दरबार हत्याकाण्डमा अझै लुकेका तथ्य

अचम्मको भविष्यवाणी
उक्त घटना हुनुभन्दा डेढमहिना अघि नै १ बैशाख ०५८ को अंकमा कान्तिपुरको ज्योतिष (राशिफल) मा २०५८ को वार्षिक भविष्यवाणी छापिएको थियो (हे. तस्बीर), जसमा अन्य भविष्यवाणीका अतिरिक्त यो पनि भनिएको छ, “ज्येष्ठ १५ देखि ३१ गतेसम्म राजनीतिक संकट बढ्नेछ । देश तथा अन्तरदेशकाे सम्बन्धमा ह्रास आउनेछ ।……राज्यसत्ताको फेरबदल हुनेछ ।…..वर्षको आरम्भदेखि अन्त्यमा राष्ट्रिय व्यक्तित्वको बिलय हुनसक्छ । त्यसैले राष्ट्रिय संकट निम्त्याउने छ । सबै राष्ट्रप्रेमीहरूले सावधान हुनुपर्ला ।….राष्ट्रले विश्वासघातको पीडा खेप्नुपर्नेछ । ज्येष्ठ १५ गतेदेखि वक्र गति तथा शनि मङ्गलको दृष्टि सूर्यको समानताले ३१ गतेसम्म राज्यले ठूलो क्षति ब्यहोर्नुपर्ला । कलह अनियन्त्रित हुनेछ ।……”

यो भविष्यवाणी गर्ने ज्योतिष ओजराज उपाध्याय (लोहनी) अझै पनि क्रियाशील छन् । कुन आधारमा यो भविष्यवाणी गरिएको थियो, त्यो उनैले जान्ने कुरा हो ।

प्रधानमन्त्री गिरिजालाई समेत ‘मार्ने षड्यन्त्र’ ?

कांग्रेस नेता स्व. चक्रप्रसाद बाँस्तोला आफ्नो अनुभव बताउनु हुन्छ, “राजदरबार हत्याकाण्ड भएको बेलामा म गिरिजाबाबुको मन्त्रिमण्डलमा परराष्ट्रमन्त्री थिएँ । त्यो राजदरबार हत्याकाण्डमा गिरिजाबाबुलाई समेत मार्ने षड्यन्त्र भएको रहेछ भन्ने निष्कर्षमा म पुगेको छु । त्यो भोजमा गिरिजाबाबुलाई पनि बोलाउने प्रस्ताब आएको रहेछ । राजाले ‘फेमिली म्याटरमा नबोलाऔं । पछि परे बोलाऔंला भनेका रहेछन् । अर्को कुरा शवयात्रामा जाँदा शोभा भगवतीमा हामीमाथि ढुङ्गामुढा भयो । हामी भागेर हिँड्यौं । त्यहाँ फाइरिङ् पनि भएको थियो गिरिजाबाबुको गाडीमा । यसले के प्रश्न उठाउँछ भने राजदरबार हत्याकाण्डमा ठूलै षड्यन्त्र मञ्चन भएको रहेछ । शाही सदस्यको हत्या गर्ने मात्र होइन, गिरिजाबाबुलाई पनि मार्ने षड्यन्त्र भएको रहेछ ।”

सो रणनीति भेनेजुयेलामा असफल तर नेपालमा सफल भएको फिचरमा लेखिएको थियो । वीरेन्द्रको वंशनाश तत्कालीन युद्धरत माओवादीसँग वार्ताका पक्षधर र भारतविरोधी राष्ट्रवादी भएकाले वीरेन्द्रको वंशनाश रअसँग मिलेर अमेरिकाको गुप्तचर सिआईएले गरेको सो म्यागाजिनले लेखेको थियो ।

त्यसको पछाडि को होला ? भन्ने प्रश्नमा उहाँ भन्नुहुन्छ, “राजनीतिले गडफिलिङ् भन्छ, सामाजिक अनुसन्धानमा ‘¥यासनल’ चाहिन्छ । मलाईचाहिँ के लाग्छ भने यो भारतीय र अमेरिकीहरूको संयुक्त योजना हो । किनभने नेपालमा भारतीय संलग्नता नभई केही गर्नै सकिँदैन । र, अमेरिका यति ठूलो विश्व शक्ति छ, उसको जानकारीबिना केही हुँदैन । त्यसकारण दुवै संलग्न छन्” (नागरिक दैनिकको ‘गिरिजाबाबू’ शोक विशेषांक, १९ चैत्र २०६६) ।

धेरैपटक मन्त्री भइसकेका र राजदरबार राम्ररी बुझेका एक अर्थशास्त्री राजनीतिज्ञले मसँगको कुराकानीमा बताएअनुसार दरबार हत्याकाण्डको साँझ एक हुल सम्भ्रान्तहरू नयाँ राजाको दर्शनार्थ खल्तीमा असर्फी राखेर होटल ¥याडिसनमा प्रतिक्षारत थिए ।

‘विदेशी षड्यन्त्र’

प्रख्यात भारतीय वरिष्ठ पत्रकार कुलदीप नैयरले काठमाण्डू पोस्टमा २०५७ कात्तिकको कुनै अंकका लागि आफ्नो स्तम्भमा लेखेका थिए, २०५७ साल माघमा हुने भारतको गणतन्त्र दिवसका लागि प्रमुख अतिथिका रुपमा राजा वीरेन्द्रलाई बोलाउने प्रस्ताव लिएर ‘रअ’ का प्रमुख बिक्रम सूद प्रधानमन्त्री अटल बिहारी बाजपेयी समक्ष गए । प्रधानमन्त्री बाजपेयीले तत्कालीन सरकार प्रमुख गिरिजाप्रसाद कोइरालालाई जानकारी नै नदिई सोझै राजदरबारमा फोन गरेर गणतन्त्र दिवसमा प्रमुख अतिथिको लागि राजा वीरेन्द्रको सहमति मागेका थिए ।

