थामथुम शिक्षा क्षेत्र : सरकार र शिक्षकबीच सहमति त भयो, विद्यार्थीको कति हित हुने होला ?
नेपालबहस संवाददाता
असोज ६, २०८० शनिबार ९:४९:४६
अहिले शिक्षा क्षेत्र अशान्त भयो । सरकारले शिक्षालाई व्यवस्थित गने भन्दै शिक्षा विधेयक संसदमा दर्ता गर्यो । सरकारले दर्ता गरेको त्यही विधेयकमा उल्लेख गरेका प्रावधानहरू शिक्षकहरूको हित विपरीत भएको भन्दै सार्वजनिक विद्यालयका शिक्षकहरू आन्दोलित भए । देशभरका शिक्षकहरू काठमाडौंमा जम्मा भएर व्यापकरूपमा प्रदर्शन गरिरहे । उनीहरूको आन्दोलनले विद्यालयहरू चलेनन् । विद्यार्थीहरूको पढाइ अवरुद्ध भयो । अन्त्यमा सरकारको शिक्षक प्रतिनिधिहरूसँग सहमति भयो ।
आफूहरूले भनेजस्तो भएन भने देश भरका थप शिक्षक काठमाडौं उतार्ने भनेका शिक्षक संघ, संगठनहरु अन्त्यमा सरकारसँग सहमति गरे । शिक्षकहरूका मागहरु सम्बोधन हुने भए । यो सहमतिले सरकारको पनि गाल जोगियो । शिक्षकविरुद्ध भन्ने आरोप सहनु परेन तर अब साँच्चै विद्यालय शिक्षाको गुणस्तर उकासिने होला ? सरकार र शिक्षकहरू विपन्नको दुःख बन्न पुगेको माध्यमिकसम्मको सार्वजनिक शिक्षा गौरव गर्न लायक बनाउन प्रयत्न गर्लान् ?
लामो समय यता नेपालमा सरकारी विद्यालयले दिने शिक्षाको गुणस्तर खस्कँदै गएको छ । अहिले देशका केही क्षेत्रमा बाहेक सबै पालिकाहरुमा प्रावि तथा मावि तहका विद्यालयहरू छन् । ती विद्यालयहरूमा शिक्षाको स्तर अत्यन्तै कमजोर अर्थात् काम नलाग्ने अवस्थामा पुगिरहेको छ । २०४६ पछि शिक्षा निजी क्षेत्रको प्रवेश भएपछि सार्वजनिक विद्यालयको शिक्षा क्रमशः खस्कँदै गयो । राजनीतिक दलको सीधा हस्तक्षेप, सरकारको बेवास्ता र शिक्षकहरूको गैरजिम्मेदार व्यवहारले सार्वजनिक विद्यालयको शिक्षामा ठूलो गिरावट आयो । सरकारले माध्यमिक शिक्षा निःशुल्क गर्यो, शिक्षकहरूको पारिश्रमिक निजामती कर्मचारीको बराबर बनाइदियो, भवन र अन्य भौतिक संरचना पनि बन्दै गए तर लगभग ८० प्रतिशत सर्वसाधारणका छोराछोरी पढ्ने विद्यालयको परिणाम भने जम्मा २० प्रतिशत आउन थाल्यो । केही वर्ष पहिलेको एसएलसीको परिणाम र अहिले एसईईको परिणामले स्पष्ट देखाएको छ ।
निजी क्षेत्रका विद्यालयहरूको शिक्षालाई पनि विशेष त भन्न सकिन्न तर तिनीहरूको व्यवस्थापनको चुस्तता र शिक्षकहरूले जिम्मेवार पूर्वक कर्तव्य पूरा गरेकाले लगभग ८० प्रतिशतभन्दा बढी परिणाम प्राप्त हुँदै आएको छ । निजी विद्यालयका प्रावि तहका शिक्षकको पारिश्रमिक भने सरकारी परिचरको आसपास मात्रै छ । यहाँ भन्न खोजिएको कुरा के हो भने अहिलेसम्म प्रजातान्त्रिक वा कम्युनिष्ट सरकार बने पनि सार्वजनिक शिक्षालाई पूर्ण रुपमा बेवास्ता गरे । अर्को, शिक्षकहरू पूर्ण रुपमा गैरजिम्मेवार बने, प्रमाणपत्रका दृष्टिले उनीहरू शिक्षक हुन लायक भए पनि वास्तविक योग्यताको हिसाबले काम नलाग्ने देखिए । सरकारले शिक्षा क्षेत्रका आफ्ना सबै संरचना जिम्मेवार पूर्ण रुपमा उपयोग गरेर परिणाम मुखी बनाएको भए यस्तो डरलाग्दो अवस्था आउने थिएन ।
