परराष्ट्र सचिव सेवा लम्साललाई किन गरियो उनले नरुचाएको क्षेत्रमा राजदूत सिफारिस ?

३२ साउन, काठमाडौं । सरकारको रुची अनुसार परराष्ट्र मन्त्रालयकी सचिव सेवा लम्साललाई बेल्झियमको राजदूत बनाइएको छ । तर उनको रुची अनुसार सहसचिव तहको राजदूत बनाइएको हो या होइन भन्ने चाहि खुलेको छैन । विगतमा मुख्यसचिव, सचिव भइसकेका व्यक्तिहरू पनि राजदूत भएका कारण लम्सालले केही मुख खोलेकी छैनन् । 

नेपालको इतिहासका पहिलो महिला परराष्ट्रसचिव भएकी सेवा लम्सालको कार्यकाल अझै बाँकी छ । उनी परराष्ट्रसचिव भएको ८ महिनामा मात्रै भयो । सचिवको रूपमा असार २०८२ सम्म काम गर्ने अवसर  हुँदाहुँदै   लम्साललाई किन ८ महिनामै राजदूतमा सिफारिस गरियो भन्ने कुरा खुलेको छैन । राजनीतिक कोपभाजनमा परेर लम्सालले सचिव छोडेर राजदूत हुनुपरेको हो कि भन्ने आशंका पनि गरिएको छ । 

३१ साउन २०८१ को मन्त्रिपरिषद् बैठकले लम्साललाई राजदूत बनाउने निर्णय गरेको छ । सरकारले लम्साललाई युरोपियन युनियन (ईयू) को मुख्यालयसमेत हेर्ने गरी बेल्जियमको राजदूतका लागि सिफारिस गरेको हो । उक्त सिफारिससँगै २९ मंसिर २०८० मा पहिलो महिला सचिव भएर रेकर्ड बनाएकी लम्सालले इयूको पनि जिम्मेवारी सम्हाल्ने पहिलो महिला राजदूत हुन् ।

लम्साललाई यसअघि १८ जना राजदूत सिफारिस हुँदा नै पठाउन खोजिएको थियो । लम्सालनिकटले प्रधानमन्त्री ओलीसँग देश रोजेर बार्गेनिङ गर्न सुझाव पनि दिएका थिए । त्यतिबेला उनले पछि गरौँला भन्दै पन्छिएकी थिइन् । त्यतिबेला पन्छिएपछि उनले बेलायत, अमेरिका, भारत जस्ता देशको राजदूत पदमा बार्गेनिङ गर्ने मौका गुमाएको स्रोतले जनाएको छ । अहिले लम्सालले रोजेको भन्दा पनि छोडेको स्थानमा राजदूत भएर जानुपर्ने बाध्यता आइपरेको चर्चा पनि सिंहदबारमा हुन थालेको छ । ओलीले परराष्ट्रका सहसचिव अमृत राईलाई सचिव बनाउने मनसायसहित लम्साललाई राजदूत बनाएको स्रोतहरूले उल्लेख गरेका छन् ।

प्रधानमन्त्री ओलीले खास रुचाएका र पटकपटक अवसर दिएका सहसचिव राईलाई आफ्नो कार्यकालमा सचिव बनाउने खोजेको देखिन्छ । हुन त, लम्साल अवकाश भएपछि राई स्वतः सचिव हुने लाइनमा थिए । वरिष्ठताको आधारमा सचिव बनाउने परराष्ट्रमा परम्परा रहेको छ । सोही कारण राई सचिव भने हुने थिए । तर, ओलीको साथ पाए भने राई निकै लामो समय सचिव हुने अवसर पाउने छन् । अहिले मन्त्रालयको प्रवक्ता भएर काम गरिरहेका राई परराष्ट्रमा भएका मध्ये सबैभन्दा सिनियर सहसचिव हुन् । 

उनले साउथ अफ्रिका र संयुक्त राष्ट्रसंघका लागि नेपाली राजदूत भएर काम गरिसकेका छन् । राई उपसचिव भएको बेलामा र वर्तमान प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली परराष्ट्रमन्त्री भएको बेलामा निजी सचिव भएर पनि काम गरेका थिए । ओली र राईको यो पुरानो सम्बन्धले गर्दा पनि चाडो सवि भएको आशंका गरिएको छ ।

प्रशासन तर्फको शाखा अधिकृत हुँदै २०६७ वैशाखमा महिला कोटाबाट परराष्ट्रको उपसचिव बनेकी लम्साल त्यसै त्यहिँ उक्त कोटा प्रयोग गरेर परराष्ट्रको सहसचिव भएकी थिइन् । दुईपटक कोटा प्रयोग गरेकी सेवाले तीनपटक ‘कोटा’ प्रयोग गरेका गहेन्द्र राजभण्डारीलाई विस्थापित गर्ने भएकी हुन ।  ‘डब्बल’ कोटावाला सेवा ‘सिंगल’ सिफारिसमा बेल्जियमको राजदूत बन्नेछिन् । राजभण्डारी तीन महिनापछि बेल्जियमबाट नेपाल फर्किसक्नु पर्नेछ ।

सहसचिव हुँदा पाकिस्तानको राजदूत बनेकी लम्साल सचिव भएपछि बेल्जियममा पुगेकी हुन् । परराष्ट्र सचिव भइसकेका व्यक्तिहरू संयुक्त राष्ट्रसंघको स्थायी नियोग न्युयोर्क जाने प्रचलन रहँदै आएको थियो । परराष्ट्र सचिव भएका भरतराज पौड्याल क्यानडा पुगे भने लम्साल बेल्जियमतिर लागिन् । यसले परराष्ट्र सचिवको मूल्य मान्यतामा हस आउँदै गएको सिंहदरबारमा चर्चा चलेको छ ।