'रअ' प्रमुखको नेपाल भ्रमण "एक तिर दो निशाना"

काठमाडौं । भारतीय गुप्तचर निकाय ‘रअ’ का नवनियुक्त प्रमुख सामन्त गोयल अस्ति आइतबार नेपाल आएर प्रमुख नेताहरुसँग भेट गरे । तर यो घटना लुकाउन खोजियो । गोयल साउन लागेपछि पशुपतिको जात्रा ,सिद्राको व्यापारको निहुँमा काठमाडौं आए र फुत्त हिजै फर्किए । तर यो घटनालाई कोही पनि पुिष्ट गर्न चाहँदैन ।

एक महिनाअघि मात्र ‘रअ’ प्रमुख नियुक्त भएका गोयल दुई दिन काठमाडौं बसे । आएका बेला उनले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली, नेकपा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल र प्रमुख प्रतिपक्षका नेता शेरबहादुर देउवालाई समेत भेटेको खबर भाइरल भएको छ । तर सम्बद्ध कोही पनि यसको पुष्टी गर्न भने चाहँदैनन् । आखिर किन त ? उत्तर स्वभाविक छ – भारतको प्रभाव र दवाव नेपालमा कडै खालको छ ।

हाम्रा नेतागणलाई राम्रै थाहा छ– भारत भनेको विचित्रको जिनिस हो ।  “नखाँउ दिनभरिको शिकार , खाँउ कान्छा बाउको अनुहार” जस्तो भएको छ भारत भन्ने देश नेताहरुका लागि । भारतको सहयोग र समर्थन बिना सत्तामा टिक्न गाह्रो , तर सत्तामा पुग्न चाहिं उसकै सत्तोसराप गर्नुपर्ने । यो दोहोरो मारमा परेका छन् नेपाली नेता ।

भारतमा दोस्रो कार्यकालका लागि सत्तामा पुगेका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी सरकार नेपालसँग विशेष सम्बन्ध राख्न चाहन्छन् । परिवेश मोदी अनुकूल छ । प्रधानमन्त्रीका रुपमा ओली छन् , त्यो पनि दुईतिहाई समर्थनका साथ ।  सोझै राजनीतिक भ्रमण गराई आफ्नो सन्देश दिनु भन्दा कर्मचारीमार्फत खबर पठाउनु कूटनीतिक चातुर्यता हो मोदीको । त्यसैले अगावै उनले ‘रअ’ प्रमुखलाई नेपाल पठाएका हुन् ।

रअ प्रमुख गोयलको उच्चस्तरीय भेटवार्ताले मोदी सरकारको भावी दृष्टिकोण प्रष्ट्याउने काम गरेको हुनुपर्छ । रमाइलो त के छ भने यति महत्वपूर्ण भेटवार्ता गुपचूप राख्न चाहन्छन् हाम्रा नेतागण ।  नेपाल मामलामा भारतीय दृष्टिकोणको ठूलो अर्थ छ ।  भारतीय पक्षको सहानुभूति र समर्थन प्राप्त गर्न सत्तादेखि प्रतिपक्षी दलका नेताहरु लालयित हुन्छन् ।

किनभने हाम्रो देशको राजनीतिको रिमोट कन्ट्रोल दिल्ली दरबारमा जो छ । त्यसैको एउटा कडीका रुपमा गोयल भ्रमणलाई लिनुपर्ने हुन्छ ।रमाइलो त के छ भने भारतीय सरकारको एउटा कर्मचारीसँग नेपालका पूर्व प्रधानमन्त्री मात्र नभई वहालवाला प्रधानमन्त्री समेत सुटुक्क भेट्छन् । छिमेकी मुलुकका उच्च पदस्थ कर्मचारीसँग नेताहरुले भेट्नु सामान्य घटना हो । तर हाम्रा नेताहरु गोप्यताको नाममा यसैलार्ई सनसनीपूर्ण र भयावह बनाउन चाहन्छन् ।

कम्युनिष्ट पार्टीका हरेक नेता भारतको ताबेदारी गरेरै महत्वपूर्ण जिम्मेवारीमा पुगेको दुनियाँलाई थाहा छ । चाहे त्यो माओवादीलाई मूलधारको राजनीतिमा ल्याउने प्रसंग होस् या ओलीलाई महाकाली सन्धि गर्न बाध्य पारेको घटना किन नहोस् , सबै ताजै छन् । त्यसैले नक्कली राष्ट्रवादको खोल ओढ्ने होडबाजीले यस्तो नाटक मञ्चन गर्न नेताहरु बाध्य छन् ।