अहिलेको शिक्षकको आन्दोलनको विरोधमा वा शिक्षकको सुविधा हुनुहुन्न भन्ने आसय यो लेखको होइन । शिक्षक पेसा सबै पेसाभन्दा सम्मानित पेसा हो । शिक्षकहरूले नै उचित शिक्षा प्रदान गरेर देशलाई उन्नतिको बाटोमा डोर्याउने हो । तसर्थ उनीहरूलाई राज्यले पनि सम्मान गर्नुपर्छ । राज्यले समग्र सार्वजनिक विद्यालयमा अध्यापन गराउने शिक्षकको पेसागत हकहित विरुद्ध, उनीहरूलाई कठिनाइ आउने गरी कानुन बनाउनु राम्रो होइन, बरु गलत काम हो । सरकार र शिक्षक प्रतिनिधिबीच सहमति भएको छ । शिक्षकका हकहितसम्बन्धी माग सम्बोधन गर्न सरकार तयार भएको छ तर त्यो सहमति विद्यार्थीले पाउने शिक्षाको विषयमा भने मौन नै देखिएको छ । यति ठूलो आन्दोलनका बेला शिक्षकको काम, कर्तव्य सम्झाउन सकिएन भने कहिले सम्झाउने ? विद्यार्थीले पाउने शिक्षालाई बेवास्ता गरेपछि उपलब्धि केलाई मानिएला ?
हामीले केही वर्षयताका परिवेशलाई हेर्दा सरकारले अहिलेकै अवस्थामा सार्वजनिक विद्यालयको शिक्षालाई गुणस्तर युक्त बनाउन कठिन छ । शिक्षकहरू धेरै पहिलेदेखि योग्यता होइन राजनीतिक पक्षधरताका आधारमा नियुक्त गरिँदै आयो । अहिले ठूलो संख्याका शिक्षकहरू प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा राजनीतिमै संलग्न छन् । त्यही भएर पनि स्थानीय तहमा जाँदा त्यही राजनीतिको प्रभावमा पर्ने डर छँदैछ । केही स्थानीय जनप्रतिनिधि पढे लेखेका छन्, उनीहरूले शिक्षालाई कस्तो बनाउने भनेर लाग्लान् तर अधिकांश त छुद्र राजनीति गर्ने, दम्भ र द्वेषको राजनीति गर्नेहरू छन् । तिनीहरूले शिक्षामा पनि त्यही व्यवहार देखाउने डर छ । तसर्थ यसलाई गम्भीर रुपमा लिनुपर्ने अवस्था छ । अहिले समाजको पनि सरकारप्रति विश्वास गुम्दै गएको छ ।
निम्न वर्गको त वाध्यता नै पर्यो निम्न मध्यम तथा मध्यम वर्गले आफूले अरबको खाडीमा गई ज्यान खतरामा राखेर भए पनि कमाएर आफ्ना छोराछोरी सरकारीमा होइन निजी विद्यालयमा पढाउन चाहेको देखिन्छ । सरकारीमा पढाएर आफ्ना छोराछोरीलाई अरु सक्षम परिवारका साथीसँगीहरुसँग प्रतिस्पर्धाबाट सीधै बाहिर पार्न चाहँदैनन् । यद्यपि उनीहरूले त्यसका लागि धेरै ठूलो मूल्य चुकाउनु परेको छ तर पनि सन्तानको भविष्यका लागि उनीहरू जे पनि गर्न तयार रहेको देखिन्छ । लामो समययता सार्वजनिक शिक्षा खस्कँदै जाँदा शिक्षकहरूले आफ्ना छोराछोरी आफूले पढाउने विद्यालयमा नपढाएर शहरका निजी विद्यालयमा पढाइरहेका छन् । यसले गर्दा पनि सार्वजनिक विद्यालयप्रति सर्वसाधारणको विश्वास टुट्न पुगेको हो । सरकारले आफ्नो शिक्षा संरचनालाई व्यवस्थित गरी सबै पक्षलाई जिम्मेवार बनाउँदै गुणस्तरीय शिक्षा दिने हो भने नेपालको ठूलो जनसंख्या सुखी हुने थियो । उनीहरूको जीवनको अनिश्चितता सकिने थियो । सन्तानको शिक्षाको चिन्ता लिनु नपर्ने हो भने उनीहरूले खाडीमा गएर ज्यान खतरामा पारेर पसिना बगाउन छाडेर देशमै केही गरेर जीवन निर्वाह गर्न सक्थे ।
