हुकुमी शैलीमा प्रम ओली, समृद्धिकाे नाराभित्र भ्रष्टाचार र कुशासन

बीपी आफ्ना छोरा–भतिजालाई हेरेर ओठ लेप्य्राउँदै भन्नुहुन्थ्यो— ‘यी फाइभ स्टार भए, यिनीहरूले केही गरेर देखाउलान् भन्ने आशा भएन’
भ्रष्टाचार र राज्यब्यवस्था, लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा परस्परका पुरक भएर एकैसाथ चलिरहेका छन् । यसै कारणले बेलाबखतमा सत्तामुखी राजनीतिक उथलपुथल हुने गरेका छन् । जनता दण्डहिनता, भ्रष्टाचार र कुशासनको अन्त्य चाहन्छन्, तर उनीहरू पनि प्रायः आफैँभित्रको भ्रष्टाचाररुपी चोरलाई बचाएर भ्रष्टाचारको विरोध गर्छन् । यस प्रसंगमा आम मनोवृत्तिको यो सूत्र हेरौं, त्यसपछि, आज हाम्रो देशको भ्रष्टाचारका लीलाबारे चर्चा गरौँला :-

जब महाथीर मोहम्मद नेपाल आए,
तब हामी नेपालमा महाथीर मोहम्मद चाहियो भन्न थालिहाल्यौं ।
जुन दिन नेल्सन मण्डेला धर्तीबाट विदा भएथे,
त्यही बेला हामीलाई नेपालमा मण्डेला नै चाहिएको थियो ।
भारतमा केजरीवाल राजनीतिमा आएर मूख्यमन्त्री बने,
हामीलाई यता पनि केजरीवाल नै चाहियो ।
दक्षिणमा मोदीले भ्रष्टाचार विरोधी लहर ल्याए,
‘यता कहिले कुनै मोदी जन्मेला’ भन्ने निरिह आशा जाग्यो ।
उत्तरमा सि चिनफिङ्ले भ्रष्टाचारमुक्त सुशासनयुक्त युग ल्याए,
फेरि हामीलाई यहाँ उनै चाहियो ।
पाकिस्तानमा इमरानले भ्रष्टाचारको दोहोलो काड्न थाले,
नेपालमा हामी पनि इमरान नै खोज्न थाल्यौं ।
हामीलाई बुद्ध भएर पुगेन
‘माओ’ चरित्र नै आयात गर्ने लहड चल्यो ।
जे वा जो देख्यो त्यही चाहिने यो देशलाई
आखिर चाहिएको चाहिँ के हो ?
देवी रेग्मी, पदम कुँवर वा प्रवेश बस्नेतको भन्दा झन् चोटिलो थप्पड !
(देवीले झलनाथ खनाललाई, पदमले प्रचण्डलाई र प्रवेशले सुशील कोइरालालाई सार्वजनिक मञ्चमै थप्पड हानेका थिए )

वाइडबडी जेट विमान खरिदमा रू. ४ अर्ब ३५ करोड ५६ लाख भ्रष्टाचार, बुढीगण्डकी आयोजना बिनाप्रतिस्पर्धा चिनियाँ कम्पनीलाई निर्माणको जिम्मा दिएको, अर्बौं मूल्यको ललितानिवास परिसर बालुवाटारको ११३ रोपनी सरकारी जग्गा सत्तारुढ ने.क.पा. कै विष्णु पौडेलजस्ता कतिपय नेता र भूमाफियाको मिलिभगतमा हत्याउँदा पनि जग्गा फिर्ता ल्याउने इच्छाशक्ति नदेखाएको, हालै फिर्ता गर्न बाध्य गुठीसम्बन्धी विधेयक, चिकित्सा शिक्षा विधेयक संसदमा ल्याउँदा मेडिकल माफियाको हितरक्षा गरेको, प्रधानमन्त्री कार्यालयलाई आधुनिक सञ्चार सुसज्जित गराउने काममा १२ अर्बको खुद भ्रष्टाचार ‘समाजवादतिरको यात्रा’ र ‘समृद्ध नेपाल सुखी नेपाली’ को नारा दिने कम्युनिस्ट सरकारका धेरै उपहारमध्ये केही हुन् ।

