किन भरिँदै छ शक्ति राष्ट्रहरुमा विश्वयुद्धको भोक ?

प्राकृतिक बिपद आउँदा जानकारी दिएर आउदैन तर जब विश्वको शक्तिशाली राष्ट्रहरू आपसमा दुई गुटमा विभाजित भएको देखिन्छ भने तब विश्व मै खतराको घण्टी बज्यो भन्ने बुझ्नुपर्छ । रूसको सरकारी टेलिभिजन च्यानलले जनतालाई आयोडिन र खानेपानीकाे जाेहाे गर्न लगाउँदैछ। बंकरमा खानेपानीको सामान र आयोडिन राख्न भनेको छ। रूसले हालै २०१८ मा एउटा मिसाईल लन्चरलाई परिक्षण गरेकोछ भने अर्को तिर अमेरिकी सेना र दक्षिण कोरिया मिलेर सैन्य अभ्यास गर्न लागि रहेका छन् । जसले फेरि उत्तर कोरियाको तानाशाहीले मिसाईल छोडेर यसको जबाफ दिन सक्छ। त्यसैगरि इरानको राष्ट्रपतिले अरबको खाडीबाट हट्नको लागि अमेरिकालाई भनि रहेको छ। यसरी तिन तर्फबाट विश्वमा तेस्रो विश्व युद्धको धन्टी बज्नेछ भन्ने बेला भएको छ।

जसलाई यसरी बुझ्नुपर्छ। रूसको मिसाईल परिक्षण सित युद्ध पश्चात सबैभन्दा ठूलो सैनिक अभ्यास रूसले गरेको छ। जसको मुख्य कारण रुस अझै आफूलाई विश्वको शक्तिशाली राष्ट्र भनेर देखाउन खोज्दै छ। आज निम्न कारणले विश्व दुई भागमा बिभाजन भै रहेको छ । जसको कारण तेस्रो विश्व युद्धको धन्टी बज्न बेर लाग्दैन ।

पहिलो कारण अमेरिका र इरानको दुश्मनी

अमेरिकाले इरानमाथि आक्रमण गर्ने भएको छ। अमेरिकाले इरान र ओमानको खाडीमाथी बिमान नउडाउन आदेश जारी गरिसकेको छ। इरानको नजिकको समुन्द्र नजिक खाडीलाई gulf of Oman र parsian gulf भनिन्छ यी सबै समुन्द्र नजिक इरान, इराक, ओमान, बहराईन, युएई र सबैभन्दा तेलको खानी भएकाे राष्ट्र साऊदी अरेबिया समेतका तेल बेच्ने राष्ट्रका जहाजहरू यहीबाटोबाट तेल लिएर हिँड्छन्। तेल र ग्यासको बेचबिखनको यो ठाउँलाई सबैभन्दा ठूलो हाईवे भनेर यो क्षेत्रलाई भनिन्छ ।

इन्डाे–प्यासीफीकमा अमेरिका, भारत र चीनकाे स्वार्थ, रणनैतिक उपयाेगले नेपाललाई ‘खतरा’ !

यो दुबै क्षेत्रमा प्रवेश गर्न एउटा समुन्द्रको सानो भाग छ जसलाई Street of hourmus भनिन्छ । यो सानो भागबाट सबै देशका तेल ट्यंकर हिंडनै पर्छ। यो नजिक इरानको भाग हुनाले इरानका सेनाले नै यो ठाउँको सुरक्षा व्यवस्था मिलाई रहेको छ। त्यही क्षेत्रकै अर्को भाग बहराईन मा Us naval र संयुक्त राष्ट्र संघको सेना पनि रहेको छ । यो सानो भागबाट जहाजहरू आउन जान सहज होस् भन्ने हेतुले अमेरिकाले आफ्नो सैनिकलाई तैनाथ गरेको छ । अमेरिकी सैनिकले ब्यबस्था मिलाउने क्रममा सधैँ यही क्षेत्रमा तैनाथ ईरानी सेना सित झडप भै रहन्छ। जसले गर्दा एक अर्का सँग झगडा हुन्छ ।

त्यसै अबस्थामा तेल लिएर हिँडिरहेको दुई वटा ट्यंकरमा बिस्फोट भयो ती ट्यंकरहरू कतार र सउदी अरेबियाबाट आएका थिए । यो हुनुमा अमेरिका र अमेरिकी समर्थनका अन्य राष्ट्रहरूले इरानको काम भनेर ठहर गरे। त्यसै गरि एउटा अमेरिकी ड्राेनलाई जासुसि भएको र इरानको भुमीमाथी उडेको भन्दै २० जून २०१९ मा इरान स्थित इस्लामीक रेबुलेसनरी समूहले खसालेको थियो । जुन घटनालाई अमेरिकी सेनाले एउटा आतंकबादी संगठन सहित इरानले अमेरिकासँग दुस्मनी लिएको घोषणा गर्यो । त्यसैकाे निहुँ बनाएर इरानमा आक्रमण गर्ने सोच्यो । इरानको शाही राजा हुँदा अमेरिका र इरानको सम्बन्ध राम्रो थियो तर जब इरानमा इस्लामीक रेबुलेसनरी समुहका समर्थकले शासन संचालन गरे पछि उनीहरूबीच दुस्मनी भयो ।