यसउपर आपत्ती गर्दै पत्रकार कुलदीप नैयरले सोही स्तम्भमा आफ्ना प्रधानमन्त्री बाजपेयीलाई प्रश्न गरेका छन्, यदि यस्तै ब्यवहार बेलायत सरकारलाई गरेको भए भारतको के हालत हुन्थ्यो ? स्मरणीय छ, त्यो वर्ष भारतीय गणतन्त्र दिवसको प्रमुख अतिथि राजा वीरेन्द्र नै थिए ।

दरबार हत्याकाण्ड भएपछि काठमाडौँस्थित भारतीय दूताबासले राजा वीरेन्द्रको व्यक्तित्वलाई लिएर महँगो र आकर्षक कागजमा शोक विशेषाङ्क (म्यागेजिन) प्रकाशित गरेको थियो । यस्तो प्रकाशनको औचित्य र आवश्यकता आजसम्म थाहा हुन नसक्नु नै अन्यथा अर्थ वा शंकाको विषय हुन गयो ।

नारायणहिटी राजदरबारमा लामो समयसम्म राजा वीरेन्द्रको प्रमुख सैनिक सचिव भई काम गरेका जनरल विवेकबिक्रम शाहले एक अन्तर्वार्तामा दरबार हत्याकाण्डमा कसको संलग्नता थियो भन्ने विषयमा आजसम्म अनुसन्धान नै नभएको भन्दै उल्लेख गरेका छन्, “….(दरबार) हत्याकाण्डमा राजनीतिक षड्यन्त्र थियो, कतिपय देशभित्रका र विदेशी तत्वहरू संलग्न थिए ।…..ती स्वदेशी र विदेशी तत्वहरू को थिए, तिनीहरूले दीपेन्द्रलाई हत्याकाण्डका लागि उक्साए । यो पक्षमा अनुसन्धान गरिएकै छैन । यस घटनामा संलग्न भएको भनिएको विदेशी जासुसबारे अनुसन्धान गर्न सकिएको छैन” (नेपाल सा., पुस १५, २०६४) ।

अमेरिकाको न्युयोर्कबाट प्रकाशित हुने ‘मन्थ्ली रिभ्यु’ मा सेप्टेम्बर २१, २००२ मा नै वेन म्याडसेनले ‘कम्प्यारिजन विटविन रिसेन्ट युएस ब्याक्ड कुप्स :- कराकस एन्ड काठमाण्डू’ शीर्षकमा लामो फिचर लेख्दै अमेरिकाले तत्कालीन भेनेजुयलाका राष्ट्रपति ह्युगो साबेज र नेपालका राजा वीरेन्द्रलाई सिध्याउन एकैखाले रणनीति अपानाएको दाबी गरेका थिए । सो रणनीति भेनेजुयेलामा असफल तर नेपालमा सफल भएको फिचरमा लेखिएको थियो । वीरेन्द्रको वंशनाश तत्कालीन युद्धरत माओवादीसँग वार्ताका पक्षधर र भारतविरोधी राष्ट्रवादी भएकाले वीरेन्द्रको वंशनाश रअसँग मिलेर अमेरिकाको गुप्तचर सिआईएले गरेको सो म्यागाजिनले लेखेको थियो ।

नेपाल तथा दक्षिण एशिया विज्ञ एवं चिनियाँ सरकारका निकटवर्ती थिङ्क ट्याङ्क प्रा. वाङ हुङ्बेईले दिएको एउटा अन्तर्वार्तामा पनि विदेशी षड्यन्त्रलाई देखाएका छन् । उनको भनाई छ, “मैले पाएको तथ्य अनुसार, दरबार हत्याकाण्ड कतैबाट होशियारीका साथ तयार गरिएको गम्भीर राजनीतिक षड्यन्त्र थियो । र यो पनि सत्य हो, हत्या गरिएका राजा वीरेन्द्र चीनका असल र घनिष्ट मित्र हुनुहुन्थ्यो । कुनै देशबाट दिइएका दबाबलाई पनि उहाँ दृढ विश्वासका साथ सामना गर्नुहुन्थ्यो ।…….(यस घटनाका बारेमा) यदि यस्तो खालको (नयाँ प्रकारले) पुनःअनुसन्धान भएमा त्यो स्वागतयोग्य हुनेछ” (नेपाल सा. कार्तिक १७, २०६४) ।

विश्वमा नेपालको अर्कै पहिचान

राजा हुने उत्तराधिकारी लाइनमा बसेको युवराजले आफ्नो बाबु राजालाई पारिवारिक जमघटमा मा¥यो भन्ने अनौठो समाचार दुनियामा फैलिँदा नेपाल लज्जित हुनु स्वाभाविक थियो । विश्वमा बिरलै मात्र यति ब्यापक प्रचारवाजी भएको घटनाका खबर कमै छन् । संसारभरिका सबै खाले सञ्चार–माध्यमहरूले यसको प्रकाशन/प्रशारण गरे । यो विषय आज पनि नेपाली जनमानसमा ताजा सन्दर्भका रुपमा यथावत छ ।

यस घटनामा अन्तरनिहित रहस्य र अनुद्घाटित अन्य तथ्य र वास्तविक अपराधीबारे आजसम्म पनि कुनै अनुसन्धान नहुनु पनि उदेकलाग्दो पक्ष भएको छ ।