समाजले पनि कुरा काट्ने मात्र हो, उल्टै जागीर खाएर वा राजनीति गरेर पैसा नकमाउने मानिसलाई इमानदार भएवापत मनमा चोट पुग्नेगरी मानसिक यातना र दण्ड दिनेगरेको छ यो समाजले । जो जति इमानदार देखिएका छन्, ती बेइमान हुने मौका नपाएर मात्र इमानदारजस्ता देखिएका हुन् भन्ने दृष्टिले हेर्न थालिएको छ । दण्डहिनता, भ्रष्टाचार र कुशासन नेपाल बर्वाद गर्ने सबभन्दा खतरनाक रोग भएका छन् ।

अर्बौं खर्बौंका यस्ता अनेकौं भ्रष्टाचारलाई सञ्चारमाध्यम र अन्य स्वतन्त्र संगठनहरूले नाङ्गेझार पार्छन भनेर नै संघात्मक राज्यव्यवस्था विपरित केन्द्रिकृत र निरंकुश शासन शैलीलाई बलियो बनाउने गरी लोकतन्त्र विरोधी निरंकुशताजन्य कानुनले कस्न थालियो । सूचना प्रविधि विधेयक, मिडिया काउन्सिल विधेयक, प्रस्तावित आमसञ्चार विधेयक,राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदसम्बन्धी विधेयक, मानवअधिकार आयोग विधेयक सरकारी भ्रष्टाचारका ढाल वा रक्षाकवचका रुपमा सिर्जना गरियो । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राष्ट्रिय अनुसन्धान विभाग, सम्पत्ती जाँचबुझ तथा शुद्धीकरण आयोग जस्ता अन्य मन्त्रालयहरूका विभाग आफैँ मातहत ल्याएको, रू.२५ अर्ब माथिका आयोजना निर्माणको काम प्रधानमन्त्री कार्यालयको मातहतबाट निर्णय गर्ने आदि लोकतन्त्र विरोधी आचरणद्वारा हुकुमी र हैकमी भ्रष्ट शासन बलियो बनाउने ब्यर्थको सपना देखेका छन् ।

नेपाली काँग्रेसको बाह्रौँ महाधिवेशनको एउटा प्रतिबद्धता भ्रष्टाचारका विरूद्ध सिङ्गो पार्टीलाई परिचालन गर्ने भन्ने थियो । तर पार्टीका सभापति नै भ्रष्टाचारमा आकण्ठ डुबेपछि कांग्रेसको भ्रष्टाचार विरोधी अभियान पुतलीको खेलमात्र सावित हुनपुग्यो, यद्यपि हालै सम्पन्न सो पार्टीको एक महिने राष्ट्रिय जागरण अभियानमा भ्रष्टाचार सबभन्दा महत्वपूर्ण साझा मुद्दाको रुपमा उठेको थियो । सुडान शान्ति मिशनका नाममा गरिएको रू ३६ करोडको खुद भ्रष्टाचारका मूख्य सूत्रधार वा पात्र कांग्रेसकै एक नेता कृष्णप्रसाद सिटौला (भ्रष्टाचार र दण्डहिनताका भाग्यमानी) ले लोकतन्त्रको बारेमा दिएका ब्याख्यान र अर्तिउपदेश लोकतन्त्रवादीले सुन्नुपरेको छ ।

भ्रष्टाचारकै कारण पञ्चायत ढल्यो । ०४७ देखि ०५९ सम्मको बहुदलीय ब्यवस्था पनि भ्रष्टाचारकै कारणले बदनाम र कुहिएको अवस्थामा पुगेको थियो । वर्तमान ‘लोकतान्त्रिक गणतन्त्र’को पनि उही गति भएको छ । भ्रष्टाचार लोकतन्त्रको अचार र खुलेआम शिष्टाचार भएको छ । राजनीति वा प्रशासनिक क्षेत्रमा प्रवेश गर्नुको उद्देश्य, जे गरेर भएपनि आफ्ना तीन पुस्तालाई पुग्ने दौलत दोहन र सोहोर–साहार गर्नु हो भन्ने मान्यता बनेको छ ।

यी दुवै पार्टी एकठाउँमा पुगेपछि अरु के चाहियो, ३३ किलो सूनका वास्तविक अभियुक्तलाई संरक्षण दिई सून गायब गरेको, ३८ क्विन्टल सून भारत तस्करी गरेका चोर व्यापारीहरू लगायत विवादास्पद ब्यापारीहरू अजेय सुमार्गी, निरजगोविन्द श्रेष्ठ, दुर्गा प्रसाई, उपेन्द्र महतो, आङछिरिङ शेर्पा, पीयुषबहादुर अमात्य, शारदाप्रसाद अधिकारी, ल्हाक्र्याल लामा, दीपक भट्ट आदि लगायत दर्जनौँ माफियासँग साँठगाँठ बढाएर उनीहरूको हित अनुकूल निर्णय लिने गरेर जनतालाई ‘समाजवादतिरको यात्रा’ को कथा सुनाइदिने क्या गजब !