त्यसैगरि इरानको पक्का दुश्मन साउदी अरब सित अमेरिकाले सम्झौताद्वारा साउदी अरबको तेलको सुरक्षा अमेरिकी सैनिकले गर्ने र सउदीबाट तेल अमेरिका जाने भन्ने निर्णय भए पछि इरान र सउदी दुस्मन त थिए–थिए अमेरिका पनि पक्कै दुश्मन भयो । अमेरिकी हतियारबाट नै मध्यपूर्वमा युद्ध भै रहेको यी सब युद्ध अमेरिका र इराक कै कारणले भै राखेको हो भन्ने विश्वलाई थाहा छ । अमेरिका सउदि अरेबियाबाट नै पुरै विश्वले तेल खरिद गरोस भन्ने चाहन्छ किनभने यो क्षेत्रमा ३५ हजार सैनिक ३०० लडाकू बिमान र ३० जहाज तैनाथ छ ।  सउदी अरब पनि अमेरिकी पक्षमा रहेर इरानको तेलको व्यापार घटाउन चाहन्छ जसले गर्दा इरान र सउदि अरबीच पनि द्वन्द्वको स्थिती सृजना भएको छ ।

इरान अरबको खाडी क्षेत्रको सुरक्षा आफैँले गर्नकालागि अमेरिकी सेना फिर्ता गराउन चाहन्छ तर अमेरिका मान्दैन यस्तो अवस्था हुँदा हुँदै हाल आएर अमेरिका र इरानबीच दुस्मनी अत्याधिक बढ्दै गयो कि इरानलाई रूसले समर्थन गर्न थाल्यो । किनभने रुस र अमेरिका सिद्धान्त तह फरक र सीत युद्ध लडेरआई रहेको शक्ति सन्तुलन कायम रहिरहेको शक्ति राष्ट्र हो । तर पछि रूस कमजोर भएपछि दोस्रो विश्व युद्ध पश्चात विश्वमा हैकम अमेरिकाले नै चलाइरहेको कारणले रूसलाई मन पर्दैन । जसले यहि मौकामा अमेरिकी सेखी झारन खोजी रहेको छ। उता चीन प्रति पनि अमेरिकी नीति देखेर र सैदान्तिक मतभिन्नताले गर्दा चीन पनि इरानको समर्थन गर्दै रुसको पक्षमा उभिएको छ । रूस र चीनको सिद्धान्तसँग मेल खाने अर्को राष्ट्र उत्तर कोरिया पनि एक ठाउँमा आउन नै खोजेको छ । रूस आर्थिक रूपले कमजोर भएता पनि सैन्य शक्तिमा ज्यादै शक्तिशाली मानिन्छ । चीनको आर्थिक शक्ति र रूसको सैन्य शक्ति एकठाउमा आउने हो भने अमेरिकाको शक्ति प्रदर्शन र घमण्डलाई तोड्न यी सबै राष्ट्रहरू एक ठाउँमा उभिनेछन् ।

इरानले परमाणु हतियार प्रयोग गर्यो भने के हुन्छ ? त्यो सबैलाई थाहा छ । यदि अमेरिका र इरानको युद्ध भयो भने त्यसले विश्वमा असर हुन्छ यदि अमेरिका र इरानको युद्ध भयो भने खाडि मुलुक र इरानबाट तेल नआए पछि हामी जस्तो दक्षिण एसियाली राष्ट्रलाई ठूलो असर हुन्छ तेलमा कमी भयो भने महङ्गाई बढ्छ जसले यो क्षेत्रको आर्थिक अवस्था नै डामाडोल हुन्छ।

दाेस्राे कारण : उत्तर कोरियाले अमेरिका सित शान्ति सम्झौता गर्न चाहनु तर अमेरिकाले आलटाल गर्नु

उत्तर कोरियाका नेता(राष्ट्रपति) ले दुबै देशबीच शान्ति सम्झौता चाहँदा अमेरिकाले नमान्ने जस्तो देखेर उत्तर कोरियाले फेरि परमाणु हतियारको निर्माण र मिसाईल बनाउन लाग्ने धम्की दिएपछि उल्टै संयुक्त राष्ट्र संघमामा अमेरिकी प्रतिनिधिले उत्तर कोरियालाई दोषी ठहर गरेको छ। अमेरिकाले अब दक्षिण कोरिया सँग सैनिक अभ्यास गर्ने घोषणा गरेको छ । उत्तर कोरियाले दक्षिण कोरिया स्थित अमेरिकी सेनाको उपस्थितीलाई हटाउँदै आफू सुरक्षित हुन चाहन्छ तर अमेरिका आफ्नो प्रभाव बढाउन चाहन्छ । यस्तो अवस्थामा उत्तर कोरियाको तानाशाहीले के गर्छ ? त्यो अनुमान सबैले गर्न सक्छन् । जी २० को सम्मेलनमा गएका अमेरिकी राष्ट्रपतिले उत्तर कोरियाको राष्ट्रपतिको निमन्त्रणामा पहिलो पटक उत्तर कोरियाको भुमीमा टेकेका छन् । यो हेर्दा विश्व चकित भएको छ ।

