देखादेखी तेलमा कालोबजारी गरिरहेका छन् आयल निगमका कार्यकारी निर्देशक थानी

१४ मंसिर, काठमाडौं । तीन वर्षदेखि ऋणमा रहेको नेपाल आयल निगमलाई ऋणमुक्त बनाएर स्यावासी बटुलिरहेका निगमका कार्यकारी निर्देशक उमेशप्रसाद थानीले देखादेखी इन्धनमा कालोबजारी गरिरहेको तथ्यलाई भने कसैले भेउ पाउन सकेका छैनन् । निगममा सामान्य कुराले पनि उपभोक्ता मूल्यमा फरक पारिरहेको हुन्छ भन्ने कुराको धेरैले नजरअन्दाज गरेका हुँदैनन् । जानी जानी उपभोक्ता ठग्नु भनेको सिधैं कालोबजारी हो । 

थानी निगममा आएदेखि तेलको मूल्यमा आन्तरिक उताव चढाव गराएर करोडाैं रकम तलमाथि बनाएको विषय अझै पुरानो भएको छैन । तत्कालीन उद्योग, वाणिज्य तथा आपुर्तिमन्त्री दिलेन्द्रप्रसाद बडूको कार्यकालमा पनि थानीले गरेका केही उपद्रोहरू सार्वजनिक भएका हुन् । अहिले निगमलाई ऋणमुक्त गराएको भन्दै थानीले आम रुपमा देखादेखी नै उपभोक्ताहरूलाई ठगी गरिरहेका छन् । यसप्रति मन्त्रालय र स्वयं उपभोक्ता अधिकारकर्मीहरू पनि चुप छन् । 

निगममा हुने कालोबजारी नियन्त्रण र अन्तर्राष्ट्रिय मूल्यमा आउने उतारचढावले उपभोक्तामा प्रभाव पार्न नसकोस् भनेर ठूलो मिहिनेतपछि स्वचालित मूल्य प्रणाली लागु गरिएको थियो । तर, थानीले यस भन्दा अगाडि धेरै पटक निगमको घाटासँग जोडेर कार्यान्वयनमा ल्याएनन् । अधिक विरोध हुँदा यदाकदा भारतले पठाएको मूल्यका आधारमा भन्दै स्वचालित प्रणाली लागु गर्दै आएका थिए । यस प्रणालीलाई नियमित बनाउने काम उनीबाट पटक पटक उल्लंघन भए । तर, उपभोक्ता र अधिकारकर्मीहरूले यसको पत्तो नै पाएनन् ।     

अहिले निगम दैनिक रुपमा नाफामा गइरहेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पनि तेलको मूल्यमा खासै उताव चढाव आएको छैन् । भारतीय आयल निगमले पनि अन्तराष्ट्रिय बजार मुल्य अनुसार तेलको मूल्य समायोजन गरेका इन्धन पठाइरहेको छ । तर, थानीले नेपालमा भने स्वचालित मूल्य प्रणालीलाई नियन्त्रणमा राखेर कालोबजारीलाई प्रोत्साहन दिइरहेका छन् । निगम नाफामा गएर ऋणमुक्त भइसक्दा पनि उनले इन्धनको मूल्य घटाउने वा स्वचालित मूल्य लागु गर्ने कुरामा आनाकानी गरिरहेका छन् । 

थानीले विगतमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य घटे पनि यहाँ सोही अनुसार मूल्य समायोजन गराएनन् । यो पनि सिधैं कालोबजारी थियो । निगमले ऋण तिरेको भनेर अहिले उनी यी पुराना आपराधिक कामबाट उन्मुक्ति पाउने प्रयासमा छन् । ऋणमुक्त भएपछि मूल्य घटाउन आनाकानी गर्नु उपभोक्ताप्रति ठूलो अपराध हो । ऋण चुक्ता भइसकेको अवस्थामा मूल्य नघटाए उपभोक्ताप्रति भएको बेइमानी र कालोबजारीलाई विभागीय मन्त्रालयले पनि टुलुटुलु हेरिरहेको छ । 