समाजले पनि कुरा काट्ने मात्र हो, उल्टै जागीर खाएर वा राजनीति गरेर पैसा नकमाउने मानिसलाई इमानदार भएवापत मनमा चोट पुग्नेगरी मानसिक यातना र दण्ड दिनेगरेको छ यो समाजले । जो जति इमानदार देखिएका छन्, ती बेइमान हुने मौका नपाएर मात्र इमानदारजस्ता देखिएका हुन् भन्ने दृष्टिले हेर्न थालिएको छ । दण्डहिनता, भ्रष्टाचार र कुशासन नेपाल बर्वाद गर्ने सबभन्दा खतरनाक रोग भएका छन् ।

‘महान जनयुद्ध’ गर्ने ‘गौरवशाली पार्टी’ अन्य भ्रष्ट पार्टीहरू भन्दा झन् ‘जेठो’ भएको जनताले चिनेपछि जनताबाट बढारियो । अर्को कम्युनिस्ट एमाले झन् के कम ! यी दुवै पार्टी एकठाउँमा पुगेपछि अरु के चाहियो, ३३ किलो सूनका वास्तविक अभियुक्तलाई संरक्षण दिई सून गायब गरेको, ३८ क्विन्टल सून भारत तस्करी गरेका चोर व्यापारीहरू लगायत विवादास्पद ब्यापारीहरू अजेय सुमार्गी, निरजगोविन्द श्रेष्ठ, दुर्गा प्रसाई, उपेन्द्र महतो, आङछिरिङ शेर्पा, पीयुषबहादुर अमात्य, शारदाप्रसाद अधिकारी, ल्हाक्र्याल लामा, दीपक भट्ट आदि लगायत दर्जनौँ माफियासँग साँठगाँठ बढाएर उनीहरूको हित अनुकूल निर्णय लिने गरेर जनतालाई ‘समाजवादतिरको यात्रा’ को कथा सुनाइदिने क्या गजब !

‘नयाँ नेपाल’ बनाउने सपना बेचेर सत्तामा गएको माओवादी भ्रष्टाचारको आहालमै ५ टुक्रा भयो र दुर्गन्ध फैलाएर एमालेमा शरणागत भयो, नत्र बाँच्ने अरु उपाय नै थिएन । श्रीलङ्काको तामिलको जस्तै हिंसालाई नेपालको तराईमा भित्य्राउन एकताका टुप्पी बाँधेर लिट्टेको अध्ययन गरेका, आफुलाई ‘मधेसका मुक्तिदाता’ भन्न रूचाउने कतिपय मधेसी महाशय मन्त्रीको कुर्सीमा भ्रष्टाचारको दोष बोकेर कालो गाडीमा झण्डा हल्लाउँदै झेलखाना पुगेकै हुन् ।

पद, पैसा र प्रतिष्ठाका लागि नैतिक–अनैतिक जे पनि गर्ने प्रवृत्ति देखिएको । आर्थिक हरहिसाब र आयब्यय कमिटी प्रणालीविहीन बनाएको र पूरै व्यक्तिवादी ढङ्गले पार्टीको स्रोत–साधनको दुरूपयोग गरेको ।” माओवादीका हरेक विवादमा यस्तै आर्थिक विषयका आरोप–प्रत्यारोप जताततै सुन्ने गरिन्छ । त्यहाँभित्र आर्थिक विषयलाई लिएर उत्पन्न विवादहरू ज्यान लिने घटनामा परिणत भएका उदाहरण पनि कैयौँ छन् । हुँदै नभएका लडाकूका नाममा एमाओवादीले शान्ति कोषबाट करिब तीन अर्ब रुपैयाँ हिनामिना गरेको अभियोगको मुद्दा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा छानविनको क्रममै हाेला  ।