हुन त लामै समयदेखि नेपालको समग्र शिक्षा अत्यन्तै कमजोर, सतही र प्रमाणपत्रमा मात्रै सीमित छ । त्यही भएरै अहिलेका उच्चशिक्षा हासिल गरेका विचारविहीन नेताहरू बढिरहेका छन् । उनीहरू मन्त्री बन्दा उनीहरूको बोली व्यवहार, काम गराइ तथा दलालीकरणले कमजोर र काम नलाग्ने शिक्षाको अवस्थालाई स्पष्ट गर्छ । अर्को, अहिले कर्मचारी संयन्त्रका उच्च अधिकारीहरूको काम गराइ तथा उनीको सोचाइको अवस्था देशलाई अगाडि लैजाने होइन झन् दलदलमा फसाउने खालको, चरम दलालीमा मुछ्ने खालको छ । देशमा यो समयले जे जस्ता दुरूह अवस्था व्यहोरे पनि अब त केही सुधार्दै जानु नै पर्छ ।
यो समस्यालाई सरकार र शिक्षक प्रतिनिधिबीच तानतुन गरेर, एकले एउटा छाड्ने अर्काले अर्को छाडेर बीचको सहमतिमा जाने दिशातिरै मोडियो । जुन अत्यन्तै गलत छ । यो बेला सरकारले वास्तविक राष्ट्रिय समस्या र त्यसको दीर्घकालीन समाधानमा गम्भीर बन्नैपर्छ । गरिबहरुको पढ्ने सार्वजनिक विद्यालय शिक्षाको अवस्थाका बारेमा सरकार र शिक्षक दुवैलाई चासो नभएपछि यसको भविष्यको उपलब्धि कस्तो आउला ? यस्तै रहे जनताको छटपटीको विष्फोट हुन बेर लाग्ने छैन । सबैले सोचौं ।
नेपालबहस संवाददाता
नेपालबहस डटकमको अंग्रेजी संस्करणका साथै अनलाइन टिभी पनि सञ्चालित छ । फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । नेपालबहसमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।
लेखकबाट थपदशैंलाई आर्थिक रुपमा अधिकतम उपयोग गर्ने सम्भावना, राज्यसंयन्त्र चुक्दै
असोज २८, २०८१ सोमबार
विचार : !!! अनि पो दशैं आउँथ्यो
असोज २७, २०८१ आइतबार
महिला भलिबलको व्यावसायिक विकास
असोज २४, २०८१ बिहिबार
कमला ह्यारिसको समर्थनमा ३० मिनेटको भिडियो रेकर्ड
नेपालबहस संवाददाता
असोज २६, २०८१ शनिबार
इन्स्पेक्टर शाही निलम्बन प्रकरणमा एसपी थापामाथि पनि अनुसन्धान हुँदैछ ?
नेपालबहस संवाददाता
असोज २६, २०८१ शनिबार
अफ्रिकाको सहारा मरुभूमिमा ५० वर्षपछि ठुलो वर्षा
नेपालबहस संवाददाता
असोज २७, २०८१ आइतबार
डडेल्धुरामा १४ वर्षीया किशोरीको हत्या आरोपमा ५८ वर्षीय भण्डारी पक्राउ
असोज २७, २०८१ आइतबार
माइक्रोको ठक्करबाट प्रहरी हवल्दारको मृत्यु
असोज २८, २०८१ सोमबार
चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जमा तीन महिनामा ६ गैँडा मृत भेटिए
असोज २८, २०८१ सोमबार
पौडी खेल्ने क्रममा बेपता बालिका मृत फेला
असोज २८, २०८१ सोमबार
सिनेमा हलको विकल्प खोज्ने निश्चल बस्नेतको चेतावनी
असोज २८, २०८१ सोमबार
लेबनानस्थित संयुक्त राष्ट्रसंघको आधारमा इजरायली सैनिक प्रवेश
असोज २८, २०८१ सोमबार
भक्तपुरमा दुई दिने नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन सुरु
असोज २८, २०८१ सोमबार
तीन दिनपछि हुम्लाबाट पुनः हवाई उडान
असोज २८, २०८१ सोमबार