नेपालमा रोजगारी : सरकार र नेताहरु नसुध्रने बेरोजगार युवामा देशभक्ति खोज्ने ?
भेषराज पोखरेल
पुस १७, २०८० मंगलबार ६:०:१७
रोजगारको विषय देशको विकास र व्यवस्थापन तथा सुशासनमा निर्भर हुन्छ । अर्को, राजनीतिक दलहरूले युवाहरुकै सहायताले आफ्नो राजनीतिक उत्थान गरेका हुन्छन् तर युवाहरूको आयको स्रोत के बनाउने ? उनीहरूको जीवनस्तर कस्तो बनाउने ? भन्ने कुरा ती राजनीतिक दलका नेताहरुले के सोच्छन् ? कस्तो व्यवस्था बनाउन चाहन्छन् ? भन्ने कुरामा पनि निर्भर हुन्छ । नेपालमा रोजगारीको अवस्था राम्रो छैन । वर्षेनी कामको खोजीमा बजारमा आउने युवाहरूको अत्यन्तै सानो संख्यालाई मात्र सरकारी क्षेत्रमा रोजगारी प्राप्त हुन्छ । सरकारी क्षेत्रमा रोजगारी नपाउने ठूलो संख्या हुन्छ ।
त्यसमध्ये केही संख्यालाई मात्रै निजी क्षेत्रले रोजगारी प्रदान गरेको देखिन्छ भने युवाको ठूलो संख्या रोजगारीको खोजीमा विदेश जाने गरेको छ । विदेशमा कामदार भिसा, भिजिट भिसा तथा विद्यार्थी भिसामा, अझ कति त दलालहरूलाई ठूलो पैसा खुवाएर अवैध बाटोबाट पनि युवाहरू विदेश गइरहेका छन् । युवाहरू विदेश जाने क्रम दुर्त गतिले बढिरहँदा सबै क्षेत्रबाट चिन्ता व्यक्त ह’न थालेको छ । नागरिक स्तरबाट तथा राजनीतिक पक्षबाट पनि युवाहरू यति धेरै विदेशिनुको सरकारी अकर्मण्यतालाई मुख्य कारक भनिएको छ । युवा रोजगारीको वास्तविक अवस्था कस्तो छ ? सरकार सञ्चालक तथा दलहरू यो पक्षमा कहाँ चुके ? यसको खोजी नभएसम्म समाधानको बाटो पैल्याउन कठिन छ ।
केही दिनअघि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले नेपालमा ८० हजारको जागिर छाडेर करोडौं खर्च गरी अवैध बाटोबाट विदेश जान्छन् युवाहरू, तिनीहरूको बिजोग छ भने । प्रधानमन्त्रीले भनेजस्तो नेपालमा महिनामा ८० हजार तलवको जागिर पाउने धेरै कम्ती मात्र भाग्य मानी होलान् । प्रधानमन्त्रीलाई देशको यथार्थ अवस्था थाहा हुनुपर्थ्यो, त्यो नहुनु दुःखद हो । सरकारी सेवामा जागिर खानेहरूमा पनि विशिष्ट श्रेणीकाले पनि त्यति तलव पाउन कठिन छ । त्यति तलब छाडेर नभए पनि करोडसम्म खर्च गरेर अमेरिका जानेहरु भने अवश्य छन् ।
प्रधानमन्त्रीले यसरी भाषण गरेर त कुनै पनि समाधान निस्कँदैन । उनको सरकारले दिनको लगभग दुई हजारको संख्यामा विदेशिने युवालाई नेपालमै थाम्न कस्तो योजना बनाउने ? भन्ने कुरा गम्भीर भएर भने सोचेको देखिन्न । नेपालजस्तो अविकसित, पूर्वाधार विहीन तथा अव्यवस्थित राज्य संरचना भएको राष्ट्रका युवाहरू सानो–ठूलो जागिर पाए पनि विदेश जान छाड्दैनन् । अझ बदलिरहने सरकारहरूको अव्यवस्था, सत्ता प्राप्तिका लागि खिचातानी