बाह्रबुँदे समझदारीपत्रदेखि वृहत शान्ति सम्झौतासम्म हस्ताक्षर गरेका तथा २०६२–६३ को आन्दोलनका मधेसी नेता भरतविमल यादवले अत्यन्त तीतोसत्यलाई वाणी दिएका छन्, “अहिले जति पनि मधेसका नाममा राजनीतिक दलहरू खुलेका छन्, उनीहरूको मुख्य ध्येय पद र पैसा नै हो, …….राजनीतिक चेतना कम भएकै कारण पनि मधेसको राजनीतिमा पैसाको चलखेल हुन्छ । राजनीतिक त्याग र तपस्याले काम गर्दैन । अनि एउटै नेताको हरेक राजनीतिक व्यवस्थामा हालीमुहाली हुने गरेको छ ।

उनीहरू २०/२५ वर्षदेखि निरन्तर सरकारमा छन् । ……अन्य पार्टीबाट पैसा कमाएपछि त्यो पार्टीमा ठूलो नेता बन्न नसक्ने देखेर अर्काे पार्टी खोलेका हुन् । ऋतिक रोेशन प्रकरणमा हामीलाई सबैभन्दा गाली गर्ने जयप्रकाशप्रसाद गुप्ता थिए । उनले कहिले पद पाएनन् ? हामीले भूमिसुधारको कुरा गर्दा गाली गर्ने महेन्द्रराय यादव होइनन् ? सबै नेताको स्थिति उस्तै छ । सबैतिबाट कमाएर अहिले मधेस र मधेसी जनताको नाममा राजनीति गर्न आइपुगेका छन् । मधेसी राजनीतिमा यस्तो प्रवृत्तिको अन्त्य नभएसम्म मधेसी जनताको हित हुन सक्दैन” (नागरिक दैनिक, सोमबार, ३० असोज २०६८) ।

यस्तै गतिछाडा आचरणको दबदबाबीच बीपी कोइरालाले बसालेको संस्कार, मौलिकता र परिपाटीलाई कांग्रेसभित्र बीपीकै अनुयायीहरूले भत्काइरहेका छन् । बीपीका अनुयायीहरू कस्ता भए ? बीपीकै छोराजस्ता भए । बीपी आफ्ना छोरा–भतिजालाई हेरेर ओठ लेप्य्राउँदै भन्नुहुन्थ्यो, “यी फाइभ स्टार भए, यिनीहरूले केही गरेर देखाउलान् भन्ने आशा भएन ।” पार्टीभित्र स्वच्छता खोज्ने गणेशमान सिंह र किसुनजीलाई बाचुञ्जेल काँग्रेसका नेताहरूले एक्ल्याए, उहाँका आँखामा आँसु बनाइदिए, मरेपछि किसुनजीका लागि गोहीका आँसु, यो कहाँको नैतिकता र सदव्यवहार हो ! यही हो भ्रष्टाचारलाई शिष्टाचार देख्ने आचरण र यही मनोवृत्तिबाट कांग्रेसमा भ्रष्टहरू श्रेष्ठ भइरहेका छन् ।

उदाहरण हो, यो पनि इतिहास नै हुनसक्छ :- २०५३ सालतिर तत्कालीन पार्टी सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला कालोधनका एक व्यापारी दार्जिलिङ्गका बीके श्रेष्ठसँग मिलेर पार्टीभवन बनाइमाग्ने निर्णयमा पुगेका थिए । खोकीका लागि सदुपयोग हुनेभन्दा लागुऔषधका लागि बढ्ता दुरूपयोग हुनेगरेको ग्लाईकोडिन र फेन्सिडिलको कारखाना नवलपरासीमा स्थापना गर्न दिने प्रस्तावमा उनी राजी भइसकेका थिए । सो उद्योग स्थापना गर्न स्वीकृति दिए पार्टी भवन बनाइदिने उनले वचन दिएका रहेछन् । तत्कालीन उद्योगमन्त्री ढुण्डीराज शास्त्रीलाई सभापति कोइरालाले नै मनाइसकेका रहेछन् । तर तत्कालीन स्वास्थ्यमन्त्री र त्यो मन्त्रालयका पदाधिकारीहरूले एकैमुख लागेर जवाफ दिएछन्, “औषधिका नाममा लागु औषधका रूपमा उसै त मुलुकलाई नै हैरान बनाइरहेको अवस्थामा यस्ता उद्योग अब देशभित्रै खोल्न दिने हो भने सातपुस्ताले हामीलाई सराप्नेछन् । क्षणिक लाभका लागि भावी पुस्ताले सराप्ने अपराधमा हामी सामेल नहोऔँ……।” यो जवाफ सुनेपछि सभापति कोइराला निकै रन्थनिएको बुझिन्थ्यो ।

