सामाजिक सुरक्षा कोष: १८ लाख नजिक श्रमिक, ९९ अर्ब १८ करोड लगानी

१२ मंसिर, काठमाडौं । सामाजिक सुरक्षा कोषले सातौं वार्षिक उत्सव मनाउने क्रममा आन्तरिक र वैदेशिक रोजगारीमा रहेका १७ लाख ९७ हजार श्रमिक कोषमा आबद्ध भएको जानकारी दिएको छ । कोषले औपचारिक, अनौपचारिक र वैदेशिक रोजगारीमा जाने श्रमिकलाई यसमा आबद्ध गराउँदै आएको छ । कोषले चालू आर्थिक वर्षको असोज मसान्तसम्ममा ९९ अर्ब १८ करोड रुपैयाँ संकलन गरी ८३ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँ बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको निक्षेपमै लगानी गरेको छ ।

कोषका कार्यकारी अधिकृत कविराज अधिकारीका अनुसार आन्तरिक श्रम बजारमा रहेका १९ हजार ७ सय ६७ रोजगारदाताले ५ लाख ४३ हजार ३ सय ८८ श्रमिकलाई आबद्ध गराएको हो । त्यस्तै वैदेशिक रोजगारीमा जाने अथवा स्वदेशमा रहेका १२ लाख ५० हजार श्रमिक पनि यसमा आबद्ध छन् ।

कोषले सञ्चालन गरेका औषधोपचार तथा मातृत्व योजनामा ३ लाख ७४ हजार १ सय वटा दाबीबापत १ अर्ब ४८ करोड १९ लाख ८ हजार, दुर्घटना तथा अशक्त सुरक्षा योजनामा ७ हजार १ सय १७ वटा दाबीबापत १५ करोड २० लाख र आश्रित परिवार सुरक्षा योजनाअन्तर्गत ५ सय ८७ श्रमिकका परिवारलाई १८ करोड ५४ लाख र वृद्धावस्था सुरक्षा योजनाअन्तर्गत ९ अर्ब ८० करोड गरी ११ अर्ब ६२ करोड रुपैयाँ कोषका योगदानकर्ता र निजका परिवारलाई भुक्तानी गरिसकेको छ ।

कोषको दायरा विस्तारका लागि कोषको केन्द्रीय कार्यालयका अतिरिक्त विराटनगर, सिमरा, बुटवल, नेपालगन्ज, पोखरा र जनकपुरमा कार्यालय स्थापना गरिएको छ ।  सम्भावित जोखिमको कारण सामाजिक सुरक्षा कोषले लगानीलाई विविधीकरण गर्न भने सकेको छैन । असोज मसान्तसम्म कोषले ८३ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँ बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको निक्षेपमै लगानी गरेको छ । सामाजिक सुरक्षा कोष लगानी कार्यविधि २०७७ ले विभिन्न १२ क्षेत्रमा कोषको लगानी विविधीकरण गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । 

बैंकको ब्याजदर एकल अंकमा झरेर प्रतिफल खुम्चिँदा पनि कोषले कुल लगानीको ८४.६२ प्रतिशत रकम निक्षेपमै राखेको छ । योबाहेक कोषले डिबेन्चरमा ३ अर्ब ७१ करोड, ट्रेजरी बिलमा ५ अर्ब ४४ करोड, विकास ऋणपत्रहरुमा १ अर्ब ९८ करोड, योगदानकर्ता सापटीतर्फ ३ अर्ब ६८ करोड र म्युचुअल फन्डमा ४१ करोड रुपैयाँ लगानी गरेको छ । लगानी विविधीकरण गर्दै प्रतिफल बढाउने योजनासहित कार्यविधि ल्याइए पनि ८४ प्रतिशत रकम अन्य क्षेत्रमा कोषले विविधीकरण गर्न सकेको छैन । 
  
योबाहेक कोषले उपदान, सामाजिक सुरक्षा कर, लगानीबापतको प्रतिफललगायतका अन्य शीर्षकबाट प्राप्त ३० अर्ब रकमसहित कुल ९९ अर्ब १८ करोड रकम कोषले ८ क्षेत्रमा लगानी गरेको छ । कोषमा योगदानकर्ताले ४ शीर्षकमा योगदान गर्न सक्छन् । जसमा औपचारिक क्षेत्रतर्फबाट कोषले ५९ अर्ब ७४ करोड रुपैयाँ संकलन गरेको छ भने वैदेशिक रोजगारतर्फ २ खर्ब ५७ करोड, अनौपचारिक तर्फबाट ३२ लाख र स्वरोजगार तर्फबाट २५ लाख रुपैयाँ योगदानबापतको रकम संकलन गरेको हो। योबाहेक लगानीबापतको प्रतिफलबाट कोषले असोज मसान्तसम्म ४ अर्ब २ करोड रुपैयाँ आम्दानी गरेको छ । 

कोषले चालू आर्थिक वर्षको असोज मसान्तसम्ममा कुल ११ अर्ब ६२ करोड रुपैयाँ योगदानकर्तालाई दाबी भुक्तानी गरेको छ । कोषले औषधि उपचार, स्वास्थ्य तथा मातृत्व दाबी शीर्षकमा १ अर्ब ४८ करोड रुपैयाँ भुक्तानी दिएको छ । दुर्घटना तथा अशक्तता सुरक्षा दाबी शीर्षकमा १५ करोड, आश्रित परिवार सुरक्षा दाबी रकम शीर्षकमा १८ करोड रुपैयाँ भुक्तानी दिएको छ ।  

हालसम्म कोषले सबैभन्दा धेरै दाबी भुक्तानी उपदान शीर्षकमा गरेको जनाएको छ । असोज मसान्तसम्म ९ अर्ब ८० करोड रुपैयाँ योगदानकर्तालाई भुक्तान गरिएको कोषको भनाइ छ ।  असोज मसान्तसम्म कोषले कुल योगदानबापत प्राप्त गरेको रकमको १६.२७ प्रतिशत रकम विभिन्न शीर्षकमा रहेका योगदानकर्तालाई दाबी भुक्तानी गरेको छ ।