इन्धनको मूल्य घटाउन अझै उनको आनाकानी छ । स्वचालित मूल्य प्रणाली कार्यविधि २०८० अनुसार बिक्री मूल्य निर्धारण गर्दा पेट्रोलको परल मूल्यमा २.५ प्रतिशत र डिजेलको परल मूल्यमा २ प्रतिशत मात्र मुनाफा राख्न पाइन्छ । अहिले इन्धनको परल नै उपभोक्तालाई थाहा छैन । सीमित प्रतिशत मुनाफा राखेर मूल्य समायोजन नगर्नुले थानीको बेइमानीलाई थप प्रस्ट्याएको छ । पछिल्लो समय पूर्ण स्वचालित मूल्यमा ब्रेक लगाएर अझै परल मूल्यमा धेरै मुनाफा राख्न उनले खोजिरहेको छन् ।

तिहार ताका पेट्रोल र डिजेलको मूल्य घटेर आउँदा पनि निगमले मूल्य समायोजन गरेको थिएन । केही समय अघिदेखि नै निगम डिजेलमा ३३ करोड ८० लाख, पेट्रोलमा करिब ७ करोड र हवाई इन्धनमा करिब १४ करोड मुनाफामा छ । तर, ग्यासमा घाटा भएकै कारण क्रस सबसीडीअनुसार मूल्य समायोजन गर्न नसकिने तर्क उनको छ । कालोबजारीलाई मलजल पुग्ने गरी थानीले यतिसम्म बेइमानी गरे कि दशैंदेखि तिहारको पछिसम्म उनले कतिपय पेट्रोप पम्पलाई तेल नै दिएनन् ।  
 
यो अभाव निगममा पेट्रोल र डिजेल नभएर भएको नभइ निगमले पेट्रोल पम्पहरुलाई तेल नदिएर भएको थियो । कर्मचारीको अभाव र चाड लागेको भन्दै निगमले तेल दिन रोकपछि पोखरा, सुनसरी, भैरहवा लगायतका पेट्रोल पम्पहरुले तेल नदिँदा ठूलो हाहाकार मच्चिएको थियो । तर, यसलाई पछि आफैंले सामसुम बनाए । निगमका भण्डारणमा पर्याप्त पेट्रोल र डिजेल हुँदा पनि उनले रोकेका थिए । निगमले तेल नदिएपछि तिहारमा धेरै जसो पेट्रोल पम्पले सूचना टाँसेर वितरण रोकेका थिए । 

यतिमात्र होइन उनले दशैंयता स्वचालित मूल्यमा ब्रेक नै लगाए । दशैंको मुखमा स्वचालित प्रणालीअनुसार इन्धनको मूल्य बढाएका थिए । थानीको कर्तुत रोक्न प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड' नै अग्रसर हुनुपरेको थियो । पछि थानीले मूल्य स्थगित गर्दै पुरानो मूल्य कायम राखेका थिए ।  यो प्रकरणमा निगमलाई १५ दिनमै ५४ करोड घाटा लागेको थियो । दशैंमा ब्रेक लागेको स्वचालित मूल्य अहिले पनि कायम नैं छ । 

कात्तिक २९ मा आईओसीले पठाएको मूल्य सूचीअनुसार डिजेलमा प्रति लिटर ७ रूपैयाँ र पेट्रोलमा ८० पैसा मूल्य घटेर आएको छ । तर, खाना पकाउने ग्याँसमा २ सय ८० रूपैयाँ घाटा रहेको भन्दै उनले मूल्य समायोजन गर्न मानिरहेका छैनन् । जबकी गत असार ३१ देखि कार्यान्वयनमा आएको पेट्रोलियम पदार्थ तथा ग्यासको स्वचालित मूल्य प्रणाली कार्यविधि २०८० मार्फत निगमले एलपीजी ग्यासमा नाफा–घाटा नलिने व्यवस्था गरिसकेको छ । अहिले पेट्रोल र डिजेलमा करिब प्रति लिटर ३-३ रूपैयाँ नाफा छ । 

मूल्य घटेर आएपनि दशैंदेखि स्थगित स्वचालित मूल्यबारे छलफल गर्न थानीले सञ्चालक समितिको बैठक पनि बोलाएका छैनन् । उनले वाणिज्य तथा आपूर्ति सचिव देश बाहिर रहेको भन्दै बैठक नबोलाएको निगमका कर्मचारी बताउँछन् । तर, सचिव आएको पनि लामा समय भइसक्यो । डिसेम्बर १ मा पेट्रोल र डिजेलको मूल्य थप घटेर आउँदै छ । यसैलाई कुरेर थानी बसेका छन् । कालोबजारी चलिरहेको छ ।