राप्रपा–नेपालले यसअघि पाएको समानुपातिक सिट लिलाम बढाबढमा बेचेको कुराले बजार हल्लाएको छ । यसैकारण कमल थापाको ‘संविधानसभामा गाई व्यापार’ ले उनको आजसम्मको चिल्लाहटलाई भ्रष्ट र फोहोरी राजनीतिका रुपमा नङ्ग्याइदिएको छ । राप्रपाको कार्यसमितिभित्र तीब्र विवाद चर्केको बेला तत्कालीन अध्यक्ष सूर्यबहादुर थापाले प्रत्येक सदस्यलाई दुई–दुईलाख रूपैयाँ बाँडेर परिस्थिति आफ्नो नियन्त्रणमा लिएको एउटा घटना यति सनसनीपूर्ण भयो कि आफ्नै पार्टीका समकक्षीलाई किनेर राजनीति चलाउने भ्रष्टाचारको इतिहास बन्यो । मुलुकको जिम्मेवारी बोकेका पार्टीहरू नै छाडा र भ्रष्ट भएपछि स्वच्छ राजनीतिक वातावरण कहाँ हुने !

पार्टीहरूमा व्याप्त भ्रष्टाचार, दण्डहिनता, आर्थिक अनुशासनहिनता, अपारदर्शी गतिविधि र छाडापनको एकमुष्ट प्रभाव मुलुकको शासन–प्रशासन र पार्टीका तल्ला निकायसम्म पुगेको छ । स्थानीय तहमा पठाइएको सरकारी अनुदान पार्टीका प्रतिनिधिहरूले बाँडेर लिने प्रवृत्तिको विकास सिंहदरबारको भ्रष्टाचार गाउँगाउँमा पुगेको ज्वलन्त प्रमाण हो ।

पूर्व माओवादीभित्रको विवादको मूल विषय पनि पैसै थियो । पार्टी नफुट्दै माओवादी बैठकमा संस्थापन पक्षलाई वैद्य पक्षले लगाएका १८ आरोपमध्ये अन्तिम बुँदाको आरोपमा भनिएको छ, “आर्थिक आचरणमा भ्रष्टीकरणतर्फ उन्मुख देखिएको । पद, पैसा र प्रतिष्ठाका लागि नैतिक–अनैतिक जे पनि गर्ने प्रवृत्ति देखिएको । आर्थिक हरहिसाब र आयब्यय कमिटी प्रणालीविहीन बनाएको र पूरै व्यक्तिवादी ढङ्गले पार्टीको स्रोत–साधनको दुरूपयोग गरेको ।” माओवादीका हरेक विवादमा यस्तै आर्थिक विषयका आरोप–प्रत्यारोप जताततै सुन्ने गरिन्छ । त्यहाँभित्र आर्थिक विषयलाई लिएर उत्पन्न विवादहरू ज्यान लिने घटनामा परिणत भएका उदाहरण पनि कैयौँ छन् । हुँदै नभएका लडाकूका नाममा एमाओवादीले शान्ति कोषबाट करिब तीन अर्ब रुपैयाँ हिनामिना गरेको अभियोगको मुद्दा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा छानविनको क्रममै हाेला  ।

राजनीति नै दुस्साहस, अपराध, भ्रष्टाचार, कमिशनखोरी र सम्पूर्ण अनैतिक तथा फोहोरी तरिकाबाट चलाइन्छ भने त्यो मुलुकका राज्य–अंगहरू कसरी स्वच्छ र जनसेवी हुन्छन् ? पार्टीहरूमा व्याप्त भ्रष्टाचार, दण्डहिनता, आर्थिक अनुशासनहिनता, अपारदर्शी गतिविधि र छाडापनको एकमुष्ट प्रभाव मुलुकको शासन–प्रशासन र पार्टीका तल्ला निकायसम्म पुगेको छ । स्थानीय तहमा पठाइएको सरकारी अनुदान पार्टीका प्रतिनिधिहरूले बाँडेर लिने प्रवृत्तिको विकास सिंहदरबारको भ्रष्टाचार गाउँगाउँमा पुगेको ज्वलन्त प्रमाण हो ।

पार्टीहरूमा आर्थिक अनुशासन र आचरणमा सुधार नै मुलुकमा भ्रष्टाचार समाप्ति र आर्थिक क्रान्तिको पहिलो अनिवार्य शर्त हो । अर्को जनआन्दोलन हुन्छ भने मूल एजेण्डा भ्रष्टाचार र भ्रष्ट नेता तथा कर्मचारी नै हुनुपर्छ ।