साइबर सुरक्षा जोखिम कायम रहेकै बेला राष्ट्र बैंकले तयार पार्यो विद्युतीय मुद्रा प्रणालीको नमुना

२५ साउन, काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले विद्युतीय मुद्राको नमुना तयार भएको जानकारी दिएको छ । बिद्युतीय मुद्रा प्रणाली ‘सीबीडीसी’ प्रयोगमा ल्याउन यसको नमुना प्रणाली (प्रोटोटाइप) तयार पारिएको र यही प्रोटोटाइप परिमार्जन गर्दै सीबीडीसीलाई सीमित विशेषतासहितको प्रारम्भिक संस्करणका रूपमा विकास गरिने राष्ट्र बैंकको भनाइ छ । तर, यसको सुरक्षा कसरी हुन्छ भन्ने कुराको ग्यारेन्टी भइसकेको छैन् ।   

निजी क्षेत्रबाट विकास भएको डिजिटल एप क्रिप्टोकरेन्सीको कारोबारले साइबर सुरक्षामाथि चुनौती दिइरहेको अवस्था छ । नेपाली पैसाको विधुतीय कारोबार सीबीडीसीको तयारी भइरहँदा साइबर आक्रमण र साइबर अवरोधका कारण सिस्टम ठप्प हुने जोखिमका विषयमा पूर्वतयारी आवश्यक रहेको जानकारीहरु बताउँछन् । सिस्टम अवरुद्ध हुँदा वा चलाउन नजान्दा हुन सक्ने आर्थिक नोक्सानी कसरी व्यवस्थित गर्ने भन्नेबारे पनि स्पष्ट रणनीति बनाइरहेको राष्ट्र बैंकले जनाएको छ । ।

राष्ट्र बैंकले आयोजना गरेको सीबीडीसीसम्बन्धी सरोकारवालासँगको छलफलमा सीबीडीसी प्रणालीको (डिजिटल आवरण पहिलो पटक तयारी भएको हो । लगइन स्क्रिन, एड्मिन र युजर ड्यासबोर्ड सार्वजनिक राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको छ । बैंकले प्रोटोटाइप भर्सन ०.१ विकास गरिसकेको र यो होलसेल र रिटेल दुवै प्रकारको सीबीडीसीका लागि प्रयोग गर्न सकिने बताइएको छ । यो ब्लकचेन हाइपरलेजर फ्याब्रिक प्लाटफर्म पूर्वाधारमा बनेको छ । 

सीबीडीसीबारे धेरै द्विविधा र गलत बुझाइ रहेको र त्यसलाई चिर्दै जान आवश्यक रहेको गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले जनाए । सीबीडीसीलाई क्रिप्टोकरेन्सीको विकल्प मान्न नमिल्ने, यसले नगदलाई प्रतिस्थापन नगर्ने र विद्यमान डिजिटल भुक्तानी प्रणालीलाई कुनै असर नपुर्याउने उनको भनाइ छ । क्रिप्टोका चुनौती सम्बोधन गर्न यसले केही न केही मद्दत गर्ने उनले सुनाए । 

यसमा कतिसम्म रकम राख्न पाइने भन्ने क्याप भने तयार भइसकेकको छैन् । राष्ट्र बैंकले जारी गर्ने सीबीडीसीको नाम पनि तय भइनसकेको बताइएको छ । राष्ट्र बैंकले सिधै प्रयोगकर्तालाई डिजिटल मुद्रा उपलब्ध गराउने नभई बैंक तथा वित्तीय संस्थामार्फत उपलब्ध गराउने मोडलमा विकास गरिएको जनाएको छ । यस्ता मुद्रामा ब्याज प्राप्त नहुने र सुरुवाती चरणमा सामान्य कारोबारका लागि प्रयोगमा ल्याइने राष्ट्र बैंकको भनाइ छ । बैंकले २०२६ को अगस्टमा बैंकिङ संस्थाहरूबीच रकम भुक्तानी, धितोपत्र कारोबार प्रयोजनका लागि होलसेल सीबीडीसीको पाइलट परीक्षण कार्यान्वयनमा ल्याउने गरी तयारी अघि बढाएको जनाएको छ । 

विभिन्न बैंक, डिजिटल भुक्तानी सेवा प्रदायक संस्था, विप्रेषण सेवाप्रदायक कम्पनी, सुरक्षा निकायका अधिकारी, विश्वविद्यालयका प्राध्यापकहरूले सीबीडीसी कार्यान्वयसम्बन्धी आफ्ना धारणा र सुझाव पेस गरेका थिए । सीबीडीसीको तयारी भइरहँदा साइबर आक्रमण र साइबर अवरोधका कारण सिस्टम ठप्प हुने जोखिमका विषयमा पूर्वतयारी आवश्यक रहेको सहभागिहरुले बताए । 

राष्ट्र बैंकको विद्युतीय मुद्रा लागू भएपछि भुक्तानी प्रणाली सञ्चालक र भुक्तानी सेवा प्रदायकहरूले हाल डिजिटल कारोबारका लागि विकास गरेको पूर्वाधारको अवस्था के हुने भन्नेमा अझै टुंगो भइसकेको छेन् । सुरक्षा निकायका अधिकारीले भने सीबीडीसी राम्रो परियोजना भए पनि अहिले निजी क्षेत्रबाट विकास गरिएको डिजिटल क्रिप्टोकरेन्सीसम्बन्धी नीतिको अभावले चुनौती भइरहेको बताएका थिए ।  सीबीडीसी वालेट नगद होल्ड गर्न वा भुक्तानी प्रणालीको व्यवस्थापनका लागि प्रयोग हुने भन्नेमा स्पष्टता नआएको सहभागिको भनाइ थियो ।