ्न निकै गाह्रो थियो। कोठा सम्म मिल्दैनथ्यो।

त्यस्ता विद्यार्थीहरूलाई आफ्नै कोठामा लगेर राख्थे अनि गल्लीन गल्ली घरघर कोठा खोज्न हिँड्थे । जहाँ जातीय विभेद हुन्थ्यो ,गरिब माथि थिचोमिचो हुन्थ्यो त्यहाँ आगो जस्तै बन्थे। गाउँका निमुखा जनता लुटेर सहरमा महल ठड्याउन त जान्यौ तर आफू जस्तै मान्छे चिन्न सकेनौं,भनेर विभेदकारी,अत्याचारी विरुद्ध खुलेर विरुद्ध गर्थे। आफ्नो कर्तव्य र अधिकार दुवैलाई बुझेर अघि बढ्न सुझाव सल्लाह दिन्थे।

गाउँ देखि सहरका मान्छे सबै देखेर उनलाई समाज शास्त्र पढ्ने जाँगर चल्यो । बिद्यार्थी जीवनलाई त्याग र तपस्याको जीवनको संज्ञा दिँदै कतै विचलित नभइ आफ्नो कर्ममा लागिरहे । समयको भरपूर सदुपयोग गरे । व्यक्तिगत स्वार्थबाट भिन्न,सबैको भलो चिताउने ,आफूले जानेको कुरा अरूलाई बाँड्दै हिँड्ने,विष्ट सुदुरपश्चिम विश्वविद्यालयबाट स्नाकोत्तर तहमा मानविकी तथा सामाजिक शास्त्र संकाय अन्तर्गत उच्चतम ग्रेड प्वाइन्ट प्राप्त गरी शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयबाट विभूषित भएका छन् ।  

संघर्ष उनको निकै कडा थियो । उनी बैतडीको विकट गाउँमा जन्मे । तर, सहरी क्षेत्रमा आएर आफूलाई शिक्षा क्षेत्रमा स्थापित गराउन पाउँदा निकै खुसी भएको बताउँछन्  । यसमा आमा, बुवा परिवार, ईष्टमित्र, साथिभाईको समेत ठूलो हात रहेको उनी बताउँछन् ।‘मलाई यो स्थानसम्म ल्याउन आमाबुबाको ठूलो हात छ’,उनले भने‘ मार्ग दर्शन गर्ने दाजु, सहयोगी भाइहरू र कुरा बुझ्ने  सबै घरपरिवारले पनि यो स्थानमा आउन मद्दत पुग्यो ।’ उनी भन्छन् ।

बिष्ट गाउँबाट नै पहिलो पटक विभूषित भएको समाजसेवी तथा पुष्पान्जली सामुदायिक संस्थाका अध्यक्ष प्रकाश जि पि चिन्तनले जानकारी दिएका छन्।

गाउँमा जन्मिएका सबैले विद्यालय विश्वविद्यालयका विद्यार्थी बन्ने सौभाग्य प्राप्त गर्दैनन् । कठोर मेहनत र धैर्यताले नै उनको विद्यार्थी जीवन सफल भएको हो। एउटा असल मान्छे बन्नका लागि एउटा असल विद्यार्थी बन्नु आवश्यक रहेको प्रकाशले बताए ।

विष्टले जीवनलाई सुख, दुःखको मैदानका रुपमा लिन्छन् । ‘जीवन आखिर सुख,दुःखको मैदान हो, अनुभवको संगालो हो । राम्रो कामको राम्रै प्रतिफल र नराम्रो कामको नराम्रो प्रतिफल पाइने कुरा मैले अनुभव गरे’,उनले भने‘त्यसकारण सधैभरी राम्रो काम सत्कर्ममा लाग्न सबैलाई अनुरोध गर्दछु ।’

उनले बाँकी जीवन सामाजिक  क्षेत्रमै बिताउने योजना बनाएका छन् । शैक्षिक क्षेत्र लगायत समाजमा रहेका विद्यमान बिसङगतीलाई नै सुधार गर्ने उनको लक्ष्य छ । शिक्षा क्षेत्रको माध्यमबाट समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउने,शिक्षा प्रदान गर्नका लागि सकारात्मक पहल गर्ने, लगायत उनको भावी योजना छ ।

शिक्षा क्षेत्रमा धेरै विकृतिहरु रहको समेत उनी बताउँछन् । दूरदृष्टिको अभाव, नीतिगत अस्पष्टता,  तथा प्रयोगात्मक शिक्षाको अभाव, विद्यार्थीमा पढाइ प्रतिको वितृष्णा, चरम राजनीतिक हस्तक्षेप, अवसर र सुविधाको समान वितरण हुन नसक्नु, फितलो प्रशासनिक अबस्था, स्तरीय परीक्षा प्रणाली र नतिजा विश्लेषणको अभाव, निजी विद्यालयप्रति सरकारको स्पष्ट दृष्टिकोण हुन नसक्नुले शिक्षा क्षेत्रको विकास हुन नसकेको उनले बताए ।

उनले यस्ता समस्या समाधानका लागि व्यवहारिक र प्रयोगात्मक शिक्षामा जोड दिनुपर्ने बताए । नितिगत स्पष्टता, स्थानीय तह तथा शिक्षा सम्बन्धी सरोकारवालाहरुले आ आफ्नो स्थानबाट सामुदायिक शिक्षाको विकासमा हातेमालो गर्नुपर्ने बताए ।

शिक्षण पेसालाई मर्यादित बनाउन नसकेसम्म प्रभावकारी एवं अर्थपूर्ण सिकाइको कल्पना समेत गर्न नसकिने उनको भनाई छ । गुणस्तरीय शिक्षाकालागि गुणस्तरीय शिक्षक भन्ने विश्वव्यापी मान्यतालाई आत्मसात् गर्दै खुला प्रतिस्पर्धाको आधारमा शिक्षक नियुक्ति गर्ने कार्यमा कन्जुस्याइँ गर्न हुदैन । शिक्षा संकायका अतिरिक्त अन्य संकायका क्षमतावान व्यक्तिहरूलाई पनि शिक्षक बन्ने अवसर दिई सेवा प्रवेश पछि उपयुक्त तालिमको व्यवस्था पनि गर्न सकिन्छ । यसको लागि शिक्षक पदलाई थप आकर्षित बनाउन आवश्यक हुन्छ । जसका कारण अहिले देशभरी नै शिक्षकहरू १७ बुँदे मागसहित सडक र गल्ली गल्लीमा आन्दोलनमै होमिएको खबर सबैलाई अवगत नै रहेको छ।