बाल श्रम ऐन विपरीत वालिङ महोत्सवमा बालबालिकाको प्रयोग, प्रशासन कै अनुमतिमा अवैध जुवा खेल सञ्चालन !

२६ माघ, स्याङजा । वालिङमा जारी आठौं संस्करणकाे वालिङ महोत्सवमा बालबालिकाको चरम श्रम शोषण भएको पाइएको छ । महोत्सव परिसरका स्टल तथा बाल उद्यानमा बालबालिकाको प्रयोग भएको पाइएको हो । बालबालिकाको खेलौना स्टल, रेष्टुरेण्ट र बाल उद्यानका टिकट घर लगायत विभिन्न ठाउँहरूमा १८ वर्ष मूनिका बालबालिकालाई श्रम (काम) मा लगाएका छन् । 

महोत्सवमा बालबालिकाको श्रम (काम) शोषण बारे नेपालबहससँग कुरा गर्दै १८ वर्षभन्दा मूनिकालाई श्रममा लगाउन पाउने कानुनी व्यवस्था नरहेको जिल्लाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी सुनिता नेपालले बताइन् । प्रमुख जिल्ला अधिकारी नेपालले भनिन्, ‘कानुनमै प्रस्ट उल्लेख गरिएको छ, बालबालिकालाई कुनै पनि श्रममा लगाउन पाइँदैन । त्यो सिधैं कानुन उल्लंघन ठहर्छ ।’

उता महोत्सवभित्र खुलेआम तीर (निसाना) हान्ने खेल खेलाएका छन् । यो एक प्रकारको जुवा खेल हो । तर, सो खेललाई जिल्ला प्रशासन कार्यालयले अनुमति दिएको पाइएको छ । जिल्ला प्रशासन कार्यालय स्याङजाका अनुसार सो खेल खेल्न खेलाउन १८ वर्षभन्दा माथिकाले मात्रै पाउँछन् । प्रमुख जिल्ला अधिकारीले १८ वर्षभन्दा माथिकालाई मात्र खेल्न खेलाउन अनुमति दिइएको दावी गरेतापनि बालबालिकाले खुलेआम खेल खेलिरहेका छन् । 

नेपालबहससँग प्रमुख जिल्ला अधिकारी नेपालले भनिन, ‘काठमाडौं लगायत केही ठाउँको नजिर हेर्दा त्यस्ता प्रकृतिका खेललाई अनुमति दिएको पाइएको छ । हामीले सोही आधारमा अनुमति दिएका हौं ।’

बाल श्रम (निषेध र नियमित गर्ने) ऐन, २०५६ (संशोधन २०७५) परिच्छेद २ को दफा ३ उपदफा १ मा कसैले पनि उमेर नपुगेका बालबालिकालाई श्रमिकको रुपमा काम लगाउन नहुने उल्लेख गरिएको छ । दण्ड र सजाय पुनरावेदनमा दफा ३ उपदफा १ का विपरीत काम गरेमा निजलाई तीन महिनासम्म कैद वा दश हजार रूपैयाँ सम्म जरिवाना वा दुवै सजाय हुने प्रावधान रहेको छ । 

बालबालिका शान्ति क्षेत्र राष्ट्रिय अभियानका निवर्तमान अध्यक्ष राजेश शर्माले उमेर नपुगेका बालबालिकाको श्रम शोषण गर्नु अपराध हुने बताए । उनले भने ‘शारीरिक र मानसिक रुपमा उनीहरू पूर्ण रुपले तयार हुँदैनन् । कानुनले पनि विशेष अधिकार उनीहरूलाई नै दिएको छ । त्यसैले बाल श्रम शोषण अपराध हो ।’ बाल अधिकार सम्बन्धी कानुनको दफा ६६ अनुसार कसुर ठहर भएमा ७५ हजार जरिवाना, तीन वर्ष कैद वा दुवै हुनसक्ने उनले कानुनी प्रावधान सुनाए ।

दुवै विषय बालश्रम र जुवाको बारे महोत्सव मुल आयोजकका संयोजक चेतनारायण श्रेष्ठसँग बुझ्न खोज्दा उनीसँग सम्पर्क हुन सकेनन् । महोत्सवकाे सम्पूर्ण ठेक्का लिएका बंगलामुखी नेपाल एम्युजमेण्ट प्रा.लि.का सञ्चालक टेक बहादुर कार्कीले भने बालबालिकाको प्रयोग भए तत्काल हटाउने बताए । 

सुरुवाती चरणदेखि नै विवादमा मुछिएको वालिङ महोत्सव समापनको अन्त्यतिर आउँदा पनि उस्तै लहर चलिरहेको छ । कहिले महोत्सव स्थल, कहिले उद्‍घाटन सत्रका प्रमुख अतिथि, कहिले बैठक पुस्तिका च्याताच्यात र हात हालाहालले विवादले चर्चित वालिङ महोत्सव समापनको सँघारमा आउँदा पनि उस्तै छ ।