हाम्रा नेतागणलाई राम्रै थाहा छ– भारत भनेको विचित्रको जिनिस हो ।  “नखाँउ दिनभरिको शिकार , खाँउ कान्छा बाउको अनुहार” जस्तो भएको छ भारत भन्ने देश नेताहरुका लागि । भारतको सहयोग र समर्थन बिना सत्तामा टिक्न गाह्रो , तर सत्तामा पुग्न चाहिं उसकै सत्तोसराप गर्नुपर्ने । यो दोहोरो मारमा परेका छन् नेपाली नेता ।

पछिल्लो समय प्रधानमन्त्री ओलीको नक्कली राष्ट्रवादको मुखुण्डो च्यात्तिएपछि धेरै कुरा छताछुल्ल भएको छ । त्यसैले ओली सिधै भारतीय स्वार्थको पक्षमा देखिनु भएको छैन । यद्यपि आईफा र विषादी प्रकरणमा ओलीको धोती खुस्किसकेको छ । त्यसैले वालुवाटार स्रोत ‘रअ’ प्रमुख गोयलसँगको भेटवार्ता गुपचूप राख्न चाहन्छ ।

नेपालको कार्यकारी प्रमुखले भारत जस्तो मुलुकको गुप्तचर निकायको प्रमुखसँग सुटुक्क भेट्ने कुरा लज्जास्पद मात्र होइन मुलुककै सार्वभौमसत्तामा गम्भिर खेलवाड पनि हो । यस्ता भेटघाटलाई पारदर्शी बनाई सार्वजनिक बहसको विषय बनाउनुपर्ने प्रमुख व्यक्ति नै लुकेर भेट गर्छ भने मुलुकको अस्मिता कस्ले जोगाई देला ?

उता, सत्ताकै अर्का खेलाडी नेकपा अध्यक्ष प्रचण्ड पनि ‘रअ’ प्रमुखसँगको आफ्नो भेट सार्वजनिक नहोस् भन्ने चाहन्छन् । प्रचण्ड निकट स्रोतले हिजो सोमबार बिहान भेटघाट भएको पुष्टी गर्छ । तर छलफलका विषय वस्तु भने गोप्य राख्न चाहन्छ । त्यही स्रोतले आइतवार राति नै ‘रअ’ प्रमुख गोयलले वालुवाटार पुगी प्रधानमन्त्री ओलीसँग भेट गरेको जानकारी दिएको छ ।

नेपालको कार्यकारी प्रमुखले भारत जस्तो मुलुकको गुप्तचर निकायको प्रमुखसँग सुटुक्क भेट्ने कुरा लज्जास्पद मात्र होइन मुलुककै सार्वभौमसत्तामा गम्भिर खेलवाड पनि हो । यस्ता भेटघाटलाई पारदर्शी बनाई सार्वजनिक बहसको विषय बनाउनुपर्ने प्रमुख व्यक्ति नै लुकेर भेट गर्छ भने मुलुकको अस्मिता कस्ले जोगाई देला ?

कम्युनिष्ट पार्टीका हरेक नेता भारतको ताबेदारी गरेरै महत्वपूर्ण जिम्मेवारीमा पुगेको दुनियाँलाई थाहा छ । चाहे त्यो माओवादीलाई मूलधारको राजनीतिमा ल्याउने प्रसंग होस् या ओलीलाई महाकाली सन्धि गर्न बाध्य पारेको घटना किन नहोस् , सबै ताजै छन् । त्यसैले नक्कली राष्ट्रवादको खोल ओढ्ने होडबाजीले यस्तो नाटक मञ्चन गर्न नेताहरु बाध्य छन् ।

सायद यसैलाई भन्छन् – ‘बर्काे ओढेर घ्यू तन्काउने’ । अचम्म त के छ भने प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेसका सभापति समेत रहेका पूर्व प्रधानमन्त्री देउवा समेत गोयलसँग भेट्न खुट्टा उचालेर बसेका रहेछन् । भेट गर्न बोलाउने बित्तिकै उनी बुर्कुुसी मारेर पुगेको जानकारी प्राप्त भएको छ ।नकचरोपनको सबै सीमा नाघेर देउवा लैनचौरस्थित भारतीय दूताबासमै गएर ‘रअ’ प्रमुख गोयललाई भेटेछन् ।