तथा व्याप्त भ्रष्टाचार र अनियमितताका कारण युवाहरूमा नेपालमा बसेर केही गर्न सकिँदैन भन्ने धारणा बन्दै गएको छ । भर्खरै कोरिया जान खोज्ने युवाको अवस्था र आक्रोशले स्पष्ट गर्छ । प्रधानमन्त्री प्रचण्डले अन्य गफ होइन उनको सरकाले यिनै काम मात्रै गरे पनि युवाहरूमा आशा जाग्न थाल्नेछ । होइन आफूले शासन सत्तामा कुनै सुधार नगर्ने नेपालमा अवसर छ तर युवाहरूमा देशभक्तिको भावना नभएकाले विदेश जान्छन् भन्नु उनको ठूलो भूल हो ।
सरकारले विकास तथा औद्योगिकीकरणका जति कुरा गरे पनि दलहरूका मुख्य नेतृत्व र कर्मचारी क्षेत्रका माथिल्लो तहको मानसिकतामा परिवर्तन नआएसम्म न विकासले गति लिन्छ न औद्योगिकीकरण नै हुन सक्छ । अहिले देशको अर्थतन्त्रका आयामहरूले अर्कै मोड लिन थालेका छन् तर प्रचण्ड नेतृत्वको सरकार, उनको दलका हर्ताकर्ता तथा कांग्रेस, एमालेका शीर्ष नेतृत्व तहले त्यसको यो पक्षमा भ्याउ पाउन सकेको देखिएको छैन । देशका आन्तरिक लगानीकर्ताले उद्योगका विभिन्न क्षेत्रमा लगानी गरेर औद्योगिक क्षेत्रलाई सक्रिय नबनाएसम्म जति प्रयास गरे पनि बाह्य लगानी आउन सक्दैन ।
अहिले अर्थतन्त्र औद्योगिक क्षेत्रतर्फ भन्दा व्यापारिक क्षेत्रतर्फ मोडिएको छ । त्यो पनि आयातीत सामग्रीको व्यापारमा रमाएको देखिएको छ । सीमित रुपमा भएका उद्योगहरूले पनि अर्धप्रशोधित सामग्री आयात गरी तयारी सामग्री बनाएर निर्यात गरिरहेका छन् । यस्ता उद्योग पनि दह्रो रुपमा चलेका छैनन् । पुराना औद्योगिक घरानाहरु विदेशबाट मोबाइल, ल्यापटप, गाडी, अन्य मेसिनरी सामग्रीहरूदेखि खाद्यान्न तथा तयारी खानेकुराहरू आयात गरेर बेच्नमा रमाइरहेका छन् । उनीहरूका पुराना उद्योग त देखाउन मात्रै राखे देखिन्छ । सिमेन्टदेखि केही सीमित उद्योगबाहेक अब कुनै पनि उद्योग चलाउने मानसिकता कसैको छैन, भने चल्ने अवस्था पनि छैन ।
अब त कृषिलाई प्रोत्साहन गर्ने, कृषिउपज नेपालका गाउँगाउँबाट संकलन गरेर बजारमा बेच्नेभन्दा तिनै वस्तु बाहिरबाट ल्याएर बेच्ने प्रवृत्ति बढेको देखिन्छ । अहिले त युवाहरू कामका लागि विभिन्न तरिकाले विदेश जाने र यहाँ उनीहरूले पठाएको पैसालाई केन्द्रित गरेर व्यापार संरचना तयार हुन थालेको छ । यस्तो अवस्था रोजगारी केमा सिर्जना हुने हो ? उद्योग गर्न चाहनेहरूलाई दर्ताको झण्झट, ऊर्जाको झन्झट, कर कर्मचारीले गर्ने दलाली करणको झन्झट तथा राजनीतिक तहबाट हुने कमिसन र दलाली करणको झण्झट व्यहोर्नेभन्दा आयातीत सामग्रीको व्यापार गर, ठूलो लाभ कमाऊ भन्ने मानसिकता देखिएको छ । यसले नेपालको अर्थतन्त्र क्रमशः परनिर्भर बनाउँदै लगेको छ । यतातिर कसले सोच्ने ?
