कुमारी पूजाको प्रचलन स्याङ्जामा पनि शुरु

 २९ भदौ, स्याङ्जा । काठमाडौंका नेवार समुदायले गर्दै आएको कुमारी पूजाको प्रचलन स्याङ्जामा पनि शुरु गरिएको छ । स्याङ्जाका नेवार समुदायले कुमारी पूजा गर्ने प्रचलन अहिले सम्म गरेका थिएनन् । यो बर्षदेखी अब स्याङ्जा सदरमुकाममा नेवार समुदायले जीवित कुमारी पूजा गर्ने प्रचलनलाई शुरु गरेका हुन् । नेवार समुदायमा गरिदैं आएको कुमारी पूजाको किवंदन्ती निकै लामो छ । धर्म र संस्कारलाई जर्गेना गर्ने उदेश्य सहित हरेक बर्षको हरितालिका तीजमा कुमारी पूजा गर्ने प्रचलन अगाडी बढाइएको नेवारी धर्मद्धार नाँच समितिका अध्यक्ष युगनारायण श्रेष्ठले बताए । 

स्याङ्जाका विभिन्न क्षेत्रमा छरिएर रहेका नेवार समुदायले आफ्नो परम्परा अनुसार लाखे नाँच सहित गाईजात्रा देखाउँदै आएका थिए । तर कुमारी पूजाको प्रचलन भने नेवार समुदायले गरेका थिएनन् । आफन्तहरूको निधन भएको सम्झनामा पितृहरूको गाई बनाई जात्रा देखाउने प्रचलन रहि आएकोमा यो बर्षदेखी अब हरेक बर्षको हरितालिका तीजमा कुमारी पूजा गर्ने प्रचलन ल्याइएको अध्यक्ष श्रेष्ठले बताए । जनैपूर्णिमामा बाट शुरु हुने लाखे नाँच हरितालिका तीजमा आएर सकिन्छ । जनै पूर्णिमाको दिन देखी लाखेहरु बजार सगै नेवार समुदाय बस्ने स्थानमा छाड्ने र हरितालिका तीजमा लाखे भित्र्याउनुपर्ने प्रचलन भएपनि अहिले सम्म लाखे भित्राउने काम नगरिएको बताइएको छ । लाखे भित्राउन कुमारी पूजा गर्नुपर्ने नेवार समुदायको प्रचलन अनुसार यो बर्षदेखी शुरु गरिएको हो । लाखेहरु छाडिदिँदा भुतप्रेतहरु लखेटिने विश्वास नेवार समुदायले लिँदै आएका छन् । 

नेवार समुदायकै परिवारभित्र ५ बर्षदेखी ९ बर्ष भित्रका छोरीहरुलाई कुमारीमा छनोट गर्ने विधि र प्रक्रिया रहेको छ । महिनावारी नहुनु अगाडीका छोरीहरुलाई कुमारी पूजामा छनोट हुनेछन् । कुमारी छनोटमा जन्मदा दाग लागेको नलागेको, घाउचोट नलागेको र ३२ लक्ष्यणले युक्तलाई कुमारीमा छनोट गरिनेछ ।  कुमारीमा छनोट भएकी छोरीले भुइमा टेक्न र छुन नहुने परम्परा छ । रातो पहिरन र रातो रङ्गमा कुमारीलाई सजाएर दर्शन गर्ने, पूजा गर्ने गरिन्छ । रातो रङ्गलाई देवीको प्रतिक र हिन्दु धर्मको शक्तिका रुपमा मानिने हुँदा कुमारीलाई रातो रङ्गमा सजाइने स्थानीय लालप्रसाद श्रेष्ठले बताए । 

अब हरेक बर्ष जनै पुर्णिमाका दिन छाडिएका लाखेहरुलाई हरितालिका तीजको दिन कुमारी पूजा सगै मन्दिरमा भित्राउने प्रचलन ल्याइएको अध्यक्ष श्रेष्ठले बताए । स्याङ्जा सदरमुकाम पुतलीबजार स्थित भिमसेन मन्दिरमा आगामी दिनदेखी लाखे भित्राई त्यो बर्षको लाखेनाँच र गाइजात्रा सम्पन्न हुने श्रेष्ठको भनाई छ । जनै पुर्णिमा बाट आफ्ना पितृहरुको सम्झनामा शुरु हुने लाखेजात्रा, गाईजात्रा, रोपाईजात्रा, तायमाचा जात्रा, छोकडा (सलामी) जात्रा, घोडेजात्रा, जोगी जात्रा, बाघ जात्रा र कृष्ण रथयात्रा प्रदर्शन गर्ने परम्परा छ । घोडेजात्रा भने केही समयदेखी कम हुँदै आएको बताइएको छ । 

पुतलीबजारमा शुरु गरिएको कुमारी पूजालाई अब स्याङ्जाका नेवार समुदायको साझा पूजा मानेर यो पर्व मनाउने तयारी भइरहेको अध्यक्ष श्रेष्ठले बताए । यो पूजा निकै खर्चिलो र झन्झटिलो भएकाले यो पूजालाई दिगो बनाउन स्थानीय सरकारको साथ र सहयोग रहनुपर्ने श्रेष्ठले बताए । यो परम्पराले स्याङ्जा सदरमुकाममा पर्यटकहरूको आगमन हुने हुँदा यो पूजालाई सबैले सहयोग गर्न समेत आग्रह गरेका छन् ।