सत्ता पक्षका नेता कार्यकर्ताले यस्तो गम्भिर विषय सार्वजनिक गरेका छन् । तर यो घटनालाई न त कांग्रेस पार्टीले संबेदनशिल मान्यो , न देउवाको सचिवालयले यसको खण्डन नै गरेको छ । यदि देउवा लैनचौर पुगेर गोयलसँग भेटेको साँचो हो भने नेपाल र नेपालीको स्तर अब कहाँ पुग्ला ? प्रश्न गम्भिर छ ।

बाहिर जे देखाइए पनि वर्तमान प्रधानमन्त्री ओली भारतीय पक्षको असली मोहोरा हुन भन्ने खुलिसकेको छ । सत्तामा पु¥याउन मात्र ओलीलाई भारत विरोधी आवरणमा गुटमुट्याइएको कुरा अहिले आएर जगजाहेर भइसकेको छ । दुई तिहाई समर्थन प्राप्त ओली सरकारबाट भारतले धेरै काम लिने आकांक्षा राखेको छ ।

‘रअ’ प्रमुखको यो भ्रमण पूर्व निर्धारित भने होइन ।  परराष्ट्र मन्त्रालयका एक अधिकारीले आफूहरुलाई गोयल भ्रमणबारे औपचारिक रुपमा कुनै जानकारी नभएको बताए । तर सामाजिक सञ्जालहरुमा भने गोयलको भ्रमण र भेटघाटबारे खबर पढेको टिप्पणी गरे । भारतीय सरकारका एकजना कर्मचारीसँगको भेटलाई प्रधानमन्त्रीको तहबाटै यस्तो सनसनीपूर्ण बनाइन्छ भने हाम्रो हैसियत र स्तर प्रष्टिन्छ – ती अधिकारीले बताए ।

यतिबेला प्रधानमन्त्री ओली सबैको तारो भएका छन् ।  भारतले यति चाँडै ओलीको ग्राफ तल झर्ला भनेर कल्पना नै गरेको थिएन । सत्ता सञ्चालनमा कमजोर देखिएका ओलीको विकल्प खोज्ने तहमा देश अघि बढेको बुझाई भारतको रह्यो । त्यसैले पनि मोदीले गोयललाई हठात् रुपमा नेपाल पठाएको अनुमान गर्नेहरु धेरै छन् ।

बाहिर जे देखाइए पनि वर्तमान प्रधानमन्त्री ओली भारतीय पक्षको असली मोहोरा हुन भन्ने खुलिसकेको छ । सत्तामा पु¥याउन मात्र ओलीलाई भारत विरोधी आवरणमा गुटमुट्याइएको कुरा अहिले आएर जगजाहेर भइसकेको छ । दुई तिहाई समर्थन प्राप्त ओली सरकारबाट भारतले धेरै काम लिने आकांक्षा राखेको छ । त्यसैले ओली सरकारलाई अफ्ठेरो नपार्न मोदीको सन्देश लिएर रअ प्रमुख नेपाल पठाएको धेरैले बुझिसकेका छन् ।

खासगरी प्रचण्डलाई अहिले ओलीको विकल्प खोज्नेतिर नलाग्न सचेत गराउनु गोयल भ्रमणको मुख्य ध्येय हो ।  मोदी चाहन्छन् – ओली सरकारमार्फत भारतको स्वार्थ पूरा होस् । अब ओलीलाई लामो समय सत्तामा टिकाउन गाह्रो हुने बुझेर नै मोदीले केही समय ओलीलाई टिकाउने वातावरण तयार गर्दैछन् । देउवालाई समेत गोयलमार्फत मोदीले आश्वासन दिएको हुनुपर्छ ।

भारतीय स्वार्थ पूरा गर्न ओली प्रयोग गर्दा आउने चुनावमा कांग्रेसलाई फाइदा पुग्ने तर्क गोयलले गरेको हुनसक्छ । यसबाट देउवा पनि खुशी हुने बुझाई मोदीको रहेको छ । पुन सत्तामा आउने वातावरण तयार हुने हो भने देउवा जेसुकै गर्न तयार हुने मान्छे हुन् ।

ओली सरकारको पालामा भारतको अनुकुल काम गराउन सके आगामी चुनावमा ओलीलाई सत्ताबाट फ्याँक्ने हतियार तयार हुने ठम्याई भारत र देउवाको रहेको देखिन्छ । त्यसैले ‘रअ’ प्रमुख गोयलको यो भ्रमण एक तिर दो निशाना को रुपमा गराइएको हुन सक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।