तेस्राे कारण : भारत र पाकिस्तान बीचको विबाद

रूस आफ्नो सैदान्तिक शत्रु अमेरिकालाई मन पराउँदैन । यस्तो अबस्थामा उ सिद्धान्तत: चीनसँग नजिकदै छ । एकातिर विश्वको शक्तिशाली राष्ट्रहरू आपसमा दुई गुटमा विभाजित भएको देखिन्छ भने अर्कातिर सबै राष्ट्रहरू शक्तिशाली हुने कोशिसले गर्दा शक्ति सन्तुलनको अवस्था पनि सृजना भै रहेको स्थिती छ । तर यी सबै हुँदा–हुँदै कुनै सन्की शासकको मगज खुस्कियो र आणविक हतियार प्रयोग भयो भने विश्वको अवस्था कस्तो होला ? त्यो कल्पना गर्न पनि गाह्रो हुन्छ।

आजको विश्वमा भारत र पाकिस्तानबीच काश्मिरको बिषयमा धेरै पहिलादेखि नै विबाद र युद्ध समेत भएको इतिहास छ । जुन विबाद आज आएर झन बढेको छ । भारतको काश्मिर इलाकामा भएको आतंकबादी आत्मघाती बम आक्रमणमा परि ४५ जना भारतीय शैनिकहरूको हत्या पश्चात् भारतले आतंकबादी गतिविधि गर्नेलाई छुट नदिने भनी पाकिस्तानी भुमीमा आतंकबादी गतिविधि गर्न दिएको भन्दै पाकिस्तानलाई आरोप लगाएको छ । सो आतंकबादीलाई भारत सरकार समक्ष सुम्पिन नमाने पछि भारतले पाकिस्तानको आतंकबादी गतिविधि संचालन भइरहेको क्षेत्रमा सर्जिकल हमला गरे पछि दुवै देशको बीच सम्बन्ध बिग्रिएको छ ।

भारतलाई एकातिर अमेरिकाले समर्थन गरेको छ भने अर्को तिर चीनले पाकिस्तानलाई समर्थन गरेको छ। दुबै राष्ट्र सँग आणविक हतियार न्युक्लिएर शक्ति रहेको छ यस्तो अवस्थामा कुनै पनि बेला दुबैको सम्बन्धमा आगो लाग्न समय लाग्दैन । यसरी आजको अन्तर्राष्ट्रिय रंगमन्चमा एकातिर अमेरिका आफ्नो प्रभाव बढाउन र आफ्नो शक्तिशाली राष्ट्रको छबिलाई जस्ताको तस्तै राख्नको लागि पनि सबै क्षेत्रमा आफ्नो नियन्त्रण राख्न चाहन्छ भने अर्को तर्फ चीन आर्थिक रुपमा विश्वको शक्तिशाली राष्ट्र हुँदै अमेरिकालाई देखाउन पनि आफू शक्तिशाली राष्ट्र भएर अगाडि आएको छ । विश्वको कैयन राष्ट्रहरूमा उसको सैनिक क्याम्प बनिसकेको छ । जसबाट उसले आफ्नो शक्ति प्रदर्शन गर्न सकेको छ।

अर्को तर्फ दोस्रो विश्व युद्ध पश्चात आर्थिक रूपले कमजोर रुस पनि सैन्य शक्तिमा विश्वको एक राष्ट्र भएर अगाडि आएको छ । उसले विभिन्न आणविक ऊर्जाको परिक्षणद्वारा आफ्नो शक्ति प्रदर्शन गरिरहेको छ । रूस आफ्नो सैदान्तिक शत्रु अमेरिकालाई मन पराउँदैन । यस्तो अबस्थामा उ सिद्धान्तत: चीनसँग नजिकदै छ । एकातिर विश्वको शक्तिशाली राष्ट्रहरू आपसमा दुई गुटमा विभाजित भएको देखिन्छ भने अर्कातिर सबै राष्ट्रहरू शक्तिशाली हुने कोशिसले गर्दा शक्ति सन्तुलनको अवस्था पनि सृजना भै रहेको स्थिती छ । तर यी सबै हुँदा–हुँदै कुनै सन्की शासकको मगज खुस्कियो र आणविक हतियार प्रयोग भयो भने विश्वको अवस्था कस्तो होला ? त्यो कल्पना गर्न पनि गाह्रो हुन्छ।

तसर्थ हामी जस्ता राष्ट्र जो शक्तिशाली छैन, जसले दुई छाक खाना सम्पूर्ण जनताको मुखमा पुर्याउन सकेको छैन, उसले कुनै पनि राष्ट्र सित मिलेर अर्को राष्ट्रको विरोध गर्नु हुँदैन । सकिन्छ भने सबैसँग राम्रो व्यवहार गरि शान्तिको दुतको भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने हुन्छ । यदि यस्तो गर्न सक्यौँ भने हाम्रो देश र जनताको नाम इतिहासको स्वर्ण अक्षर ले लेख्न सक्नेछौं ।