गठबन्धनको बन्धकमा मुलुक !

एउटा पार्टी मात्र नालायक हुँदा देशलाई ठुलो नोक्सान हुँदैन । एउटा सरकारले भ्रष्टाचार गर्दा पनि ठुलो पहिरो जाने होइन । भ्रष्टाचार विकसित–अविकसित सबै देशमा हुन्छ । परिणामतः कति कम वा धेरै भन्ने मात्र हो । जब सबै पार्टी मिलेर देश लुट्न थाले भने अनि खतरनाक अवस्था सुरु भएको मानिन्छ ।

श्रृंखलाबद्ध हरेक सरकारले भ्रष्टाचार गरे भने त्यो मुलुक नै तहसनहसमा पुग्नेछ । सम्भवतः अहिले नेपाल त्यही खरानी पथमा सोझिएको छ । मुलुक नै ध्वस्त हुने कारण गठबन्धन बनिरहेको छ । दलहरूको सहकार्य अहिले ठग बन्धनमा बदलिएको छ । यसले कति विनाश पार्दैछ, र भविष्यमा झन कति खतरनाक होला ? आउनुस्, केही चर्चा गरौं ।

गठबन्धनको नाममा राजनीति सौदाबाजी गर्दै मुलुक बन्धक बनाउने प्रयास एक प्रकारको देशद्रोह जस्तै हो, राष्ट्रघात हो । जनघात हो र देश लुट्ने खतरनाक महाअपराध हो ।

२०८० फागुन ८ गते नेपाली कांग्रेसको महासमिति बैठकमा गठबन्धन कायम राख्ने वा नराख्ने विवाद चर्कँदै गर्दा बेलुका माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष केपी ओलीको अपर्झट भेट भयो । हुन त, अघिल्लो दिनदेखि नै कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा तत्काल गठबन्धन नभत्कने विश्वस्त पार्न प्रचण्डलाई तारन्तार भेटिरहेकै थिए । देउवालाई न महासमिति बैठकको एजेन्डाप्रति ध्यान थियो, न केपी ओलीलाई केन्द्रीय कमिटी बैठकमा उठेका मुद्दामा जिम्मेवार बन्नु थियो । यी तीनै जना नेतालाई केवल गठबन्धनको चिन्ता थियो । ओली प्रचण्डसँग नयाँ गठबन्धन चाहन्छन् । देउवा यही गठबन्धन लम्ब्याएर प्रधानमन्त्री हुने दाउमा छन् । सांगोपांगो अहिलेको शीर्ष राजनीतिको सौदाबाजी यति हो । यही नै मुलभुत ठगबन्धनमा परिणत भएको वर्तमान नेपालको राजनीतिको नियति हो ।

यसै साता माओवादी केन्द्रले विधान महाधिवेशन सम्पन्न गरेको छ । फागुन १ गतेदेखि चलेको विधान महाधिवेशनमा २० वटा समूहले तयार गरेको मस्यौदा अध्यक्षको दराजमा थन्किएका छन् । न यी कार्यान्वयन तहमा जानेछन् न सुझावहरूले यो पार्टीलाई सदाचारको पथमा रुपान्तरण गर्नेछ । 

यता, फागुन ७ देखि ललितपुरको गोदावरीमा चलिरहेको कांग्रेस महासमितिको बैठक र त्यसको भोलिपल्ट केन्द्रीय कार्यालय च्यासलमा बसेको एमालेको केन्द्रीय कमिटीको बैठकमा सदस्यहरूबीच जति भविष्यमा देशको राजनीतिप्रति चिन्ता पोखिएको छ, त्यति नेतृत्वलाई उही गठबन्धनको ज्वरोले सताएको छ । यो उदेक लाग्दो राजनीतिमा यी तीन पार्टीका नेतृत्वले कसरी देशलाई नै बन्धक बनाए भन्ने बडो कसिलो विषय अहिले राजधानीका सडकमा पोखिएको छ । 

विश्वका धेरै विकसित देशमा दुई पार्टी अवधारणामा राजनीति चलेको छ । अमेरिका, वेलायत, अष्ट्रेलिया वा अन्य । यी पार्टीमा अन्य स-साना पार्टीहरू पनि जोडिन्छन् । तर, ठूला दुई पार्टीकै गठबन्धन भने कुनै मुलुकमा भएको राजनीति इतिहासमा पढ्न पाईंदैन । 

उदाहरणका लागि वेलायतमा लेबर र कन्जरभेटिभ पार्टी छन् । यिनको उदय एउटै कालखण्डमा भएको थियो । जसरी नेपालमा कम्युनिष्ट र कांग्रेसको उदय सँगसँगै भएको इतिहास छ । बेलायती जनताले कुनै बेला आफ्नै आँखा अगाडि राजालाई हत्या गरेको देखेका थिए । सन १६४९ जनवरी ३० मा ह्वाइट हल प्रांगणमा यो वीभत्स घटना भएको थियो । पछि सन १६८८ मा भीषण क्रान्ति भयो र पुनः राजा फर्किए । यसपछि, राजतन्त्रात्मक मुलुकबाट संसदीय राजनीतिमा दुई पार्टी अवधारणा अनुसार वेलायतले संसार कब्जा गरेको थियो । यही गतिमा करिब करिब विश्वका हाल देखिएका विकसित मुलुक अघि बढिरहेका छन् । 

