चीनले भुटानको डोक्लाम नजिक २२ वटा गाउँ बसालेपछि भारत तनावमा

३ पुस, काठमाडौं । डोक्लाम वरपरका गाउँहरू बसाउने प्रक्रिया सन् २०२० देखि जारी छ। यस क्षेत्रमा चिनियाँ स्थिति बलियो भएकाले सिलगढी करिडोरको सुरक्षा खतरामा पर्न सक्छ।

पूर्वी लद्दाखमा भारत र चीनको सेना फिर्ता गर्ने सहमति भएकाे छ । द्विपक्षीय सम्बन्धको पुनर्स्थापना गर्ने सम्बन्धमा बैठक बसेकाे थियो। एकातिर राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अजित डोभालले चीनका विदेशमन्त्री वाङ यीसँग वार्ता गरिरहँदा अर्कोतर्फ ड्र्यागन आफ्नो रणनीतिबाट पछि हटिरहेका छैनन् । चीन परम्परागत रूपमा भुटानको हिस्सा रहेको डोकलाम वरपरका गाउँहरू बसाउनमा व्यस्त छ।

भूटानको यस परम्परागत क्षेत्रमा विगत आठ वर्षमा चीनले कम्तीमा २२ गाउँ र बस्ती निर्माण गरेको स्याटेलाइट तस्विरले खुलासा गरेको छ । डोकलाम वरपरका गाउँहरू बसाउने प्रक्रिया २०२० देखि जारी छ। यहाँ अहिलेसम्म ८ वटा गाउँ बसाइसकेका छन् । भुटानको पश्चिमी क्षेत्रमा बनेका यी गाउँहरू रणनीतिक रूपमा निकै महत्त्वपूर्ण छन्। यी गाउँहरू उपत्यकासँग जोडिएका छन्, जसमा चीनले आफ्नो अधिकार दाबी गरेकाे छ। 

चीनले बनाएका २२ वटा गाउँमध्ये सबैभन्दा ठूलो गाउँको नाम जिभु हो, जुन भुटानी घाँसे मैदान त्सेथाङ्खामा अवस्थित छ। चीनको यो कदमले भारतको तनाव बढाएको छ । यस क्षेत्रमा चिनियाँ स्थिति बलियो भएकाले सिलगढी कोरिडोर (चिकन नेक पनि भनिन्छ) को सुरक्षा खतरामा पर्न सक्छ। यो करिडोरले भारतलाई उत्तर-पूर्वी राज्यहरूसँग जोड्छ।

सन् २०१७ मा भारत र चीनका सेनाबीच डोकलाममा ७३ दिनसम्म टकराव भएको थियो । भारतले त्यहाँ सडक र अन्य संरचना निर्माण रोक्न हस्तक्षेप गरेको थियो । तर, अन्त्यमा दुवै देशका सेनाहरू पछि हटेका थिए । अब पछिल्ला केही वर्षयता चीनले दोक्लाम वरपरका गाउँहरूमा पुनः निर्माण गतिविधि बढाएको छ। हालैका वर्षहरूमा भुटानी अधिकारीहरूले भुटानको भूभागमा चिनियाँ बस्तीहरूको उपस्थितिलाई अस्वीकार गरेका थिए।

स्कुल अफ ओरिएन्टल एन्ड अफ्रिकन स्टडीज (SOAS) का रिसर्च फेलो रोबर्ट बार्नेटको भर्खरैको प्रतिवेदन अनुसार, सन् २०१६ देखि चीनले भुटानको हिस्सा मानिने क्षेत्रमा एउटा गाउँ बनाएपछि चिनियाँ अधिकारीहरूले अनुमानित २,२८४ आवासीय निर्माण गरेका छन्। इकाइसहित २२ गाउँ र बस्ती निर्माण सम्पन्न भएको छ । रिपोर्टका अनुसार चीनले पनि यहाँ करिब ७ हजार मानिसलाई स्थानान्तरण गरेको छ ।

प्रतिवेदनका अनुसार चीनले लगभग ८२५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्र (जुन भुटान भित्र थियो) ओगटेको छ, जुन देशको २ प्रतिशतभन्दा अलि बढी हो। चीनले यी गाउँहरूमा अज्ञात संख्यामा अधिकारी, निर्माण मजदुर, सीमा प्रहरी र सेना पठाएको छ। यी सबै गाउँहरू सडकबाट चीनसँग जोडिएका छन्।