अर्थतन्त्रलाई परनिर्भर बनाउँदै लगेका सरकार सञ्चालकहरु, दलका शीर्ष नेतृत्वले अर्थतन्त्रलाई यस्तो बनाउँछौँ, उस्तो बनाउँछौँ, युवाहरूलाई नेपालमै रोजगारी दिएर रोक्छौँ भन्नुको कुनै अर्थ छैन । अहिले नेपालमा भएका केही सीमित उद्योगले पनि नेपाली प्राविधिक पाउने अवस्था छैन । महँगो पैसा तिरेर भारतीय कामदार ल्याउनु परेको छ । सरकारहरूको गलत नीतिका कारण उद्योगलाई चाहिने जनशक्ति तयार गर्ने शिक्षा पनि दिन सकिएन । नेपाललाई चाहिने प्राविधिक जनशक्ति तयार गर्न राष्ट्र चुक्दै गएको छ । राष्ट्र निर्माणका लागि दीर्घ कालीन सोच्न सक्ने जनशक्ति पनि तयार भएको देखिएको छैन । यही अवस्थामा कांग्रेस महामन्त्री गगन थापाले कांग्रेसले भिजन ८४ होइन भिजन रोजगारी चलाऔँ भनेका छन् ।
अहिलेको अर्थतन्त्रको संरचना र राज्यसंयन्त्रको अवस्थामा थापाले भनेजस्तो भिजन रोजगारी कस्तो हुने होला ? उनले भनेजस्तो कृषिमा रोजगारी बढाउन कठिन छ । उत्पादन बढाउने गरी कृषिमा सुधार गरिए पनि यान्त्रिकीकरण बढाएर उत्पादन बढाइनेछ, रोगारी बढ्ने छैन । अर्को, सामाजिक विषय तथा अन्य प्राविधिक विषय पढेका युवाले कृषि क्षेत्रले दिने सानो पारिश्रमिकका कति दिन टिकाउन सकिएला ? उद्योगमा त रोजगारी बढाउने होइन कटौती हुने अवस्था छ ।
हुन त देशको वास्तविकताको अध्ययन गरी व्यापक रुपमा योजना बनाएर अगाडि बढ्ने हो भने नहुने केही छैन तर देशमा व्याप्त भ्रष्टाचार, अनियमितता, दलाली र कमिसन तन्त्र नहटेसम्म त्यस्ता कुरा पनि गफ बन्न जानेछन् । यी कुरा हटाउन कांग्रेसका युवा नेताहरु निरन्तर लागे भने सम्भव छ तर त्यसका लागि बृहत् सोचका साथ अगाडि बढ्ने हिम्मत गर्न सक्नुपर्छ । सामान्य रुपमा कुनै कुराको सुरुवात गर्छौं भने पनि माथि उल्लेख गरिएका पक्षहरुले निस्तेज पारिदिने निश्चित छ ।
भेषराज पोखरेल
नेपालबहस डटकमका नियमित स्तम्भकार भेष राज पोखरेल वरिष्ठ पत्रकार हुन् । विगत २५ वर्षदेखि अर्थ राजनीतिक धारमा कलम चलाउँदै आएका पोखरेलले कान्तिपुर दैनिकमा २० वर्ष भन्दा बढी समय भाषा सम्पादकका रुपमा काम गरेका छन् । स्वतन्त्र लेखकका रुपमा समेत विभिन्न दैनिक पत्रपत्रिकाहरुमा लेखहरू लेख्दै आएका पोखरेलले दुई वर्ष नेपाल तारा डटकमको सम्पादकको रुपमा काम गरेको अनुभव पनि छ ।
लेखकबाट थपसूचना प्रविधि क्षेत्रका प्रगति र चुनौती
बैशाख २०, २०८१ बिहिबार
सूचना तथा सञ्चार प्रविधि दिवस प्रविधिबाट प्रभावित बन्दै ‘सन्देश’ निर्माणको प्रक्रिया
बैशाख २०, २०८१ बिहिबार
लगानी सम्मेलन र लगानी वातावरण निर्माण
बैशाख १८, २०८१ मंगलबार
आईजीकै सचिवालयमा एसएसपी कार्कीको चुरीफुरी !
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १९, २०८१ बुधबार
बिहानै कतार एयरको विमानसँग सिम्रिक हेलिकप्टर ठोक्किन आइपुगेपछि.....
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १८, २०८१ मंगलबार
नबिल बैंकको वीरगञ्ज शाखाबाट १ करोड ३४ लाख नोट चोरी, चोर खोज्दै प्रहरी
नेपालबहस संवाददाता
बैशाख १८, २०८१ मंगलबार
नबिल बैंकबाट चोरिएको रकमसहित भारतको मोतीहारीबाट ३ जना पक्राउ
बैशाख २०, २०८१ बिहिबार
वेस्ट इन्डिज ए सँग नेपालको लगातार तेस्रो हार
बैशाख २०, २०८१ बिहिबार
मटिहानीका खरानीका घर, बौरिने प्रतीक्षामा पीडित
बैशाख २०, २०८१ बिहिबार
मापदण्ड विपरीतका स्वास्थ्य संस्थामाथि मन्त्रालयले कारबाही गर्ने
बैशाख २१, २०८१ शुक्रबार
घोडाको सहयोगमा बारी जोत्दै
बैशाख २१, २०८१ शुक्रबार
गान्धी परिवारले छोड्यो अमेठी, राहुल रायबरेलीबाट बने उम्मेदवार
बैशाख २१, २०८१ शुक्रबार
पत्रकार महासंघको २७ औँ महाअधिवेशन काठमाडौंमा जारी
बैशाख २१, २०८१ शुक्रबार
आगामी साता हल्कादेखि मध्यम खालको वर्षा हुने प्रक्षेपण
बैशाख २१, २०८१ शुक्रबार
जेठ १ गतेदेखि काठमाडौं महानगरभित्रका एक लाख स्वास्थ्य बिमितको कार्ड जारी हुँदै
बैशाख २१, २०८१ शुक्रबार