यतिबेला गठबन्धनले कसैलाई फाइदा पुगेको छ भने त्यो माओवादीलाई मात्र हो । त्यो पनि प्रचण्ड र उनकी छोरी गंगा दाहाललाई नै हो । यही सेरोफेरोका केही व्यक्तिले गठबन्धनको भरपूर फाइदा लिएका छन् ।

नेपालमा भने राजतन्त्र फालेपछि नयाँ राजनीतिको कोर्ष सुरु होला भनेको ठगबन्धन निर्माणको महायात्रामा दलहरू जकडिए । कि संसारभरका विकसित मुलुकमा जस्तै दुई पार्टी अवधारणामा जान सक्नुपर्छ कि एक्लाएक्लै सबै पार्टी मैदानमा उत्रनुपर्छ । तर, गठबन्धनको नाममा राजनीति सौदाबाजी गर्दै मुलुक बन्धक बनाउने प्रयास एक प्रकारको देशद्रोह जस्तै हो, राष्ट्रघात हो । जनघात हो र देश लुट्ने खतरनाक महाअपराध हो ।

हो, संसारमा सहकार्यको राजनीति हुने गर्छ । देशहितका लागि र सीमित अवधिसम्म । चुनावमा गठबन्धन हुने गर्छ । तर, देश बन्धक बनाउने गरि गठबन्धन गरेको संसारमा कहीं इतिहास छैन । नेपालमा गठबन्धन भनेको आफ्नो नेताहरूको भ्रष्ट आचरण छोप्ने औजार बनेको छ । दलहरूको अकर्मण्यता ढाक्ने छपनी बनेको छ । यो गठबन्धन अहिले मुलुकका लागि ठुलो भारी बनेको छ ।

कांग्रेस महासमिति बैठकमा शेखर कोइराला, गगन थापा पक्षले उठाएका मुद्दाहरू पार्टीको सर्वोच्च इतिहासमा आधारित छ । उता देउवा पक्षधर भने गठबन्धन भत्किने बित्तिकै प्रचण्ड ओलीतिर जानेछन् र कांग्रेस एक्लिने छ भने भय छ । हो, पक्कै पनि प्रचण्डले ओलीसँग गठबन्धनको नाममा अर्को ठगबन्धनको सौदाबाजी खेलिसकेका छन् । पछिल्ला विभिन्न क्रियाकलापले यो स्पष्ट छ । उनको उद्देश्य सत्ता जोगाउनु नै छ । नत्र ३२ सिटको माओवादी सत्ता बाहिर हुने निश्चित छ ।

तर, कांग्रेसले भने क्षणिक सत्ताको दाउपेचले इतिहासको मेघा शक्तिलाई चटक्कै बिर्सेको छ । नेपाली कांग्रेस अहिले पनि त्यो शक्ति हो, जसलाई राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय मञ्चमा नेपाललाई विश्वास गर्ने मुख्य राजनीति दल हो । सरकार बनाउने अंक गणितमा कुनै एक दलको बहुमत नभएपनि कांग्रेसको इतिहासको विरासतले विश्वमञ्चमा अझै नेपालले विश्वास आर्जन गर्न सक्छ । किनकी, एमाले वा माओवादीले राजनीति रुपमा विश्वका शक्तिशाली मुलुकका माझ त्यो विश्वासको आधार तय गर्न सकेका छैनन् ।

यतिबेला गठबन्धनले कसैलाई फाइदा पुगेको छ भने त्यो माओवादीलाई मात्र हो । त्यो पनि प्रचण्ड र उनकी छोरी गंगा दाहाललाई नै हो । यही सेरोफेरोका केही व्यक्तिले गठबन्धनको भरपूर फाइदा लिएका छन् । यो चौतर्फी कोणबाट सिद्ध भएको विषय हो । यसतर्फ नेपाली कांग्रेसले ध्यान दिन सकेको छैन । केही मन्त्रीको लोभमा कांग्रेस प्रचण्डका काखमा लुट्पुटिएको छ । कांग्रेसले आफ्नो उचाई बिर्सेको छ । राजनीतिमा सत्ता मात्र महत्वपूर्ण हुँदैन । नेपालको राजनीतिमा अलोकप्रिय हुनुछ भने एकपटक सत्ताको रसमा डुबाइदिए हुन्छ ।

सरकारमा केही मन्त्री पठाउने लोभमा कांग्रेस फस्न हुँदैन । आउने चुनावमा आफ्नो तयारी थाल्नुपर्छ । सम्पूर्ण रुपमा सरकारबाट बाहिरिएर जनतासँग प्रायश्चित गर्दै पार्टीलाई नयाँ ढंगले अघि बढाउने योजनाका साथ कांग्रेसले मिसन तयार गर्नुपर्छ । नत्र, कम्युनिष्टहरूको भान्छामा कुर्दै अलिकति दिएको खाएर बिटुलो बन्नु बाहेक कुनै परिणाम हात लाग्ने छैन ।

झन, कांग्रेस त कुहिने गरि लामो अवधिसम्म सत्तामा डुबिरह्यो । जनताले सत्तामा गएका दललाई जति मुल्यांकन गरिरहेका हुन्छन्, त्यति सत्ता बाहिर बसेका दललाई सहानुभूति दिइरहेका हुन्छन् । यही सहानुभूतिले आउने चुनावमा भोट बृद्धि हुने गर्छ । नेपालमा सत्तामा गएको दलले चुनाव जितेको उदाहरण छैन । फलस्वरुप बहुदल आएपछि र ०६३ सालपछि गणतन्त्र आएपछि अपवादमा बाहेक कुनै दलले एकल सरकार निर्माण गर्न सकेनन् । यसको नोक्सान नेपाली कांग्रेसले नराम्रोसँग व्यहोरिरहेको छ । तर, कांग्रेसको नेतृत्वले यो कहिल्यै भेउ पाउनै सकेन । उ सधैं कम्युनिष्टकै घेराभित्र हराएको छ ।

यतिबेला एमाले सत्ता गठबन्धन भत्कियोस् र नयाँ समीकरणमार्फत सरकार आफ्नो हातमा लिन चाहन्छ । केन्द्रीय सरकारसहित सातै प्रदेशबाट जबर्जस्ती बाहिरिनुको पीडा एमालेले भुलेको छैन । बिर्सने कुरा पनि भएन । किनकी, आफू पहिलो दल हुँदाहुँदै तेस्रो दलले सत्ताको बागडोर सम्हालेको छ । एमाले जुनसुकै हतकण्डा अपनाएर यतिबेला सत्तागठबन्धन भत्काउन चाहन्छ । यो खेलमा केपी ओलीको दौडधूप हेर्न लायक छ ।

तर, कांग्रेसले बुझ्नुपर्ने के हो भने कम्युनिष्ट बीचको ध्रुवीकरणले नेपालमा दुई दलको अवधारणा ल्याउनेछ । जुन विषय माथि चर्चा गरे अनुसार विकसित मुलुकको गतिशील राजनीतिको बाटो हो । अब यो अनिवार्य छ । अतः कांग्रेसले कम्युनिष्ट ध्रुवीकरण हुन दिनुपर्छ र इतिहासमा झैं आफ्नै खुट्टामा दौडने सूरवात गर्नुपर्छ । यसले भविष्यमा कांग्रेसको गतिमा रफ्तार बनाउनेछ भने आफ्नै क्षमतामा बहुमतका साथ एकल सरकार चलाउने सुअवसर प्रदान गर्नेछ ।

अहिले क्षणिक सरकारमा केही मन्त्री पठाउने लोभमा कांग्रेस फस्न हुँदैन । आउने चुनावमा आफ्नो तयारी थाल्नुपर्छ । सम्पूर्ण रुपमा सरकारबाट बाहिरिएर जनतासँग प्रायश्चित गर्दै पार्टीलाई नयाँ ढंगले अघि बढाउने योजनाका साथ कांग्रेसले मिसन तयार गर्नुपर्छ । नत्र, कम्युनिष्टहरूको भान्छामा कुर्दै अलिकति दिएको खाएर बिटुलो बन्नु बाहेक कुनै परिणाम हात लाग्ने छैन ।

नेपालको राजनीति पनि अब दुई दलीय प्रणालीमा जान आवश्यक छ । गठबन्धनका दुई धार हुनु अनिवार्य हुन्छ । कम्युनिष्ट र गैरकम्युनिष्ट । फरक विचार भएका बीचमा लामो समयसम्म गठबन्धन गर्न हुँदैन । यो खतरनाक राजनीति हो । यसले मुलुकलाई तहसनहस बनाउँछ । अलग विचार भएका दुई समूहबीच हुने प्रतिस्पर्धा नै उन्नत प्रजातान्त्रिक अभ्यास हो । यसमा नयाँ उदाएका रास्वपा लगायतका दलहरूको भुमिका पनि उति नै महत्वपूर्ण छ । 

अतः हाल भइरहेको गठबन्धनको संस्कार जति घातक छ, त्यति अब दुई दलीय प्रणालीबाट मुलुकलाई सही बाटोमा लैजाने अवसर पनि छ । यसका लागि विचार मिल्ने बीचको सहकार्य स्वभाविक हुनेछ । चुनावमा मात्र हुने गठबन्धन चुनाव सकिएपछि गठबन्धन पनि समाप्त हुनु अनिवार्य छ । यो मात्र होइन, अब मुलुक दुई दलीय अवधारणामा प्रवेश गर्नुपर्छ । दुई विचार, दुई दल । नत्र, गठबन्धनका नाममा हुने ठगबन्धनले मुलुक, जनता र सम्पूर्ण राजनीति प्रणाली नै ध्वस्त बनाउने निश्चित छ ।